De hersenen regelen allerlei zaken in ons lichaam. Om dit goed te kunnen doen, is er communicatie nodig tussen de hersencellen in je hoofd. Die communicatie tussen de cellen verloopt via de zogenaamde ‘neurotransmitters’. Dat zijn stofjes in je hoofd die door de ene hersencel worden afgescheiden, en door de andere worden opgenomen.
Bepaalde soorten van deze neurotransmitters, namelijk serotonine en noradreline, zijn verantwoordelijk voor onze stemmingen. Hoe meer er van deze stoffen aanwezig is in de hersenen, en hoe actiever ze zijn, hoe beter, blijer en vrolijker we ons voelen.
Bij een depressie is er een tekort aan deze stoffen in je hersenen. Bijvoorbeeld omdat ze te snel weer worden opgenomen door de cel die ze gemaakt heeft. Daardoor kunnen ze hun werk niet lang en goed genoeg doen, en gaat er iets mis in de regulatie van je stemming.
Fotografie: Haley
Antidepressiva kunnen ervoor zorgen dat de opname van de stoffen geremd wordt, zodat de stoffen beter hun werk kunnen doen en je stemming beter is.
Starten met anti-depressiva
Helaas werken anti-depressiva niet meteen zodra je ze voor het eerst inneemt; je moet ze 2 tot 6 weken gebruiken voordat je er iets van merkt. Het middel voert namelijk wel meteen zijn werking uit, maar het probleem is dat je lichaam automatisch een ‘tegenreactie’ geeft, die de werking ongedaan maakt. Het duurt een aantal weken voordat je lichaam ‘gewend’ is aan de plotselinge verandering in je hersenen, en je lichaam stopt met het tegenwerken.
Daarnaast is het de kunst om de juiste dosering te vinden, waarbij het middel voor jou goed werkt. De ene persoon moet er namelijk meer van slikken voordat hij er effect van merkt dan de ander. Je vindt de juiste dosering door onder begeleiding van de psychiater of arts op te bouwen, en samen te evalueren of het middel iets doet.
Afvlakking
Antidepressiva kunnen ervoor zorgen dat je negatieve stemmingen minder heftig zijn. Gevolg is echter vaak dat ook je positieve stemmingen minder “heftig” worden. Het vlakt de ‘toppen’ van je stemming als het ware af. Als je veel last hebt van ‘afvlakking’, is het vaak raadzaam om de dosering iets te verlagen. Het is de kunst om de dosering te vinden waar jíj je het prettigst bij voelt.
Maken ze je beter?
Nee, antidepressiva zullen niet zorgen dat in één keer alles over is. Ze worden bijna altijd voorgeschreven in combinatie met therapie, zodat je ook werkt aan de problemen die je tegenkomt in je leven en de manier waarop je dingen doet.
Antidepressiva kunnen hier echt wel een belangrijk steuntje in de rug zijn.
Want als jij één en al negativiteit bent is het vaak lastig om iets te bereiken in therapie. Daarom werken medicijnen in combinatie met therapie juist vaak goed.
Bijwerkingen
Helaas kunnen de antidepressiva ook zorgen voor negatieve effecten; de bijwerkingen van medicijnen. Het verschilt per persoon of je last hebt van bijwerkingen en in welke mate. Voorbeelden van bijwerkingen zijn misselijkheid, nervositeit, hoofdpijn, slapeloosheid, minder zin in seks, vermindering van de eetlust en gewichtstoename. Sommige van deze blijven aanhouden zolang je de medicijnen gebruikt. Andere komen alleen in het begin voor. De ernst van de bijwerkingen hangt vaak ook samen met de dosering die je slikt. Je moet altijd het profijt dat je van het middel hebt afwegen tegen de bijwerkingen die je ondervindt.
Stoppen met antidepressiva
Je moet nooit zomaar stoppen met antidepressiva. Je lichaam kan slecht deze verandering en je kunt dan last krijgen van allerlei klachten. Het is beter om de dosering langzaam af te bouwen. Ook dan kun je nog last hebben van ontwenningsverschijnselen, als misselijkheid en ‘schokjes’ in je hoofd. Deze gaan echter vanzelf over na een tijdje.
