Angst voor de dood

Het feit dat wij bestaan, betekent ook dat we nog een ding gemeen hebben, namelijk onze sterfelijkheid. Iets wat voor sommige mensen simpelweg iets is wat gewoon bij het leven hoort, maar wat voor anderen iets is waar ze (bijna) dagelijks mee bezig zijn. Doodsangst. De dood voor het grote onbekende waarvan wij niet weten hoe het echt is. Voor sommige mensen is het een terugkerend thema waar zij dag en nacht mee bezig zijn en door belemmerd worden. Zelf heb ik bepaalde periodes dat ik bang ben voor de dood. Ik herinner mij de eerste keer nog heel goed.

Ik was met mijn gezin aan het kamperen in Frankrijk toen ik mij ineens bewust werd van de sterfelijkheid van mij en de mensen in mijn omgeving, zoals mijn ouders. Ik was denk ik ongeveer 10 jaar en dit is mijn eerste herinnering hier aan. Ik weet nog dat ik enorm in paniek was, dat ik er constant mee bezig was en veel huilde. Mijn moeder zei toen dat veel mensen in hun leven op een punt komen dat ze hier bang voor zijn en stelde mij gerust dat dat echt niet zomaar gebeurde. Natuurlijk zijn er uitzonderingsgevallen, maar de kans dat er daar op vakantie iets ging gebeuren met ons was natuurlijk niet zo groot en dat was wel hetgeen dat ik in mijn hoofd haalde.

Bron

De dood als een taboe
De dood is misschien wel het grootste taboe van de moderne tijd. Ondanks dat we in het nieuws, in films en series veel geconfronteerd worden met dit fenomeen, wordt het echt praten erover en over de eigen sterfelijkheid meestal vermeden, weggestopt, genegeerd en soms zelfs ontkent. Ik kan mij ook niet voorstellen dat ik ooit niet meer zal leven en dat is ergens denk ik ook heel logisch, maar tegelijkertijd weet ik wel dat ik niet de enige op de wereld ben die het eeuwige leven heeft. Het feit dat de dood een taboe is voor veel mensen is heel logisch, maar niet perse iets goeds. Stilstaan bij je sterfelijkheid kan er namelijk voor zorgen dat je bewuster en zinvoller leeft en dat je op die manier ook de keuzes kunt maken in het leven. Dit betekent overigens niet dat je er dagelijks mee bezig hoeft te zijn.

Bang voor de dood
Het grote onbekende is voor veel mensen beangstigend. Een vriendin van mij heeft al sinds zij zich herinnert doodsangst. Het is een thema voor haar wat dagelijks terugkeert en wat haar leven in beslag neemt. Ze is bang om ‘s avonds alleen over straat te gaan, bang omdat ze niet weet hoe en wanneer ze zal sterven, bang dat doodgaan pijn doet, dat ze het niet ‘kan’, bang om anderen achter te laten en het alleen te moeten doen. Ze onderneemt wel dingen, gaat naar buiten, daagt zichzelf uit om wel alleen over straat te gaan, etc. Wel heeft zij regelmatig last van paniekaanvallen en hartkloppingen waardoor de angst nog meer toe neemt.

Wanneer er iemand in haar omgeving sterft, is zij enerzijds van slag om het verdriet dat bij de dood hoort en het moeten missen van diegene, maar aan de andere kant neemt de angst en het besef van de eigen sterfelijkheid nog meer toe. Ze geeft ook aan geen nieuws te kunnen kijken omdat ze dat niet aan kan, omdat er zoveel narigheid in de wereld gebeurt. Daarnaast was ze bang om vergeten te worden. Het is slechts een voorbeeld, maar ik denk dat er veel meer mensen zijn die zich hierin zullen herkennen.

Zoals ik al schreef ken ik momenten waarop ik ineens heel bang was voor de dood. Als kind kende ik het niet echt.. mijn opa stierf op gegeven moment maar die was oud dus dat kon ik ergens begrijpen en accepteren, ondanks dat het toch heel verdrietig was. Die leeftijd hadden mijn ouders nog lang niet bereikt, laat staan ik zelf. Toen mijn moeder ziek werd stortte onze wereld in, maar tegelijkertijd was ik er van overtuigd dat dit ons niet zou overkomen. Mijn moeder zou niet op jongere leeftijd overlijden, dat wist ik zeker. Ergens was dit denk ik ook een soort van wegstoppen, negeren en ontkennen. Het taboe rondom de dood.

