Een tijd geleden kwam ik een Instagrampost tegen van de Arnhemse stadsdichter Jesse Laport. Ik volg zijn account al een tijd. Hij deelt regelmatig pakkende teksten op zijn Instagram die ik zelf heel herkenbaar vind. In deze specifieke post vertelt hij over zijn ervaring met het hebben van een gegeneraliseerde angst- en paniekstoornis, hoe dit er voor hem uitziet en hoe hij hiermee omgaat.
Vandaag lees je een uitgebreid interview waarin hij wat dieper ingaat op dit specifieke onderwerp. Wat helpt hem? En hoe was het voor hem om hier zo openlijk over te delen?
Volgens de biografie op jouw website ben je gediplomeerd schrijver, dichter, performer, muzikant, acteur, redacteur, voice-over, copywriter, organisator en presentator. Wie is Jesse Laport nou precies?
“Het zou mooi zijn een pasklaar antwoord te hebben op die vraag, en tegelijkertijd denk ik niet gauw ‘af’ te zijn. Dus wie ik precies ben, dat zal nog wel eens verschillen. Desalniettemin, als je alle naampjes en labeltjes uitgumt, ben ik – waarschijnlijk – een eigenzinnige jongeman, geboren in een groot gezin aan de rechterkant van het land. Een jongen die altijd de spotlights en het drama heeft opgezocht, en op dat pad later een boel drempels is tegengekomen. Jesse Laport voelt veel gevoelens zó intens dat hij soms geneigd is de situaties waarin hij ze voelen kan, te ontlopen. Het leven is zo groot, zo overweldigend groot, soms. En juist dat proberen te bevatten, uit te stralen en als een klein lampje doorgeven, ook dat, is Jesse Laport. Artiest is maar een breed begrip.”
Recentelijk deelde je op Instagram een post waarin je vertelde over jouw ervaring met een gegeneraliseerde angst- en paniekstoornis. Waarom heb je dit gedeeld? En hoe was dit voor jou om te delen?
“Een jaar of twee geleden deelde ik een lang verhaal op mijn Facebookpagina over dat ik was gestopt met antidepressiva. Vier jaar lang had ik het spul gebruikt, waarvan het misschien een half jaar effectief is geweest. Een beetje hoe, een beetje waarom, een boekje open over angst, paniek, depressie en ADHD. Echter, op dat bericht kwam zo veel response en zo ontzettend veel berichten waarin stond dat ik ‘moedig’ was, dat er een wereld voor me openging. Dit was niet normaal om te delen? Ik heb zelden het idee dat ik onder een steen leef, een ei ben, of niet helemaal door heb hoe de kaarten gedeeld zijn, maar ik had weinig benul van hoe groot het taboe was dat heerste over het delen van je persoonlijke beren.
Welnu, dat deed ik dus nog eens, en nog eens, en mensen leken er kracht uit te putten. Voor mijzelf was het vooral makkelijk: als iedereen weet hoe ik eraan toe ben, kunnen ze daar rekening mee houden! Niets vreemds dus, eigenlijk. Later, tijdens mijn zwaarste therapieën en moeilijkste boeken, werd het interessant om te delen wat ik leerde. Hoe ik mijn problemen aanvloog – en nog steeds – dus eigenlijk is het alleen maar urgenter geworden.”
In je Instagram stories zie je vaak hoe jij treinreizen deelt als een overwinning, als exposureoefening (de avonturen staat onder de highlight ‘KILL PANIEK’). Maar die trein is niet het probleem, zeg je. Wat is dan wel het probleem?
“Wat ik ook schreef: ‘Ik ben niet bang dat de trein ontspoort, ik vind een trein een trein, en dat is het wel een beetje.’ Een paar jaar geleden kreeg het beestje een naampje en werd ‘gegeneraliseerde angst- en paniekstoornis’ genoemd. Dat is nog steeds heel breed en ik kan je niet precies vertellen wat dat betekent. Of nou ja, ik kan vertellen wat het voor mij betekent. Kort door de bocht betekent het in ieder geval dat je niet een eenduidige fobie hebt, maar gewoon heel (snel) angstig bent en/of paniekaanvallen krijgt. Tot zover kan ik het ook behoorlijk afvinken.
