De schoonheid van verdriet

“Verdriet is iets wat ik liever vermijd. Ik ben er bang voor, voor echt verdriet. Maar er zijn een paar momenten in mijn leven geweest dat ik verdriet toe liet. Dat ik er in op ging als het ware: ik liet het verdriet mij overspoelen. Ik voelde alle pijn, alle kwetsbaarheid, alle tranen, tot ik voldaan was. Leeg, moe en voldaan. Het luchtte op, het creeërde ruimte voor nieuwe dingen. Het was alsof mijn tranen een stuk van mijn angst weg hadden gespoeld. Door de pijn niet uit de weg te gaan, werd het een helend verdriet.”                      –Anoniem

Verdriet hoeft niet iets slechts te zijn. Ik heb geleerd dat het soms nodig is om écht te voelen: om de pijnplekken te onderzoeken, te ervaren – er ín te duiken. Het is eng, moeilijk en ongelooflijk pijnlijk, maar als je weer boven komt, kan het een zuiverende werking hebben.

Van kind af aan leren we dat verdriet iets naars is, iets dat moet worden vermeden, getroost, weggehaald. Als een kind valt zeggen we ‘niet huilen: stil maar’ in plaats van ‘ja, dat doet pijn, huil maar even lekker: laat het er uit‘. Verdriet, pijn, tranen – van onszelf én van anderen – confronteert ons namelijk met diepe angsten. De angst om verlaten te worden bijvoorbeeld. Of de angst om iemand te verliezen door de dood. De angst om alles kwijt te raken wat je hebt. Of de angst om afgewezen te worden. Daarom staan we niet te springen om verdriet te voelen.

### Als we het verdriet niet toelaten, worden we ook niet direct geconfronteerd met die angsten. ‘Werkt goed, toch?’, kan je denken. Maar in de praktijk is het helaas niet zo. Angsten die worden weggestopt, hebben akelige manieren om de kop op te steken in het dagelijks leven.

“Ik had altijd het gevoel dat ik teveel was. Dat ik elk moment kon worden afgewezen. Het was een angst en ik voelde mij er heel verdrietig over. Maar een potje gaan zitten grienen hier om: nee hoor. Dat vond ik zo’n onzin. Als ík er niet mocht zijn, dan mochten mijn tranen er al helemaal niet zijn. Maar omdat ik die angst om afgewezen te worden weg stopte, bouwde ik onbewust allerlei beschermingsmechanismen op. In mijn relatie betekende dit dat ik bij voorbaat allerlei muurtjes op zette. Ik liet mijn vriend niet echt toe, omdat ik bang was dat ik toch wel verlaten zou worden.

Liever koud en afstandelijk doen, mezelf beschermen, dan de pijn voelen van afwijzing. Want die afwijzing, die zou zéker weten komen: daar was ik van overtuigd. Maar dat bleek zulke onzin! Mijn vriend had helemaal niet de intentie om mij te verlaten: het was slechts mijn angst. Maar doordat ik mij afstandelijk opstelde, een beschermmuur opzette, zorgde ik er wel voor dat ik zélf bijna een einde maakte aan mijn relatie. Toen ik mij dit realiseerde, ben ik toch maar in die gevoelens gedoken. Ik heb schaamteloos, als een klein kind, zitten janken.

Hierdoor kwam ik in contact met dat verdrietige, gekwetste meisje, dat zich afgewezen voelde. Ik heb het toegelaten, gevoeld, erom gehuild. Ik keek mijn angst in de ogen en zei: ‘ok, het zit er, ik kan afgewezen worden, maar ik zal in essentie nooit afgewezen zijn.’ Daardoor ontstond er ruimte. Ruimte om die beschermmuren af te breken en echte liefde toe te laten.”                                        – Anoniem-

Natuurlijk is het niet heilzaam of haalbaar om op dagelijkse basis zoveel verdriet toe te laten. Overspoeld worden door pijn, angst, afwijzing, eenzaamheid of leed gaat je niet in de koude kleren  zitten. Je moet er een beetje de voorwaarden voor scheppen. Als je een uurtje later weer vrolijk op je werk wordt geacht te zitten of een tentamen moet maken, is er geen ruimte voor intens verdriet. Voor ‘het leven’ heb je een bepaalde gelijkmoedigheid nodig. Met allerlei heftige emoties en gevoelens op het puntje van je tong kun je de dagelijkse verplichtingen niet aan.

Maar voelen – of het nu blijdschap, geluk, verdriet of boosheid is – is beter dan niks voelen. Beter dan gevoelens onderdrukken. Want vroeg of laat komt het er toch wel uit. En grote kans dat je er al last van hebt: bewust of onbewust belemmeren onderdrukte gevoelens en angsten je in je dagelijks leven.

