Dwang voor dummies

Proud2Bme is in de eerste instantie een website voor mensen die te maken hebben met eetstoornissen en een laag zelfbeeld. Toch kampen veel mensen die de site bezoeken ook wel eens met andere problemen of stoornissen. Ook hier willen wij graag aandacht aan besteden en steun voor bieden. Één van deze stoornissen is OCD, ookwel obsessive compulsive disorder: Dwang. In deze blog leg ik uit wat OCD precies inhoudt.

Wat is het?
OCD noemen we in het Nederlands ook wel OCS, obsessieve-compulsieve stoornis. OCD valt in de categorie angstoornissen en kent veel verschillende en uiteenlopende uitingsvormen.

Een veel voorkomend kenmerk is een obsessieve drang om bepaalde handelingen uit te voeren, dit worden ook wel rituelen genoemd. Denk aan het continu moeten controleren of het raam wel dicht is, de drang dat alles recht moet liggen of het overmatig vaak wassen van de handen.

Deze handelingen moeten gedaan worden vanuit dwanggedachten. Voor andere mensen lijken deze handelingen onbelangrijk en niet nuttig, maar voor iemand met OCD voelen ze als van levensbelang. De angst dat er iets ergs zou gebeuren als deze handelingen niet juist gedaan worden is enorm groot en daarom moet het zo intensief gebeuren.

Hoe kom je eraan?
Het is helaas nog niet precies bekend waarom mensen OCD ontwikkelen. Wel denkt men te weten dat een miscommunicatie tussen verschillende gebieden in de hersenen dit probleem veroorzaakt. De stof serotonine speelt hierin een grote rol. Dit stofje zorgt er namelijk voor dat er wel een goede overdracht van informatie is tussen verschillende gebieden in de hersenen plaatsvindt. Serotonine komt van nature voor in onze hersenen, maar het kan zijn dat het bij sommige mensen te weinig voorkomt. Daarom zouden medicijnen en gewoontes die het serotoninegehalte in de hersenen verhogen kunnen helpen tegen OCD.

Ook kunnen stress, traumatische gebeurtenissen of het afkijken van dwangmatig gedrag van anderen meespelen in de oorzaak van OCD.

Hoe kom je ervan af?
Voor OCD kan je in behandeling gaan. Veelal wordt er dan gekozen voor cognitieve gedragstherapie. Tijdens deze behandeling wordt het gedachtepatroon rondom de dwanghandeling van de cliënt ontleedt en op de proef gestelt. Op deze manier kunnen nieuwe, positieve ervaringen opgedaan worden waardoor het belang van de dwanghandeling afneemt. Eventueel kan ook medicatie ingezet worden bij de behandeling van OCD.

Hoe ziet het eruit?
OCD is een angststoornis gekenmerkt door dwangmatige gedachten en daaropvolgende handelingen. Dwanggedachten zijn gedachten die ongewenst, telkens maar terug blijven keren in je hoofd. Je hebt het gevoel geen controle te hebben over deze gedachten. Ze zitten je normale gedachten in de weg en kunnen flink paniek veroorzaken. Deze gedachten kunnen bij iedereen verschillend zijn en ook een verschillend gevolg hebben.

De één kan bijvoorbeeld denken dat het heel veel ongeluk zal brengen als hun bureau niet perfect op orde is. De ander moet continu checken of de deuren en ramen wel echt dicht zitten, want anders zou er ongewenst iemand binnen kunnen komen die kwade dingen van plan zou kunnen zijn. Weer een ander voelt de drang continu te moeten schoonmaken, omdat ie bang is om anders ernstig ziek te worden en zo zijn er nog vele andere voorbeelden.

Dwanghandelingen zijn dus een gevolg van dwanggedachten. Deze gedachten zijn bijna altijd aanwezig en kunnen het dagelijks leven flink verstoren. Mensen met OCD kunnen uren kwijt zijn aan hun gedachten en handelingen en hebben daarom moeite met het vervullen van andere taken en bezigheden op een dag. Het is lastig om te werken, studeren, hobby’s uit te oefenen, sociaal contact te onderhouden of zelfs maar te slapen wanneer dwanggedachten de ruimte innemen.

OCD is iets anders dan een keertje bang zijn dat het gas uit is of de deur op slot zit, dat hebben we namelijk allemaal wel eens en is ook normaal. Bij OCD stopt de angst voor dit soort situaties nooit, soms zelfs niet al het al gecheckt is. De gedachten en handelingen kunnen hierdoor erg intens zijn.

Hoe voelt het?
“Nooit had ik gedacht dat ik last zou kunnen krijgen van dwanggedachten. Het sloop mijn leven in zonder dat ik het door had. Een paar jaar terug paste ik op het huis en de katten van een vriendin van mij terwijl ze zelf op vakantie was. Het was een prachtige zomer. De katten mochten absoluut niet naar buiten, dat waren ze namelijk niet gewend en wie weet zouden ze dab niet meer terug komen. Dat leek me vrij logisch en ervoer ik niet als een probleem. Ik moest er gewoon voor zorgen dat ik de tuindeur meteen dicht zou doen als ik even in de zon ging zitten en hem ook goed op slot deed als ik weer naar binnen ging. Hier is het eigenlijk allemaal begonnen.

