“Oh, wow… Gecondoleerd.” Een vriendinnetje van studie kijkt me geschrokken aan en wendt vervolgens snel haar blik af. Alsof het lastig is om naar mij te kijken. Alsof ze mijn verdriet niet wil zien. Stilte. “Ja, dankjewel” zeg ik. Ongemak. Ik voel dat ze niet weet wat ze moet zeggen en ik weet eigenlijk niet waar ik voor heb bedankt. Een formeel woord dat makkelijk en snel gezegd is wanneer iemand vertelt dat hij een dierbare verloren heeft. Een woord dat geen vragen stelt of verhalen omhoog haalt. Veilig.
Toen ik aan mensen vertelde dat mijn vader overleden was verschilde de reacties enorm. Sommigen waren kort en ongemakkelijk, waarna snel werd doorgepraat. Sommigen waren juist ontzettend fijn en steunend, waardoor mijn verhaal en verdriet er mochten zijn.
1 “Ik kan me niet voorstellen hoe het moet zijn, maar ik ben er voor je.”
Wanneer je zelf nog nooit een dierbare in diezelfde positie verloren bent, weet je niet hoe dat is. Ik heb mijn vader verloren en daar kan ik over praten, maar dat betekent niet dat ik weet hoe het is om bijvoorbeeld een kind te verliezen. Ik vond het fijn wanneer mensen het eerlijk tegen mij zeiden dat ze niet wisten hoe het moest zijn voor mij. Dat gaf erkenning aan het enorme verdriet dat ik voelde.
Ook wanneer je niet precies weet waar iemand doorheen gaat, kun je er wel voor iemand zijn. Benoemen dat je er voor iemand bent is fijn, hoe vanzelfsprekend het misschien ook lijkt. Wanneer er iets in jouw leven gebeurt dat zo veel impact heeft zoals het verlies van een ouder, partner of kind, is het heel fijn om even te horen en bevestigd te krijgen dat je er niet alleen voor staat.
2 “Zullen we iets afspreken? Als je niet wilt of afzegt op het laatste moment is dat ook ok.”
Toen mijn vader overleed voelde ik mij verloren. Ik wist niet hoe ik mijn leven vorm moest geven. Ik vond het dan ook heel fijn als andere mensen initieerde om iets met mij af te spreken. Zelf kon ik niet zo goed bedenken wat ik wilde, dus het was prettig als iemand anders daar het voortouw in nam. Ik vond het daarbij wel heel fijn als diegene benoemde dat het ok was als het (last minute) niet door zou gaan. Ik was erg wiebelig in hoe ik mij voelde en ook ontzettend moe door het hele proces van zorgen voor mijn vader en het verdriet. Hierdoor kon het zijn dat ik me opeens niet goed voelde en nergens zin meer in had. Het was op zulke momenten dan fijn als ik wist dat het geen probleem was als ik de afspraak afzei.
3 “Ik denk aan je.”
Wanneer iemand van wie je houdt stervende, of net overleden is, is het soms lastig om contact te onderhouden met vrienden en andere bekenden. Er gebeurd zo veel in je leven op dat moment, dat er niet zo veel meer bij kan. Ik vond het in die periode heel erg prettig om af en toe een appje te krijgen waarin iemand liet weten dat hij/zij aan mij dacht. Meer hoefde het ook niet te zijn, ik hoefde er niet continu uitgebreid over te praten. De bevestiging dat mensen met hun gedachten bij mij waren, was ontzettend steunend en troostend.
4 “Zal ik je komen helpen met…?”
Veel mensen bieden na een overlijden aan om de nabestaande te helpen door te zeggen ‘Als ik iets voor je kan doen, kun je mij altijd bellen’, of iets dergelijks. Dit is voor de nabestaande echter vaak lastig om te doen bij zo’n algemeen aanbod. Wanneer vraag je iemand om hulp? En wat vraag je dan? Veel mensen voelen zich snel bezwaard wanneer ze om hulp vragen. Als vriend of vriendin van een nabestaande kan het dan ook heel fijn zijn om met een concreet voorstel te komen.
