Anorexia betekent niet: niks eten!

In 2007 was in het tv-programma ‘Netwerk‘ het verhaal van de toen 18-jarige Lieke te zien. De reportage liet zien hoe haar strakke en gezonde eetpatroon haar en haar gezin in zijn greep hield. Lieke heeft namelijk een vorm van anorexia waarbij ze niet alleen zo mager mogelijk wil zijn, maar ook zo gezónd mogelijk wil eten. Om de uitzending te bekijken, klik HIER

Proud2Bme stelde haar een aantal vragen:

Je bent begonnen met afvallen toen de schoolarts je iets te stevig vond, wat jij als kind opvatte als dik. En toen?
In de pubertijd was ik met vlagen bezig met afvallen. Ik probeerde niet meer te snoepen of probeerde heel weinig te eten. Ik had eigenlijk alleen maar een heel oppervlakkig beeld van wat afvallen inhield. De wil om dunner te zijn bleef.

Ik begon op een gegeven moment met veel informatie zoeken over zo gezond mogelijke voeding, ik was toen 17 jaar oud. Ik wilde dunner worden, maar ik wilde ook dat dit blijvend zou zijn en dat ik een normale hoeveelheid voeding zou kunnen blijven eten wanneer ik eenmaal een bepaald gewicht had bereikt. Ik wilde niet mijn verbranding verpesten door bijvoorbeeld heel weinig te gaan eten.  ###

Had je als kind het idee dat de diëtist vond dat je niet gezond genoeg at, en dat jij dus iets fout had gedaan?
De schoolarts die mij ‘stevig gebouwd’ vond ging niet in op mijn eetgedrag. Ik had wel het idee dat ik als persoon fout was, niet goed genoeg. Anders zou hij niet opschrijven dat ik stevig gebouwd was!
Ik voelde me er heel erg naar over.

Wat denk je dat schoolartsen en diëtisten beter zouden kunnen doen om dit soort problemen te voorkomen?
Ik denk dat ze in mijn geval hadden kunnen uitleggen wat ‘stevig gebouwd’ precies betekent. Het werd op een briefje geschreven en meegegeven en dat was het. De verhouding gewicht/lengte was gewoon goed maar dat haalde ik niet uit de boodschap ‘stevig gebouwd’.

Was het dan nooit lastig als je moest kiezen tussen het meest gezond en het meest magere? Doordat ik ondergewicht had en daardoor veel last had van eetgestoorde gedachten, was het vaak wel moeilijk om niet altijd voor het meest magere eten te kiezen. Ik kon gelukkig wel de kennis over de gezonde voeding en wat goed was voor mijn lichaam in mijn achterhoofd houden. Ik wist ook ergens wel dat ik voldoende energie binnen moest krijgen om de dingen te kunnen blijven doen die ik echt niet wilde opgeven, bijvoorbeeld school, vriendinnen en dansen. Door het ondergewicht kostte alles al veel energie en was ik snel moe, ik wilde echt niet dat dit nog erger zou worden.

Je wilde zo gezond mogelijk leven. Maar ondertussen werd je alleen maar ongezonder (want je viel erg veel af, werd niet meer ongesteld, enz.) Hoe zag je dat toen?
Tijdens het afvallen zag ik op een gegeven moment niet meer dat ik steeds magerder werd. Ik voelde wel dat alles steeds botteriger werd maar dit voelde juist goed. Ik vond het wel heel naar dat mijn haar zo dun en dof werd en dat ik niet meer ongesteld werd. Maar hier probeerde ik niet bij stil te staan; blijkbaar hoorde het er gewoon bij. In de spiegel zag ik mezelf als ‘dun’. En dun zijn vond ik niet meer dan normaal.

Had je nooit de neiging om toch onder de ADH te gaan eten, om nóg dunner te worden?
Ik at een hele tijd lang maximaal xxxx kcal per dag. Ik denk dat mijn lichaam hieraan gewend was geraakt, want ik viel hiermee niet veel meer af. Ik wilde eigenlijk wel nog iets meer eten zodat ik misschien echt stabiel zou blijven en me misschien lichamelijk iets beter zou voelen maar ik durfde dat echt niet. Het nog meer willen afvallen was af en toe heel sterk in mijn hoofd. Ik wist dat mijn ouders mij dan wél zouden verplichten om in behandeling te gaan om aan te komen dus ik probeerde echt niet nog heel veel meer af te vallen.

In de uitzending van netwerk werd gezegd dat je Orthorexia hebt, terwijl jouw behandelaren van Amarum (waar je destijds gesprekken had) het Anorexia noemden. Waarschijnlijk vond netwerk het beeld van iemand die nog aardig wat eet niet bij anorexia passen. Wat vind jij daarvan?
Ik vind dat zij er net zo’n algemeen beeld over hebben als dat de media dat heeft. Ik vond dit vervelend. Ik voelde me hierdoor behoorlijk onbegrepen. Er werd een stempel op me gedrukt terwijl ik zelf dondersgoed wist dat ik anorexia had. De manier van eten en de hoeveelheid eten heeft naar mijn idee geen invloed op de diagnose.

