Ik kijk in de spiegel. Met de seconde voel ik mijzelf onzekerder worden. Ik zucht diep en ik wend mijn gezicht af van mijn eigen weerspiegeling. Ik kijk er liever niet naar. Al zes jaar walg ik van mezelf en het wordt gewoon niet beter. Het frustreert me enorm. Al zes jaar voel ik mij ongelukkig als ik in de spiegel kijk. Ik dacht dat ik hersteld zou zijn als ik uit de kliniek zou komen, of dan in ieder geval na de therapie die daarop volgde. Twee jaar na het afsluiten van mijn laatste therapie voel ik me nog steeds niet hersteld.
Maar wat is herstellen dan eigenlijk precies? Wanneer ben je hersteld van een psychische stoornis? Kun je ooit helemaal herstellen? Persoonlijk is mijn kijk op herstel van psychische problemen door de jaren heen best wel verandert. Toen ik voor het eerst hulp zocht, werd mijn leven beheerst door mijn eetstoornis. Ik wilde wel beter worden, een soort van, maar ik kon ook niet echt bedenken wat dat precies inhield. Mijn idee van beter worden, of ‘herstellen’, werd ook beheerst door mijn eetstoornis. Herstellen ging in mijn hoofd nog steeds over eten, sporten, mijn lichaam en meer van dat soort dingen waar ik op dat moment veel mee bezig was.
Door de jaren heen ben ik er achter gekomen dat herstellen over meer gaat dan het bereiken van een stabiel en gezond gewicht, een normaal eetpatroon en een positief zelfbeeld. Ik leerde erover in mijn opleiding en kwam erachter dat de ‘herstelgerichte benadering‘ zelfs een hele stroming en handelingswijze is binnen de hulpverlening. Wat ik hier leerde, gaf mij zelf veel inzicht in mijn eigen herstelproces. Het idee ‘ik moet herstellen‘, is behoorlijk groot, abstract en misschien wel wat ongrijpbaar. Deze benadering maakte het voor mij een stuk duidelijker en overzichtelijker. Uit bijna 100 verschillende onderzoeken naar herstel en welke processen zich daarin afspelen, zijn uiteindelijk de volgende vijf processen gefilterd die vrijwel bij ieder onderzoek naar herstel als belangrijk naar voren kwamen.
1 Hoop
Hoop op verbetering, of verandering van de situatie waar je in zit. Hoop gaat samen met motivatie. Wanneer je psychische problemen hebt, kan het voelen alsof er nooit meer iets zal veranderen aan hoe het met je gaat. Een uitzichtloze donkerte, of het gevoel voor altijd beperkt te worden door de grenzen van de psychische problemen waar je mee worstelt. Het is vaak zo dat je vast lijkt te zitten in dit gevoel, vast in de situatie. Onderdeel van herstellen is het doorbreken van deze stilstand, doorbreken van patronen en grenzen waarin je in vastzit en die jou belemmeren. De grenzen en gevoelens die je ervaart door de psychische problemen kun je herkennen en erkennen, maar je leert stapje voor stapje om deze niet meer als vanzelfsprekend te accepteren. Verbetering, verandering, herstel, of hoe je het ook wilt noemen, wordt in gang gezet door de hoop op dat het mogelijk is.
Ik dacht dat ik voor altijd last zou houden van negatieve gevoelens. Dat ik voor altijd moeite zou hebben met het leven. Eerst uitte dit zich in extreme onzekerheid als kind, toen in een eetstoornis en later in dagenlang huilen op bed. Ik geloofde dat het leven niet voor mij was en dat ik mij nog 60 jaar lang vaker ongelukkig dan gelukkig zou voelen. Op de momenten dat het beter ging, om wat voor reden dan ook, had ik wel de hoop dat dit kon veranderen. Op die goede momenten waarin ik kracht ervoer, heb ik hulp gezocht. Dit heeft er bij mij uiteindelijk voor gezorgd dat ik mijzelf nu vaker gelukkig voel dan ongelukkig.
2 Verbondenheid
Verbondenheid, het contact met anderen, is een belangrijk onderdeel van het leven en dus ook van herstel. Psychische problemen kunnen ervoor zorgen dat je afgezonderd raakt van jouw vrienden, familie, naasten, maar ook van de samenleving. Een van de processen tijdens herstel is het (her)vinden van verbondenheid met mensen die dichtbij staan in jouw leven. Dit betekent niet dat je een mega-grote vriendengroep moet hebben voordat je jezelf ‘hersteld’ kunt noemen. Het gaat erom dat je contacten hebt die voor jou waardevol zijn; waar je erkenning, herkenning en steun uit haalt. Voor veel mensen met psychische problemen is het contact met lotgenoten erg belangrijk. Door met lotgenoten levenservaringen te delen, zet je je eigen ervaringen in perspectief. Daarbij kan het helpen om de eigen (levens)ervaringen betekenis te geven, wat een belangrijk onderdeel is van de verwerking ervan.