Het is aan te raden om niet direct te gaan afbouwen zodra je je beter voelt. Om de kans op terugval te verkleinen kun je de medicijnen beter nog een half jaar blijven slikken.
Lees ook: antidepressiva afbouwen.
Gebruik
Antidepressiva worden niet alleen gebruikt voor depressies, maar ook voor een aantal andere psychische stoornissen.
Bijvoorbeeld:
- Paniekstoornis
- Dwangstoornis
- Sociale Fobie
- Algemene angststoornis
- PTSS
- Boulimia: het gebruik van het antidepressivum Prozac kan het aantal eetbuien verminderen.
Bij anorexia helpen antidepressiva in principe niet, tenzij de anorexia veroorzaakt is door een depressie. Bovendien is het zo dat antidepressiva niet werken bij (ernstig) ondergewicht.
Enkele veelgestelde vragen over antidepressiva aan de psychiater
Wat zijn de door u meest voorgeschreven antidepressiva medicijnen?
Veel voorgeschreven middelen uit de groep van de serotonine heropname remmers (SSRI’s) zijn fluoxetine (prozac), sertraline (zoloft), citalopram (cipramil) en fluvoxamine (fevarin). Uit de groep van de tricyclische antidepressiva (TCA’s) worden vaak nortryptiline (nortrilen), clomipramine (anafranil) en amitryptiline (tryptizol) voorgeschreven. Ook venlafaxine (efexor) is een veel voorgeschreven middel dat in een soort tussencategorie valt.
Wat is de werking van antidepressiva?
Alle antidepressiva (AD) zijn er op gericht het evenwicht van verschillende belangrijke stoffen in de hersenen (neurotransmitters) te herstellen.
De verschillende groepen Antidepressiva grijpen in meer of mindere mate op de verschillende neurotransmittersystemen aan. Vrijwel allemaal beïnvloeden ze ook de neurotransmitter serotonine, die een rol speelt bij het ontstaan van o.a. stemmings-, angst- en dwangstoornissen.
Waarom krijgt niet iedereen dezelfde antidepressiva?
Voor verschillende Antidepressiva zijn verschillende indicatiegebieden. Psychiaters werken in principe volgens de multidisciplinaire richtlijnen van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie, waarin de behandelingen voor psychiatrische aandoeningen zoals depressies (stemmingsstoornissen), angststoornissen, eetstoornissen, dwangstoornissen, psychotische stoornissen, beschreven zijn.
Zoveel mogelijk wordt gewerkt met interventies (therapie en medicatie) waarvan de effectiviteit is aangetoond met wetenschappelijk onderzoek (evidence based). Soms is het nodig af te wijken van de richtlijn; dit kan om allerlei redenen zijn. Daarnaast spelen cliënt gebonden factoren mee bij de keus voor het Antidepressiva, bv interacties met andere medicijnen die de cliënt gebruikt, lichamelijke aandoeningen, het verdragen van bijwerkingen.
Wat zijn de meest voorkomende bijwerkingen? Wat kun je hier zelf aan doen?
Bijwerkingen van de SSRI’s (zie boven) zijn vooral maagklachten en duizeligheid. Bijwerkingen van TCA’s (zie boven) zijn vooral duizeligheid en hartkloppingen. Alle Antidepressiva kunnen in de instelfase wat toegenomen onrust en agitatie geven. In de bijsluiter van de meeste AD wordt zowel gewichtstoename als gewichtsafname als mogelijke bijwerking genoemd. Meestal verdwijnen of verminderen bijwerkingen na 1 of 2 weken. Belangrijk hierbij is langzaam insluipen van Antidepressiva en ook de continue dagelijkse inname. Bij te vaak een dosis overslaan (vergeten) merk je meestal extra bijwerkingen door schommelingen in de bloedspiegel.
Kom je in gewicht aan van Antidepressiva?
In de bijsluiter van de meeste Antidepressiva wordt zowel gewichtstoename als gewichtsafname als mogelijke bijwerking genoemd. In de praktijk is echter bij de individuele cliënt heel vaak geen sprake van invloed op het gewicht. Bij cliënten met eetbuien wordt regelmatig, als een Antidepressiva geïndiceerd is, gekozen voor fluoxetine (prozac) omdat uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat dit eetbuien kan doen verminderen. Dit effect is waarschijnlijk een gevolg van vermindering van impulsiviteit (en dus ook impulsieve eetbuien).
