Duizend vragen, elke dag. Is het licht wel uit? Heb ik de deur wel op slot gedaan? Zou iemand iets raars op m’n Facebookpagina hebben gezet? Doet m’n weegschaal het wel goed? Eet ik niet per ongeluk te veel? Heeft de dokter wel echt goed gekeken? Heb ik het wel goed uitgelegd? Deed ik gisteren niet raar? Duizend vragen, duizend twijfels. De antwoorden bestonden uit overmatig checken, overmatig compenseren en overmatig piekeren. Wat als ik de controle verlies?
In mijn jeugd heb ik een behoorlijk aantal keer op mijn kop gekregen omdat ik weer eens de koelkast open had laten staan, het licht had laten branden, m’n sleutels kwijt was geraakt of een belangrijke brief totaal over het hoofd had gezien. Eerlijk is eerlijk, misschien overkomt dat me net wat vaker dan andere mensen. Dat klinkt in ieder geval aannemelijk, maar misschien trok ik het me ook meer aan dan andere mensen. Wellicht was het een combinatie van beiden. Daar durf ik geen uitspraken over te doen. Het is volkomen terecht dat er iets van gezegd wordt als jij zoiets over het hoofd hebt gezien. Hoewel ik destijds vooral boos reageerde en vond dat ze niet zo moesten zeuren – want zo was ik als puber en dat vond ik ook wel echt – raakte het me aan de andere kant natuurlijk wel. Het is niet leuk als iemand je vertelt dat je iets verkeerd hebt gedaan.
Hoewel ik het op dat moment vervelend vond, kan ik me niet herinneren dat ik het echt nodig vond om actie te ondernemen en beter op te letten. Dit kwam pas in de tijd dat ik een eetstoornis ontwikkelde. In eerste instantie niet eens omdat ik bang was dat iemand boos op me zou worden, maar wel omdat ik geen sporen van mijn eetbuien achter wilde laten. Geen vieze vingerafdrukken op de keukenkastjes, geen koelkast die nog open zou staan, geen rommeltje op het aanrecht, geen licht dat nog zou branden; stel je voor dat ik me zou moeten verantwoorden en moest toegeven dat ik een eetbui had gehad. Ik kon niks ergers bedenken dan dat. Door mijn haast en paniek rondom de eetbuien was ik daar lang niet altijd even zorgvuldig in, maar de stress die er omheen hing was wel altijd aanwezig.
Steeds vaker merkte ik op dat bepaalde dingen me ontschoten. Hoewel iedereen dit wel eens kan overkomen, begon ik me er steeds meer op de fixeren. Alsof ik een vergrootglas op mijn gevallen steken en het gevoel dat ik tekort schoot hield, werden die steken en gevoelens groter en groter. Hoe meer ik probeerde om de controle te behouden, hoe meer ik ondervond dat dat helemaal niet mogelijk was. Al had ik destijds niet door dat dat voor iedereen gold. Dat het werkelijk niet mogelijk is om alles onder controle te hebben. Ik dacht gewoon dat ik het niet kon. Dat ik beter m’n best zou moeten doen, maar het lukte me niet.
De behoefte naar controle speelde absoluut een rol in mijn eetstoornis. Mijn eetstoornis was immers een manier om controle uit te oefenen op mijn lichaam en emoties. Ook op andere vlakken in mijn leven heeft die behoefte voor een hoop onrust gezorgd. Bang zijn om de deur niet goed op slot te hebben gedaan, een aantal keer checken of dezelfde kraan wel uit staat, angst dat het huis in brand zal vliegen en bang zijn voor torenhoge rekeningen omdat de verwarming een halve graad hoger staat. Ook op sociaal gebied merkte ik dat ik steeds voorzichtiger werd. Na een avondje stappen was ik in de ochtend buitenproportioneel bang me raar te hebben gedragen onder invloed van alcohol. Steeds minder durfde ik mezelf te zijn, uit angst dat mensen mij niet leuk zouden vinden. Liever het zekere voor het onzekere, maar door die enorme beschermlaag creëerde ik alleen maar meer afstand. Dat was eigenlijk best eenzaam. Bovendien zat ik altijd in de stress over of het allemaal wel goed ging. Geen fijne staat van zijn.
Wat als ik de controle verlies?