Maar wat moet ik dan in die trein? ‘Wij’ met paniekaanvallen doen graag aan iets dat ‘experiëntele vermijding’ heet. In mijn geval zou je kunnen stellen: ik heb paniek ervaren in de trein. Ik wil geen paniek ervaren. Dus ik ga niet met de trein. 1 + 1 = 2. Maar vermijding werkt nooit (integendeel: je maakt het probleem groter), en daarom moet ik in die trein. Want na jaren van groeiende paniek ben ik die trein steeds meer gaan vermijden. Tot ik niét meer ging. En dat kost tijd weer op te bouwen. IN die trein ben ik bang voor mijn lijf. Bang voor de hartkloppingen, de hyperventilatie, de steken in mijn borst, het zeker weten dat ik doodga, het niet kunnen slikken en nog véél meer dat ik nu niet opschrijf omdat het triggers voor een ander kunnen zijn.
Ik heb dat op heel veel plekken. Op feestjes. Vlak voor optredens. Op bezoek. Festivals. Koningsdag. In het vliegtuig. Eigenlijk alles waar ik me onveilig of ‘opgesloten’ kan voelen. Maar ik ben er heel ver in. Ik ben dol op ACT en kan verdraaid goed met deze dingen omgaan. Ik ben medicatievrij, ik doe niets liever dan optreden en probeer zo min mogelijk te vermijden. Maar dat is hard werken. En dat harde werken uit zich onder meer in het doen van exposure-oefeningen. Dus: thuis hyperventileren en de sensaties verdragen. Maar ook: met de trein. Zoveel mogelijk, keer op keer.”
Hoe zien deze exposure-oefeningen er voor jou verder uit en hoe helpen ze jou?
“Exposure is een ramp. Het is precies wél doen waarvan je hoofd en lijf schreeuwen dat je het niet moet doen. Maar the only way is through. Je angst wordt niet kleiner als je de dingen waarvoor je bang bent gaat zitten vermijden; integendeel. Maar ik wil hier niemand bang mee maken. Dat kan stap voor stap. Ik werk ook al jaren aan mijn beren; en dat mag tijd kosten. Het is geen wedstrijd. Je bent je eigen maatstaf. Maar als je wilt desensitiseren (ongevoelig raken voor bepaalde spanningen/angsten) moet je ze héél vaak ondergaan, totdat je brein je vertelt dat het geen kwaad meer kan. En da’s het zwaarste dat er is. Het is iemand met hoogtevrees op een flat zetten.”
“Exposure is een ramp. Het is precies wél doen, waarvan je hoofd en lijf schreeuwen dat je het niet moet doen.”
Hoe was het voor jou om een diagnose te krijgen? En hoe is dit proces gegaan?
“Dat is eigenlijk maar een moeilijk wereldje. Ik heb wel en geen ADHD; die testen zijn vrij duidelijk. Je krijgt een test en daar komt iets uit. De ene keer heb je ADHD omdat het je leven belemmert, de andere keer heb je ermee om leren gaan en heb je het niet. Ik zit nu in categorie twee. Maar een paniekstoornis bijvoorbeeld, tja, dat is iets dat een psychotherapeut een keer kan vaststellen. Of een psycholoog. Of je huisarts. Iemand bedenkt een keer dat je dat hebt. Het gaat niet allemaal zo zwart-wit dat je op een dag met een diploma thuiskomt waarop staat wat je diagnose is. Ik heb laatst ontdekt dat ik 100% hypochonder ben, maar die diagnose heb ik niet. Anderzijds heb ik misschien ook wel ergens een diagnose die niet of niet meer klopt. Wie houdt dat bij? Wie gaat daar over? Wanneer is het legit? Telt het pas in je medisch dossier? Tja…”
Hoe is de combinatie schrijver/performer en een angst- en paniekstoornis?