Het is dus belangrijk dat je ruimte creeërt voor die gevoelens, maar die ruimte moet wel voldoen aan een aantal voorwaarden. Hoe kun je verdriet gaan voelen? Oftewel: Hoe kun je de schoonheid van verdriet ervaren.

Accepteer je verdriet
Dit kan heel moeilijk zijn, vooral als je gewend bent om je gevoelens te onderdrukken of weg te relativeren. Schaam je niet voor je verdriet. Schuif de stem die zegt ‘je mag dit niet voelen‘ of ‘je stelt je aan’ aan de kant. Je hebt het recht om te voelen, je hebt het recht om verdriet te voelen. Sterker nog: je bent het jezelf verschuldigd om je gevoelens ruimte te geven. Accepteer je verdriet, laat het toe. Als een moeder die tegen een kind met een geschaafde knie zegt: ‘huil maar, het mag, want je hebt pijn.’ Plak geen oordeel op je verdriet. Het is er voor een reden.

Laat je verdriet stromen
Stop je verdriet niet in een kooitje, hou het niet terug, leg het niet aan banden. Het kan heel beangstigend zijn om je verdriet te laten stromen. Want wat nou als je er compleet door wordt overspoeld? Wat nou als stromen overstromen wordt? Probeer te vertrouwen op je basis: op je vermogen om op te vangen wat er komt. Je bezit een natuurlijk vermogen om te weten wat je aan kunt. Je mag er op vertrouwen dat je kunt dragen wat naar boven komt.

Laat anderen je verdriet niet aan banden leggen
Mensen kunnen soms schrikken van het verdriet van anderen. Ze weten niet wat ze er mee aan moeten, hoe ze er op moeten reageren. Of ze vinden het eng: het confronteert ze te veel met hun eigen (onopgeloste) pijn. Deze mensen zullen je verdriet willen negeren, ontkennen of ‘weg maken’. Sta dit niet toe. Laat je verdriet niet aan banden leggen door anderen. Zoek mensen op die je kunnen steunen, door jouw verdriet ‘uit te zitten’, te accepteren.

Zoek naar schoonheid in je verdriet
Misschien vind je het lastig of ongeloofwaardig om schoonheid te vinden in verdriet. Hoe kan iets wat zoveel pijn doet nu schoonheid bezitten? Het kan: het zit er echt. Waar verdriet is, was ooit geluk. Zoek naar wat verloren is gegaan en waardeer het voor wat het was. Als je bijvoorbeeld iemand bent verloren en hier verdriet om hebt, dan was er liefde voor die persoon. Dat vermogen tot liefde is de schoonheid van je verdriet. Focus op die liefde: op wat mooi was en wat er nog steeds mooi aan is: namelijk de herinnering aan die persoon.

“Voor mij zit de schoonheid van verdriet in dit liedje van Ane Brun. Ze is kapot, compleet verslagen, van verdriet. Ze vraagt om rubberen banden om haar ziel ter bescherming. Deze moeten ervoor zorgen dat ze niet zoveel voelt: niet meer instort, niet meer valt. De banden helpen, maar slechts in haar dromen over haar geliefde. Wanneer ze hem in het echt tegenkomt helpen ook de rubber bands niet meer. Ik vind dit mooi omdat de ziel niet aan banden kan worden gelegd: niet echt. We proberen het, we wensen het misschien, maar als onze gevoelens echt zijn breken ze toch wel vrij. Het vermogen om te voelen is pure schoonheid. Het is wat het leven het waard maakt om te leven. Als we nergens iets bij zouden voelen zou de wereld kaal, leeg en koud zijn.”                               

Breng jezelf terug naar het nu
Negatieve emoties en gevoelens hebben vaak te maken met het verleden (verdriet) en de toekomst (angst). Het is goed om deze gevoelens en angsten zo nu en dan toe te laten en te onderzoeken, maar er komt ook weer een moment dat je terug moet keren naar het ‘nu’. Als je je verdriet hebt gevoeld, is het van belang dat je jezelf weer terughaalt naar het heden. Naar de dingen in het hier en nu die jou voldoening geven. Naar de mensen van wie je houdt en die van jou houden. Naar de schoonheid van de natuur en de stevige, dragende aarde onder je voeten.

Geluk wordt niet gevonden door emoties te onderdrukken. Positiviteit bereik je niet door negatieve gevoelens te negeren. Het leven is niet zwartwit: slecht of goed, positief of negatief, hoog of laag, blij of bedroefd. Het leven, en de mensen erin, hebben al deze dingen in zich. In verschillende nuances, verschillende vormen en maten. Geluk ontstaat door die nuances te accepteren, te onderzoeken en vervolgens weer vrij te laten.

Wat is voor jou de schoonheid van verdriet?

Bron: http://www.positivelypresent.com/
Afbeelding 1: Morgan Ann LaRue http://www.flickr.com/photos/morganlarue/