De behoefte naar controle kwam voort uit de angst dat alles mis zou gaan. Echter was het zo dat hoe meer ik me bezighield met die controle, hoe sterker die angst weer werd. Juist door toe te geven aan die angst, bevestig je hem in zekere zin, terwijl de angst misschien wel helemaal niet zo groot hoeft te zijn? Ik wil hiermee helemaal niet zeggen dat het helemaal prima is wanneer bijvoorbeeld je huis in brand vliegt. Ha, ‘t zou wat zijn. Ik wil niet zeggen dat je onverschillig zou moeten zijn in het laten aanstaan van de kraan, het licht of de verwarming. Ik wil niet zeggen dat je het niet vervelend mag vinden dat je een keer iets stoms hebt gezegd, dat je geen aansluiting vond of dat je je sleutels kwijt bent geraakt. Ik wil niet zeggen dat je het niet erg mag vinden om overgewicht te krijgen; maar niet alles is zwart-wit.
Al die dingen, hoewel ze verschillend zijn in gradaties, zijn niet het einde van de wereld, maar los daarvan is de kans dat het gebeurt misschien wel helemaal niet zo groot als jij zou denken. Voor mij gold dat zeker. De dreiging was in mijn hoofd vele malen groter dan het in werkelijkheid was. Want eerlijk is eerlijk, ik heb nog nooit in mijn leven de deur wagenwijd open laten staan of mijn huis in brand laten vliegen. Ik doe de koelkast veel vaker dicht dan dat ik hem per ongeluk open laat staan. Ik ben nooit ineens kilo’s aangekomen van de ene op de andere dag, zelfs niet na eetbuien die ik niet compenseerde. Ja, het is zonde als je je sleutels of je telefoon verliest, maar weet je wat nog veel meer zonde is? Je er je elke dag ontzettend druk over maken. Dat had echt een negatief effect op mijn stemming en zelfbeeld. Eerlijk gezegd ervoer ik daar veel meer last van dan van die ene keer dat ik baalde dat ik daadwerkelijk een steek had laten vallen.
Daarmee wil ik niet zeggen dat je compleet roekeloos zou moeten leven en het allemaal niets boeit. Nee, ik denk dat ieder mens behoefte heeft aan een bepaald overzicht, een bepaalde rust en structuur. Er is helemaal niks mis met een keertje checken of het licht wel uitstaat. Er is niks mis met even de kat uit de boom kijken. Er is niks mis met bescheidenheid of ergens zenuwachtig voor zijn. Er is niks mis met letten op wat je eet. Zolang het maar geen obsessie wordt. Zolang het je maar niet gaat belemmeren. Toch is dat best moeilijk als er heel veel angst achter zit. Maar mijn ervaring is ook dat ik de gevolgen van iets vaak heel erg overschatte. Kan je ineens dik worden van een extra tussendoortje? Hoeveel kan je aankomen op een dag? Wat maakt het uit als iemand m’n grapje niet leuk vind? Wat betekent het om ruzie te hebben? Wat áls ik m’n sleutels kwijt ben geraakt? Wat betekent het voor de rest van mijn leven als ik nu, naar mijn mening, stom op de foto sta?
Het is niet meer zoals vroeger, maar ik kan me nog wel eens onnodig druk maken. “Doe eens even rustig.” Zegt m’n vriend dan tegen mij. Bloedirritant vind ik deze opmerking, want ik zit toch ergens mee? Ik ben helemaal niet rustig! Dit is toch hoe ik me voel? Mag het er even zijn!? Maar ik begrijp hem wel, steeds beter. Misschien is het niet mijn woordkeuze, maar hij bedoelt het allerbeste. “Doe even rustig, maak je niet zo druk, want het is helemaal niet nodig. Tuurlijk is het even balen, dat mag ook, maar de gevolgen zijn niet zo groot als jij op dit moment denkt. Je doet het hartstikke goed.”
Sommige dingen heb je nu eenmaal niet onder controle. Zoals het feit dat ik rood word als ik voor een groep mensen moet praten. Het wil niet zeggen dat ik het niet kan. Het wil alleen zeggen dat ik rood word. Ik durf te wedden dat er tig mensen zijn die deze blog zouden lezen en dat volkomen zouden begrijpen van mij. Zou je dat ook voor jezelf zo kunnen zien? Sommige dingen heb je niet onder controle, zoals het weer, het verkeer, wat anderen denken en wat anderen doen. Eigenlijk heb je vrij weinig onder controle. Dat heeft iedereen en dat is helemaal oké.
Soms gebeuren er daardoor dingen die je niet had gewild. Maar je er heel erg druk om maken, had het waarschijnlijk niet veranderd. Bovendien kunnen er door de controle los te laten ook weer een hele hoop positieve dingen op je pad komen, die je anders niet had voorzien. Mooie dingen, die per toeval gebeuren. Ongelukjes die cadeautjes worden, maar bovenal vrijheid in je hoofd en begrip voor jezelf.
Je doet het hartstikke goed. Laat het maar los. ♥
Geef een reactie