Doordat dit uiteindelijk toch werkelijkheid werd en ik mijn moeder verloor, verdween het taboe rondom de dood direct. Ik heb vroeger vaak het ‘dat overkomt mij niet’ gevoel gehad waar ik mijzelf eigenlijk mee gerust kon stellen, maar nu denk ik dat niet meer. Ondanks dat ik dat verschrikkelijk vind, besef ik ook dat het niet slecht is om realistischer in het leven te staan. Ik zie dingen veel minder snel als vanzelfsprekend, maak bewustere keuzes en de dood is ook een stuk minder eng geworden. Dit komt denk ik echt omdat ik het van heel dichtbij heb meegemaakt.

Doodsangst door gebeurtenissen in de wereld en media
Wel nam mijn angst voor de dood toe na de vliegramp in Oekraïne. Ik weet nog precies waar ik was en wat ik aan het doen was toen ik een pop-up bericht van NOS kreeg op mijn telefoon dat de MH17 was neergestort. Direct schoot door mijn hoofd hoeveel mensen, gezinnen, kinderen het leven hadden verloren en hoeveel mensen dit verschrikkelijke nieuws moesten krijgen. Omdat ik niet meer denk dat dingen mij niet overkomen, besef ik maar al te goed dat ik zelf ook in dat vliegtuig had kunnen zitten. Na die ramp zijn er nog veel meer dingen gebeurd waarbij mensen op het verkeerde moment op de verkeerde plaats waren. Onschuldige mensen die bijvoorbeeld op vakantie waren in Tunesië en doodgeschoten werden.

Bron

De eerste keer dat ik na die vliegtuigramp in het vliegtuig zat, vond ik dat best spannend. Ik heb er toen heel veel aan gedacht. Het scheelde dat het een korte vlucht was, maar over een week vlieg ik naar Thailand…. Die vlucht duurt een stuk langer en gaat in dezelfde richting als de MH17. Ik ben er de laatste dagen wel meer mee bezig dan dat ik dat vroeger was als ik moest vliegen. Ik heb nooit echt vliegangst gehad maar het begint er nu bijna een beetje naar te neigen. Tegelijkertijd denk ik aan het verblijf daar, in een prachtig resort aan de kust. In 2004 werd het gebied niet daar vandaan getroffen door de tsunami. Ook dat roept angst bij mij op. Tegelijkertijd weet ik dat als ik zo ga nadenken, dat ik beter nergens meer naar toe kan gaan.. en zelfs dan ben ik niet veilig. Het heeft geen zin om bang te zijn om te vliegen terwijl het nog steeds het veiligste vervoersmiddel is op aarde. Het helpt mij om op momenten van angst en paniek te relativeren.

Angst voor de dood wordt angst voor het leven
Angst voor de dood wordt ook weleens gezien als angst voor het leven. Grappig eigenlijk, want het is het tegenovergestelde. Bij doodsangst gaan mensen soms dingen vermijden om dit risico te beperken, mensen worden bang om dingen te ondernemen. Ik zou er bijvoorbeeld ook voor kunnen kiezen om niet meer te vliegen en niet naar Thailand te gaan. Dit is iets wat ik absoluut wil voorkomen. Zo erg is het ook niet bij mij hoor, maar ik weet dat ik dan op gegeven moment niks meer zou durven en bang zou worden voor het leven. Het heeft ook geen zin. Het vermijden betekent namelijk niet dat het niet op een andere manier gebeurt. In een auto heb je meer kans om een ongeluk te krijgen dan als je met het vliegtuig gaat. Natuurlijk is er dan in ieder geval een kans op overleven, maar het is niet voor niks dat het vliegtuig het veiligste vervoersmiddel is.

Doodangst ligt onder andere angsten
Angst voor de dood ligt vaak ten grondslag aan veel andere angsten. Denk maar eens aan vliegangst, aan agorafobie (straatvrees) en hypochondrie (angst voor ernstige ziektes). Het hoeft niet altijd zo te zijn, maar als je dieper gaat kijken, is doodsangst vaak een diepere kern van andere angsten.

Hoe ga je er mee om?
Doodsangst is een heel hardnekkige angst omdat je weet dat hetgeen waar je bang voor bent, ooit gaat gebeuren. Daardoor kan relativeren op sommige momenten lastig zijn. Toch zijn er wel dingen die je kunt doen om het dragelijker te maken en er beter mee om te leren gaan.