“Even vals spelen; ongeveer dit schreef ik daarover, eens:
Ik wil graag de vraag beantwoorden hoe het kan dat iemand met een gegeneraliseerde angststoornis werkt als podiumartiest. Ik wil een verhaaltje schrijven over dat het soms maar moeilijk te bevatten schijnt dat ongelukkige mensen er af en toe zo gelukkig uitzien. Dat mensen met een depressie leuke dingen (kunnen) doen. Ik wil dat verhaaltje schrijven omdat het schijnt dat er veel vragen, stigma’s en een taboe schijnen te zijn. Ik wil dat doen omdat sommige mensen daarom niet serieus worden genomen. Omdat als ze naar dat ene feestje wel kunnen, moeten ze toch ook naar dat andere feestje kunnen? Als je met mij kan praten, kan dat toch ook met een ander? Ik wil dat doen omdat er onbegrip is. Omdat een gebroken binnen niet hetzelfde als een gebroken been is. Ik wil dat doen omdat het soms lijkt alsof de buitenwereld je alleen het recht op depressie gunt als je 24/7 ongelukkig bent. Ik wil dat doen om het citaat dat in Joker staat geschreven: ‘The worst part of having a mental illness is people expect you to behave as if you don’t.’ Ik wil dat doen omdat ik nooit heb begrepen waarom er een taboe heerst over iets dat zo onlosmakelijk is verbonden met zo ontzettend veel mensen. Maar ik wil ook gewoon kunnen doen zonder iedere keer die jongen met die dingen in zijn hoofd en lijf te zijn. Ik wil deze vraag kunnen beantwoorden omdat ik toch ook een normaal, of zelfs bovengemiddeld leven leid? Ja. Ja, en dat doe ik. Omdat het nogal normaal is om niet normaal te zijn. Omdat je niet gek bent als je anders bent. Omdat iédereen denkt dat het leven van de rest van de wereld beter is, dus moeten we allemaal af en toe vechten. Omdat het normaal is niet normaal te zijn. En daarmee het taboe inhoudloos is. Omdat het hiermee ontkracht is. Ik wilde het niet doen en moest het daarom doen. Kijk me normaal zijn.”
Loop je tegen bepaalde vooroordelen aan? Ben je het daarmee eens?
“Ja, en ik denk dat iedereen daar tegenaan loopt. En dat is ook niet zo gek. Men vormt een beeld van iets dat ze niet kennen, op basis van slechte berichtgeving. Dus moeten we zorgen dat we zichtbaarder zijn, bekender zijn, en betere informatie verschaffen. Let’s go.”
“Ik wilde het niet doen en moest het daarom doen.”
Heb je bepaalde doelen voor de toekomst?
“Ik zou heel graag op een dag de skill beheersen om niet te proberen te controleren wat niet in mijn macht ligt. Om los te laten wat ik niet kan beheersen. Om te accepteren wat er gebeurt in mijn lijf en niet al mijn angstige voorspellingen voor waar aan te nemen. En daaraan werk ik knoeperthard. Ik wil door het land en door de wereld reizen; niet eens omdat ik alles wil zien, maar omdat ik het wil kunnen. Ik wil overal optreden. Ik wil mijn waarden boven mijn angsten stellen. Ik heb geen specifieke doelen die neigen naar rijkdom in monetaire zin; ik wil acceptatie van wat er is en voeden wat me goed doet. En de rest er kunnen laten zijn.”
Wil je nog iets meegeven aan de lezers van Proud2Bme?
“Vraag jezelf bij alles wat je ergens van weerhoudt af of het niet doen een betere optie is dan het wel doen. Probeer ‘maar’ in ‘en’ te veranderen. Misschien valt dat nog niet meteen op z’n plek, maar schrijf het op, neem het mee, lees het terug, en laat het kwartje vallen.”
“Wees lief. Voor de wereld, elkaar, en jezelf.”
Kom bij Proud2Bme gratis en anoniem in contact met lotgenoten, ervaringsdeskundigen, psychologen en dietisten. Op ons forum kun je jouw verhaal delen en/of vragen stellen. Ook kan je dagelijks met ons chatten (de agenda vind je hier). Wij staan voor je klaar.
Geef een reactie