Een keertje extra checken kan geen kwaad dacht ik, maar zodra ik weer op de stoel zat begon ik te twijfelen aan mezelf. Waar waren die katten nou? Was de deur wel dicht? Zat ie op slot? Waar is eigenlijk de sleutel? Haastig controleerde ik alle stappen die ik had gemaakt. Doe ik het niet te haastig? Opnieuw, even rustig alles controleren. Ik moet toegeven dat ik er toen al een beetje gek van werd. Ik besefte me dat ik andere dingen ook wel eens kon vergeten. Was het licht wel overal uit? Stond het gas nog aan? Stond de verwarming wel uit? Het was 30 graden, natuurlijk stond de verwarming uit. Wanneer ik de deur uit ging liep ik wel 3 keer terug om te kijken of de deur wel echt dicht en op slot zat. “Nou goed, ik pas op het huis van iemand anders, het is logisch dat ik dit wat vaker controleer,” zei ik tegen mezelf, maar toen de twee weken voorbij waren en ik weer in mijn eigen huis zat bleken de angstige gedachtes dat ik misschien wel iets cruciaals was vergeten niet weg te gaan.

Het begon al wanneer ik ‘s ochtends de deur uit wilde gaan. Was het licht wel uit? Was de kraan wel uit? Was het gas wel uit? Was het raam wel dicht? Had ik geen kop thee laten staan? Lag er geen eten op het aanrecht? Had ik de kraan niet aangezet terwijl ik checkte of ik hem uit had gezet? Zelfs als ik geeneens gebruik had gemaakt van deze dingen was ik al bang dat ik toch iets was vergeten uit te zetten of op te ruimen. Het ging van kwaad tot erger en het duurt soms nog wel een uur voordat ik eindelijk goed en wel de deur uit ben. Soms ben ik nog erg gespannen wanneer ik bij een afspraak aan kom en kan ik me niet concentreren op mijn werk of het gesprek met de persoon met wie ik heb afgesproken.

Ik word er doodmoe van en slaap ook steevast te weinig, omdat ik er soms wel uren over doe voordat ik in m’n bed kan blijven liggen en zelfs dan gaan mijn gedachten nog met me aan de haal. Dezelfde vragen doemen steeds op in mijn hoofd: Is het licht uit? Staat het gas aan? Is de deur dicht? Staat de kraan aan? Liggen er kruimels? Staan de stoelen recht? Ik was als de dood dat er iets ergs zou gebeuren wanneer dit allemaal niet klopte. Ergens weet ik ook wel dat dat wel mee zal vallen en ik het al 10 keer heb gecheckt, maar ik ben bang onbewust iets aan de situatie te hebben aangepast of toch niet goed gekeken te hebben. Ik heb mijn angst niet onder controle en raak letterlijk in paniek als ik er niet aan toegeef. Soms heb betere dagen, maar over het algemeen lijkt het nog elke keer erger te worden. Vaak maak ik er grapjes over tegen mijn vrienden, om het luchtig te houden, maar mijn dwanggedachten beheersen mijn hele leven.”

3 Misvattingen
1 Mensen OCD moeten alles ordenen
Op het internet zie ik vaak grappig bedoelde plaatjes voorkomen over OCD waarin mensen bijvoorbeeld alle M&M’s op kleur sorteren. Dit zou een uitingsvorm van OCD kunnen zijn, maar het hoeft helemaal niet. OCD heeft enorm veel verschillende uitingsvormen, maar de kern is dat mensen met OCD last hebben van dwanggedachten die als (extreem) hinderlijk worden ervaren en hun dagelijkse leven in de weg zitten. 

2 Mensen met OCD moeten alles tellen
Ook dit is een misvatting over OCD die vaak gemaakt wordt. Wanneer je denkt aan OCD zien de meeste mensen een beeld voor zich van iemand die 10 x een lichtknopje aan en uit moet doen of zoveel keer z’n handen moet wasssen. Ook hiervoor geldt dat dit een uitingsvorm van OCD is, maar dat er veel verschillende uitingsvormen zijn en het niet beperkt wordt door slechts een enkele uitingsvorm.

3 OCD en smetvrees zijn hetzelfde
Ja en nee, smetvrees is inderdaad een vorm van OCD, maar niet iedereen met OCD heeft smetvrees. Hiervoor gelden wederom de bovenstaande redenen.

Je kunt dus concluderen dat OCD een erg complexe stoornis is. Het komt in veel verschillende uitingsvormen voor en wat voor de één is hoeft voor de ander niet zo te zijn. Om te concluderen of jij of iemand anders OCD heeft is het belangrijk te kijken in hoeverre de dwangedachten het leven beinvloeden. Bij OCD hebben deze gedachten namelijk een heel grote invloed en gaat het verder dan het normale zorgen maken, af en toe het gas te checken of ‘s avonds in bed te piekeren. Maak je je zorgen over jouw gedachten? Wees dan niet bang dit eens met iemand te delen en bespreken of eventueel een arts te bezoeken.

 ♥

Fotografie: Luci Correia