Bij veel mensen heerst nog steeds het beeld dat anorexia-patiënten enkel meisjes zijn die op een appel per dag leven. Wat vind je daarvan?
Ik vind dat er over het algemeen een heel bekrompen beeld over Anorexia heerst. Mensen uit mijn omgeving vroegen waarom ik er zo slecht en mager uitzag en gingen er van uit dat ik niks zou eten. Ze geloofden mij niet wanneer ik heel eerlijk vertelde wat ik allemaal op een dag at. Ik vond dit altijd heel moeilijk om te horen omdat ik zó mijn best deed om mijn schema van max. xxxx kcal elke dag weer te eten. 

Wat voor associatie zouden mensen wél moeten hebben bij het woord anorexia? / wat zouden ze ervan moeten weten?
Ik denk dat je bij het woord anorexia zou kunnen denken aan iemand die ergens sterk de zekerheid mist en die vervolgens haalt uit het gecontroleerd bezig zijn met eten en lichaam. Vervolgens geeft dit wél een zeker gevoel en is het voor de hand liggend nóg meer controle te halen uit iets waar je wel goed in bent; controle hebben over je lichaam en het eten. Door de anorexia kom je niet aan je echte problemen toe.

In de uitzending is ook te zien hoe jouw vriendinnen je proberen te overtuigen dat je mooier was toen je nog meer woog en meer figuur had. Toen kon je dat zelf absoluut niet zien. Hoe kijk je daar inmiddels tegenaan?
Ik vind dit een lastige vraag, ik kan hier niet een heel duidelijk antwoord op geven denk ik. Toen ik zo mager was zag ik mezelf gewoon als dun. En dun zijn heb ik altijd mooi gevonden. Ik vond mezelf toen mooier dan vóór het afvallen. Wanneer ik nu weleens foto’s terugzie, schrik ik. Botjes die uitsteken; ik weet dat dat niet gezond is. Maar dat anorectische vind ik wel heel mooi. Iets in mij blijft dat dunne/magere altijd mooi vinden. Ik probeer daar maar zo weinig mogelijk bij stil te staan omdat ik liever naar mijn gezonde verstand probeer te luisteren. Mijn gezonde gezonde verstand wil alle narigheid die de anorexia met zich meebracht nooit meer terug.

Je bent inmiddels ook op een gezond gewicht. Is het moeilijk om je lichaam te accepteren zoals het nu is?
Eigenlijk ben ik nog nooit met accepteren bezig geweest omdat ik nog steeds de onrust in me heb dat het weer beter is wanneer ik een stuk minder weeg. Ik wéét dat dit een gezond gewicht is en dat dit beter bij me past dan ondergewicht. Ook probeer ik realistisch te kijken naar de kledingmaten die ik aanheb; die zijn toch heel normaal?! Daarom probeer ik ondanks het gevoel dat het nu allemaal niet klopt, vast te houden aan dit gewicht.

Kan je ook voordelen noemen van weer een gezond gewicht hebben?
In het begin merkte ik dat mijn haar weer voller werd. Het kreeg ook weer glans. Daarvoor had ik erg dun en dof haar. Uiteindelijk werd ik weer ongesteld. Dit is bijna 2 jaar helemaal uitgebleven. Ik kreeg weer veel meer energie voor alles en ging minder in mezelf zitten; er kwam meer binnen van wat er om me heen gebeurde. Ik ben ook een stuk minder eetgestoord gaan denken doordat ik een gezond gewicht heb; het is minder zwart-wit denken.

Je noemde ook dat je altijd naar perfectie streefde; alles moet zo gezond en mager mogelijk. Heb je die perfectiedrang ook (gehad) op andere gebieden (school, sport, muziek, enz.?)
Op school met gym kon ik mezelf behoorlijk de grond in trappen als ik iets niet zo goed kon als dat ik zou willen. Ik voelde me pas de moeite waard als we een sport gingen doen waar ik wél goed in was. Ik heb me er vaak heel naar door gevoeld.
Op school in de les wilde ik ook alles zo goed en netjes mogelijk doen. Ik moest ook alles op orde houden en alles volgens de planning doen anders voelde het heel chaotisch.
Ik moet zeggen dat het niet heel extreem was allemaal in vergelijking tot het eten.

In hoeverre beïnvloed(de) je eetpatroon jouw vrijheid?
In de sterk anorectische periode bracht het op vakantie gaan heel veel spanning en stress met zich mee. Ik was altijd heel druk met voorbereiden. Ik maakte eetlijstjes om een houvast te hebben. Ik nam het weegschaaltje mee om net als thuis alles af te wegen. Verder nam ik alles mee waarvan ik wist dat het in het vakantieland niet te verkrijgen was. Om ook niet de vrijheid van mijn familie te verpesten nam ik gewoon brood/gezonde tussendoortjes mee als we een dagje weg gingen. Als ik maar om de 3 uur even rustig wat kon eten! Voor mijn gevoel kon het niet anders dan alles zo gecontroleerd als thuis te doen. Als ik niet de controle zou hebben op het eten zou de hele vakantie verpest worden door de paniek die zou ontstaan.