Zijn antidepressiva verslavend?
Antidepressiva zijn niet verslavend in tegenstelling tot angstdempers en slaapmiddelen (benzodiazepinen).
Kan je het oneindig lang blijven gebruiken?
Wanneer daar een indicatie voor is kun je op voorschrift van een arts Antidepressiva langdurig blijven gebruiken. Het blijft altijd een afweging van effect op de psychiatrische klachten versus de ervaren bijwerkingen.
Kan je er overgevoelig of resistent (ongevoelig) voor raken door langdurig gebruik?
Overgevoeligheid voor Antidepressiva komt voor, maar niet door langdurig gebruik; je merkt dit dan direct bijv door ernstige bijwerkingen in de instelfase. Antidepressiva kunnen niet tot gewenning en verslaving leiden. Het komt wel eens voor dat onder gebruik van Antidepressiva een stemmings- of angststoornis terugkeert, maar dit is niet een gevolg van gewenning (verslaving) maar heeft dan met andere factoren te maken bij de individuele client. Wel kan een depressie therapieresistent zijn, d.w.z. dat het niet lukt resultaat te bereiken op de stemmingsklachten met medicatie en psychotherapie.
Hoe weet je of het nog nodig is om Antidepressiva te slikken?
Na een eerste depressie of episode van een angststoornis is het van belang om 6 tot 9 maanden na herstel nog door te gaan met de medicijnen om zo min mogelijk risico te lopen op terugkeer van de depressie. Daarna kan i.o.m. de arts/psychiater afbouw overwogen worden. Bij terugkerende depressies of episodes van angststoornissen kan het soms aangewezen zijn om langdurig medicatie te blijven gebruiken. Het is belangrijk dat de psychiater hierover een medicatie-advies geeft.
Is er ook een alternatief voor Antidepressiva?
Er is vooralsnog geen “alternatief” middel bekend dat in wetenschappelijk onderzoek bewezen effectief is gebleken voor behandeling van stemmings- en angststoornissen.
Hoe kan je Antidepressiva het beste afbouwen?
AD worden het best langzaam uitgeslopen om bijwerkingen bij afbouw te minimaliseren. In één keer stoppen geeft meestal veel bijwerkingen en bovendien een groter risico op terugkeer van klachten. Het is altijd van belang af te bouwen i.o.m. een arts/psychiater om gezamenlijk de afwegingen te maken rondom voor- en nadelen van het medicatiegebruik danwel eventuele afbouw.
Waarom wordt in sommige eetstoornisklinieken zoveel zyprexa voorgeschreven? Een antipsychoticum waar je van aankomt….?
Olanzapine (zyprexa) wordt regelmatig voorgeschreven bij eetstoornisclienten omdat het een van de weinige medicijnen is die bewezen effectief kunnen zijn bij bepaalde symptomen van anorexia nervosa; om die reden is het een van de weinige medicijnen die opgenomen is in de multidisciplinaire richtlijn eetstoornissen. Het indicatiegebied is bewegingsdrang/hevige angst in het kader van anorexia nervosa. Quetiapine (seroquel) is een mogelijk alternatief dat in dezelfde categorie van atypische antipsychotica valt. Paroxetine (seroxat) is een antidepressivum en heeft een ander indicatiegebied.
Atypische antipsychotica zoals olanzapine of quetiapine kunnen gewichtstoename veroorzaken, maar dit is ook heel vaak niet het geval; vaak is het positieve effect van meer rust, minder bewegingsdrang, minder angst een erg belangrijk en positief resultaat.
Worden antidepressiva volgens u te snel voorgeschreven?
Naar mijn mening wordt in het algemeen door psychiaters een zorgvuldige afweging gemaakt bij iedere individuele cliënt over het al dan niet bestaan van een indicatie voor Antidepressiva. Een medicatie advies wordt vervolgens met de cliënt grondig besproken. Op grond daarvan wordt een beslissing genomen. Naar mijn mening is er hier geen sprake van te snel voorschrijven van antidepressiva.
Geef een reactie