Praten is voor mij dé manier om in contact te komen met andere mensen. Door verhalen over onze levens te delen, ervaar ik dat ik niet alleen ben. Misschien hebben we niet precies dezelfde dingen meegemaakt, maar we ervaren wel dezelfde gevoelens. Gevoelens van verdriet, boosheid, maar ook liefde en geluk. Het gevoel dat ik niet alleen ben, zorgt er bij mij voor dat ik mijzelf stukje bij beetje steeds meer open durf te stellen en steeds meer van mijzelf durf te laten zien. Ik durf mijzelf steeds meer ruimte te geven, waardoor ik ook erkenning geef aan wie ik ben.
Naast het contact met vrienden, familie en/of lotgenoten gaat verbondenheid ook over jouw plek in de samenleving. Het gaat erom dat je op jouw manier en met jouw krachten mee kunt doen in onze maatschappij, zonder dat je jouw kwetsbaarheden hoeft te verstoppen. Dat jij met jouw unieke inbreng ervaart dat je erkend en geaccepteerd wordt als lid van de samenleving.
3 Identiteit
Het is niet gek dat je jezelf gaat identificeren als ‘psychiatrisch patiënt’ wanneer je een diagnose krijg of psychische problemen hebt. Een eetstoornis is een duidelijk voorbeeld van een psychische ziekte waarin je je eigen identiteit volledig kunt verliezen. Een derde proces van herstel is het hervinden van de unieke persoon die jij bent, los van de psychische problemen of diagnoses. Je kunt op een nieuwe of andere manier betekenis geven aan jouw klachten en kwetsbaarheden. Je leert deze erkennen en door deze herdefiniëring ontstaat ook ruimte voor nieuwe mogelijkheden. Je ontwikkelt (opnieuw) rollen en vaardigheden en richt je op persoonlijke dromen, wensen en doelen. Het belangrijkste hierin is kwetsbaar mogen zijn en zin geven aan jouw leven.
4 Regie
Ik voelde mij lange tijd overgeleverd aan mijn eetbuien, aan het niet eten en sporten, aan de gedachtes die mijn eetstoornis mij influisterde. Met de hulp van therapieën leerde ik mijn gedachtes en gevoelens te herkennen en mijzelf handvatten aan om hiermee om te gaan. Hierdoor lukte het mij om niet altijd meer aan alle gedachtes toe te geven. De momenten dat dit lukte voelden krachtig, ik voelde mij sterk. Met deze kracht kon ik weer een tijdje verder. Ik leerde met vallen en opstaan hoe ik de eetstoornis steeds minder invloed liet hebben op mijn leven en zelf de regie kon houden.
Met een eetstoornis, maar ook wanneer je aan andere psychische problemen lijdt, kan het zijn dat je je hieraan overgeleverd voelt. In het proces van herstellen leer je dit doorbreken. Je ervaart zelf keuzes te kunnen maken en dit geeft een gevoel van grip hebben op je eigen leven. Dit zorgt voor een gevoel van kracht, waaruit je ook weer verder kunt groeien. Door de groei ervaar je opnieuw de kracht vanwaaruit je weer verder kunt. Een positieve spiraal dus die ervoor kan zorgen dat je boven de negatieve gevoelens en gedachten uitkomt.
5 Betekenisgeving
Dit is voor mij denk ik wel het belangrijkste proces geweest; betekenis geven aan mijn levenservaringen. Het gaat over het erkennen van de ervaringen die je hebt (gehad), hoe deze jou hebben beïnvloed en gemaakt tot wie je bent en met name het kunnen inzien wat je ervan geleerd hebt. Mijn eetstoornis is niet meer een ontzettend moeilijk deel van wie ik ben (geweest), maar het is onderdeel van mijn levensverhaal. Het heeft mij gevormd tot wie ik nu ben. Ik heb van die periode geleerd en op dit moment kan ik er betekenis aan geven door mijn werk bij Proud en mijn rol als hulpverlener. De onderdelen van de problemen achter mijn eetstoornis ontken ik niet, maar sommige verwerk ik in therapie en met anderen leer ik omgaan. Inmiddels zie ik in hoe de lastige perioden in mijn leven mij ook krachten en vaardigheden hebben gegeven. Ik kan nu bijvoorbeeld goed praten over mijn gevoelens, weet wat ik nodig heb om voor mijzelf te zorgen en kan me goed in mensen inleven die ook moeilijke ervaringen hebben in hun leven.
Herstel is een proces
Herstel hoeft niet eindig te zijn. Het is geen punt dat je bereikt, geen finishlijn die je overgaat. Het is een proces dat voor iedereen een andere invulling heeft, afhankelijk van wat je hebt meegemaakt, welke psychische problemen je ervaart en hoe je daarmee omgaat. Het gaat erom dat jij, met jouw ervaringen, jouw leven kunt leven zoals jij dat prettig vindt en op een manier dat jij er zin uithaalt. Er is hierin geen goed of fout. Er is geen voorgeschreven handboek dat je moet volgen. Dit maakt het misschien lastig en onzeker, maar juist ook invulbaar op een manier die bij jou past. Het inzicht in deze vijf processen heeft mij geholpen om in te zien dat ik eigenlijk best wel op de goede weg was, en nog steeds ben. Ook helpt het mij om meer bewust te zijn van waar ik sta in mijn leven, wat ik belangrijk vind en waar ik gelukkig van word. Herstellen is persoonlijk en het belangrijkste is dat jij jouzelf hierin voorop stelt.
Wat betekent herstel voor jou?
♥
Geef een reactie