Het viel me bij het zien van de uitzending op dat je nog wél goed sociaal contact had met vriendinnen e.d., terwijl je bij meiden met een eetstoornis vaak ziet dat ze zich steeds verder terugtrekken en contact vermijden. Hoe heb je dat toen gedaan?
Ik had door mijn regelmatige eetpatroon en het aantal kcal per dag nog wel energie om er op uit te gaan en (met een aangepast programma) naar school te gaan. De regelmaat van naar school gaan was toen heel belangrijk voor me. Het hield me denk ik wel op de been. Net als de goede vriendinnen die voor me klaar bleven staan, ook al ging het niet goed. Toen ik was afgevallen zag ik mezelf als ‘de verbeterde Lieke’. Daarbij hoorde niet het laten wegvallen van sociale contacten.

In de uitzending was ook te zien wat voor druk jouw ziekte op het gezin legde. Hebben jullie inmiddels een vorm of manier gevonden om hier beter mee om te gaan?
Dit hebben we eigenlijk nooit zo besproken. Ik denk dat mijn ouders de kleine controle dingetjes die ik nu nog heb niet meer als probleem zien omdat ik nu een gezond gewicht heb. Soms spreken ze wel uit dat ik niet zo moeilijk moet doen over het avondeten. Ik vind dit dan wel lastig om te horen en voel me nog wel onbegrepen. Alsof ik weer helemaal normaal moet kunnen doen met eten.

Inmiddels gaat het wat beter qua eten, en volg je een dagbehandeling voor de achterliggende problemen. Merk je nu in hoeverre het strenge vasthouden aan je eetpatroon een manier was om met andere problemen om te gaan?
Ik heb af en toe wel door dat het zo bezig zijn met eten voor mij de meest voor de handliggende manier was/is om me als ‘basis’ goed te voelen; wanneer ik het eten zo onder controle heb dan zijn de dingen waar ik echt mee zit minder moeilijk en zwaar. Die controle over het eten geeft immers zo’n goed gevoel.
Nu ben ik in therapie bezig met die dingen die moeilijk en zwaar zijn. Ik merk de laatste tijd dat ik met mijn onzekere kanten stukken beter om kan gaan. Ik kom bijvoorbeeld makkelijker voor mezelf op, zeg eerder wat ik zelf vind. Als ik me hierdoor van binnen al zoveel beter voel, waarom zou ik dan nog constant zo streng de controle over het eten willen hebben om dáár een goed gevoel uit te halen? Het is alleen wel heel lastig om dit in de praktijk te brengen en me dus ook echt op de verbeteringen te richten wat betreft omgang in sociale contacten.

Kun je zeggen waar het mee te maken heeft dat je die controle wilt hebben?
Over eten heb je zelf alle controle. Bij bijvoorbeeld sociale contacten heb je niet alles in de hand. Niet alles gaat zoals je zou willen. Ik ben daar nogal perfectionistisch in. Ik vind het bijvoorbeeld moeilijk als mensen me niet aardig vinden. Ik voel me dan meteen niet goed genoeg. Die angsten kunnen me erg onzeker maken. Door de controle over het eten voel ik me zelf in ieder geval iets zekerder.

Hoe gaat het nu om af en toe wat uitdagende dingen te doen, zoals een ijsje halen in de stad?
Niks gaat zomaar spontaan. Als ik een keer een ijsje haal dan is dit niet als éxtra maar vervangt het een tussendoortje wat anders al gepland stond. Ook heeft het invloed op de rest van de dag. Het avondeten moet dan bijvoorbeeld iets veiliger/gezonder. Ondanks al die gedachten probeer ik er toch van te genieten. Ik wil mezelf niet altijd zo beperken.

Je hebt nu een vriend. Hoe kijkt hij tegen je eetprobleem aan. Kan hij het begrijpen of eigenlijk niet echt?
Ik denk dat het voor een ‘buitenstaander’ moeilijk is om al die eetgestoorde gedachten en gevoelens te begrijpen. Mijn vriend vindt het volgens mij lastig om te weten hoe het soms gaat maar probeert het zeker te begrijpen en dat vind ik genoeg. Ik vind het al heel fijn dat ik er met hem over kan praten en dat hij er open voor staat en me probeert te helpen voor zover dat kan.

Wat zou je de meiden op Proud2Bme nog willen meegeven?

Lieve meiden, ik hoop dat jullie zoveel mogelijk genieten van alle mooie en fijne dingen in het leven. Alles náást de eetstoornis is zoveel waard!