Ik weet nog goed dat mijn moeder vertelde dat ze het zo prettig vond dat een vriendin was komen schoonmaken toen mijn vader overleden was. Die vriendin had dit zelf voorgesteld en gezegd dat ze dat graag wilde doen. Hierdoor vond mijn moeder het makkelijker om dit aanbod te accepteren en daardoor had zij meer rust en tijd om dingen te regelen voor de uitvaart.
5 “Het maakt niet uit hoe lang het geleden is.”
Wat ik zelf ervaar nu het overlijden van mijn vader bijna twee jaar geleden is, is dat ik er minder goed over durf te beginnen. Het voelt alsof met de tijd, mijn recht om verdriet te hebben verstrijkt. Het kan dan heel fijn zijn wanneer een vriend of vriendin even bevestigt dat het helemaal niks uitmaakt hoe lang een overlijden geleden is en dat er altijd ruimte is om er over te praten.
6 “Het is gewoon echt heel erg kl*te.”
Ik was boos. Ontzettend boos. Geen scheld- of vloekwoord was groot genoeg om uit te drukken hoe ik mij voelde over het overlijden van mijn vader.
Vaak zeggen mensen lieve of troostende dingen tegen iemand die net een dierbare verloren is. Dit is goed en fijn, maar soms is het heel erg prettig om erkenning te krijgen voor hoe ongelofelijk rot en naar het is. Ook de boosheid hoort bij het rouwproces en mag er zijn.
7 “Je kunt mij altijd bellen…”
…En daarbij toevoegen wanneer je het beste bereikbaar bent. Misschien ben je wel altijd vroeg op of juist nog laat wakker. Misschien werk je veel ‘s ochtends of juist in de weekenden en ben je door de week veel vrij. Het is fijn wanneer je dit bij het aanbod om te bellen laat weten, omdat het daarmee nog oprechter overkomt.
8 Zeg niks, geef een knuffel en ben er.
Soms hoef je niks te zeggen. Als je ziet dat iemand die net een dierbare verloren is verdrietig is, hoef je er niet altijd uitgebreid over te praten. Zeker bij sociale aangelegenheden kan het ingewikkeld zijn om in alle drukte en vrolijkheid zo’n lastig en verdrietig onderwerp te bespreken. Met een knuffel of een korte aanraking laat je zien dat je weet wat er is en dat je er voor diegene bent.
9 “Ik weet niet wat ik moet zeggen.”
Het is niet erg als je niet weet wat je moet zeggen. Dat mag je ook erkennen en toegeven. Dat is fijner dan er overheen praten bijvoorbeeld. Soms zijn er gewoon geen woorden voor heftige of lastige gebeurtenissen…
10 “Wil je me over hem/haar vertellen?”
Ik merkte, merk nog steeds, dat mensen het onderwerp van mijn overleden vader soms vermijden. Vaak gaan ze snel door als het tijdens een gesprek wel ter sprake komt. Ik denk omdat het natuurlijk een lastig en verdrietig onderwerp is. Het kan zomaar zijn dat er emoties bij komen kijken en dat vinden veel mensen ook spannend.
Ik vind het zelf heel erg fijn wanneer iemand even de tijd wil nemen om samen met mij herinneringen aan mijn vader op te halen. Soms heb je geen gedeelde herinneringen, maar dan kan het fijn zijn als iemand vraagt of je over diegene wilt vertellen. Als mensen naar mijn vader vragen, vragen ze vaak over de periode dat hij ziek was, waaraan hij is overleden, of hoe oud hij is geworden. Er wordt niet gevraagd wat zijn werk was, wat ik graag samen met hem deed of wat voor man hij was. Terwijl ik daar juist graag over vertel, om hem in ere te houden.
Iedereen gaat op een andere manier om met het verlies van een dierbare en iedereen vindt iets anders fijn. Er bestaan geen gebruiksaanwijzingen voor hoe je een rouwproces doorkomt. De steun van familie en vrienden kan op ieder moment van dit proces ontzettend helpend zijn. Het vinden van de juiste woorden is lastig en dat is niet erg. Het belangrijkste is dat degene die door het rouwproces heen gaat weet dat je er echt voor diegene bent en dat het verdriet er mag zijn.
Heb jij een dierbare verloren?
Wat waren voor jou steunende woorden?
♥
Foto’s: Natalya Letunova
Dit artikel kwam oorspronkelijk online in 2019
Geef een reactie