◊ Waar ben je precies bang voor?
Allereerst is het denk ik belangrijk dat je je angst beter gaat begrijpen en dat je gaat onderzoeken waar dit precies ligt. Gaat het bijvoorbeeld over dat je bang bent dat het een pijnlijke of vervelende dood is? Of ben je bang om mensen achter te laten? Ben je bang voor het idee om vergeten te worden? Etc. Het kan erg helpen om hier meer duidelijkheid in te krijgen. Je kunt dan ook gerichter op zoek gaan naar manieren om hier mee om te gaan.

◊ Je blijft groeien
Dat je nu bang bent voor de dood betekent niet dat je dat blijft en dat je dat ook bent als het eenmaal zo ver is. Je blijft groeien en je ontwikkelen en je hoeft er helemaal nog niet klaar voor te zijn. Dit kan echter anders zijn wanneer je bejaard bent, allerlei lichamelijke mankementen krijgt van de ouderdom, veel mensen om je heen verliest, etc. Het helpt mij erg om te bedenken dat het feit dat ik er nu niet klaar voor ben en dat ik er nu bang voor ben, niet betekent dat dit altijd zo blijft. Ondanks dat we niet weten wanneer onze laatste dag is, plaats ik het in de toekomst. Het is niet iets waar ik mij nu al druk over hoef te maken. Naarmate je ouder wordt kan de angst vanzelf verdwijnen of een andere vorm aannemen.

Bron

◊ Relativeer
Ondanks dat het ontzettend moeilijk kan zijn, is het belangrijk om te blijven relativeren. Het is niet realistisch om te denken dat je vandaag onder een auto komt of dat je ineens stopt met ademhalen. Soms kan het helpen om jezelf kritische vragen te stellen en te kijken of het echt zo logisch is wat jij denkt of dat het eigenlijk hele irreële gedachten zijn. Bijvoorbeeld bij die vliegangst; dan kan het helpen om feiten op te zoeken. Hoe groot is de kans nou dat er iets gebeurt onderweg? Hoeveel vliegtuigen vliegen er op een dag en hoe vaak gaat dat goed? Het kan heel goed helpen om samen met iemand te relativeren. Iemand anders die deze angst niet heeft, kan daar vaak net even wat objectiever en helderder naar kijken.

◊ Zorg goed voor jezelf
Natuurlijk is het belangrijk wel goed voor jezelf te blijven zorgen. Jij moet je lichaam gezond houden zodat het goed blijft functioneren. Dit betekent goed en regelmatig eten, naar je lichaam luisteren, een goede balans vinden tussen activiteit en ontspanning, etc.

◊ Doorbreek het taboe en praat
Het taboe rondom de dood helpt ons niet. Het kan even helpen om je kop in het zand te steken, maar uiteindelijk weet je toch wel dat het ons allemaal te wachten staat. Het kan helpen om het te erkennen en erover te praten. Dan wordt het ook mysterieus en misschien ook minder eng. Daarnaast kan het fijn zijn om dit met anderen te bespreken. Het kan relativerend zijn en steun geven. Wanneer het echt belemmerend wordt, raad ik je aan om hierover te praten met een psycholoog. Met behulp van verschillende technieken en oefeningen kun je de angst dan verminderen, waar je je hele leven dan wat aan kunt hebben.

◊ Leef in het moment en maak keuzes die jou gelukkig maken
Meer dan ooit besef ik nu dat ik moet genieten van mijn leven en dat ik keuzes moet maken die mij gelukkig maken. Het is zonde om een beetje aan te modderen terwijl het ook anders kan. Daardoor kom je vaak ook uit een negatievere, donkere wereld en kun je dit fenomeen wellicht ook in ander daglicht zien. Daarnaast kan het hierdoor ook een minder grote rol gaan spelen.

Tegen de zon in kijken
De existentieel-humanistische psychotherapeut Irvin Yalom heeft talloze boeken geschreven waaronder ook eentje over doodsangst. Het gaat over hoe wij sterfelijkheid en de dood beter kunnen leren begrijpen en accepteren. Het boek, ‘Tegen de zon in kijken’, kun je hier bestellen.

Ben jij bang voor de dood en wat is jouw tip om hier mee om te gaan?