Ben jij ook een spoonie?

Hoe geef je je grenzen aan als het voor de ander lastig is om te begrijpen hoe het is om beperkt te zijn? Beperkt, bijvoorbeeld omdat je worstelt met een eetstoornis, depressie, stoornis of ziekte die niet aan de buitenkant zichtbaar is. “Maar je ziet er niet ziek uit.” Hoewel het niet altijd slecht bedoeld is, kan het best lastig zijn. Daarom is de ‘spoon theorie’ bedacht. Een beperkt aantal lepels. 

Eerlijk gezegd was ik nog niet bekend met deze theorie totdat ik een tijdje terug een vriend van mij hierover hoorde. Hij vertelde mij dat het gebruiken van deze theorie hem hielp om mensen uit te leggen dat wat hij op een dag kon doen maar beperkt was door zijn fysieke en mentale toestand. De theorie is bedacht door Christine Miserandino. Christine lijdt aan de chronische ziekte Lupus, maar haar theorie kan op elke (soms onzichtbare) mentale of fysieke ziekte, toestand of beperking worden toegepast.

Christine worstelde met het feit dat ze soms lastig aan haar omgeving kon uitleggen dat ze geen oneindige bron van energie had, zoals veel mensen wel leken te hebben. Haar grenzen van wat op een dag haalbaar was lagen veel minder ver dan bijvoorbeeld die van haar vriendinnen. Het was voor haar lastig om uit te leggen dat ze niet lui was of overdreef. Hoewel haar vriendinnen haar best wilden geloven, wisten ze ook niet hoe het was. Het was ook vaak niet aan de buitenkant te zien hoe het met haar ging. Toen ze een keer met een vriendin aan tafel zat besloot ze haar grenzen uit te leggen met behulp van lepels.

Ze haalde alle lepels uit de keuken tevoorschijn en gaf deze aan haar vriendin. De lepels staan in dit verhaal symbool voor de energievoorraad die je per dag hebt. Gezonde mensen hebben veel meer lepels dan zieke mensen of mensen met een bepaalde stoornis. Elke handeling die je op een dag uitvoert kost een lepel. Van je haren kammen tot ontbijten tot je aankleden en op je fiets naar je werk stappen. Toen ze haar vriendin haar ochtendritueel liet vertellen en bij elke handeling een lepel wegnam viel het haar vriendin op dat ze bijna al haar lepels kwijt was nog voordat ze goed en wel de deur uit was. In dit ‘spelletje’ voelde het al als een teleurstelling, maar voor Christine was dit de dagelijkse waarheid.

Op is op, wat de lepels betreft. Het is daarom belangrijk om zorgvuldig te kiezen waar je die lepels aan op kan maken. Je kan niet altijd alles doen of altijd overal bij zijn. De lepels lieten duidelijk zien waar de grens lag. Als je meer lepels zou gebruiken dan je eigenlijk hebt, kan je die lepels meteen van de volgende dag aftrekken. Bovendien weet je nooit wat voor onvoorziene omstandigheden er op een dag kunnen plaatsvinden, dus liever hou je een lepeltje over voor het geval dat. Je moet prioriteiten stellen en hierdoor kom je helaas niet altijd aan je huishouden, hobby’s, vrienden of familie toe, al zou je dat wel ontzettend graag willen.

In theorie is dit natuurlijk logisch, maar zo met de lepels in de handen (of eigenlijk uit de handen) werd het verhaal ineens veel tastbaarder en begrijpelijker. Het verhaal sloeg de spijker zo op z’n kop dat het door en door en door werd gegeven. Tegenwoordig is er een enorme community van mensen over de hele wereld die zich ‘spoonies’ noemen. Allemaal mensen met een beperkt aantal lepels die aan de hand van deze theorie aan hun omgeving kunnen uitleggen hoe het is om te leven met zo weinig lepels. Veel mensen ervaren dat het op deze manier veel makkelijker is om elkaar te begrijpen en hun grenzen aan te geven.

De vriend die mij hierover vertelde, liet me weten dat hij het tot dusver ook heel moeilijk had gevonden om zijn gebrek aan energie onder woorden te brengen. De dingen die hij deed vond hij leuk en hij kon ook oprecht genieten. Het is een leuke en slimme jongen. Aan de buitenkant zou je niet veel aan hem merken. Vandaar dat hij zich vaak schuldig voelde als mensen om hem heen niet begrepen dat zijn grenzen veel eerder bereikt waren dan die van een ander. Dat hij niet altijd overal bij kon zijn en niet overal energie voor had, al waren diezelfde dingen voor gezonde mensen veel vanzelfsprekender.

Daarnaast is het soms makkelijker om even te mogen zeggen dat je lepels op zijn, in plaats van ergens inhoudelijk op in te moeten gaan. Natuurlijk is het goed om je gevoelens te blijven uiten en te praten over wat er in je omgaat, maar soms is het ook fijn als er even een shortcut mag zijn. Een manier om wel uit te leggen wat er speelt, ook al is het nu even moeilijk om te praten. Een soort codewoord voor als het even niet gaat. Bovendien kan ‘lepel’, ‘spoon’ of ‘spoonie’ een veel fijner woord zijn om even te mogen gebruiken. Zelf vind ik het namelijk ook best lief klinken. De lepels zijn even op, morgen weer nieuwe en hopelijk verzamel ik ooit wat lepels bij, maar voor nu is dit het.

Hoewel het geen fijn verhaal is, maakt het de lepels die je wel hebt wel extra waardevol. Je moet bewust kiezen waar je je lepels aan uitgeeft en waar je ze niet aan uitgeeft. Waar wil jij je energie aan kwijt zijn en wat is in weze onbelangrijk? Kies waar jij gelukkig van wordt en waar jij iets aan hebt. Het kam dus ook voor jezelf heel helpend zijn om je energie en grenzen zo tastbaar te maken. Het helpt je kijken naar wat goed voor je is en dat wat niet goed voor je is mag je laten gaan. “Ain’t nobody got time for that.” Zou een vriendin van me zeggen. Het is zonde om jouw kostbare lepels te verspillen. Waar zou jij je lepels aan uit willen geven?

Overigens is het ook zo dat wanneer jij kiest om een lepel uit te geven aan je vrienden of familie dat wil zeggen dat je ze waardevol genoeg vindt om je lepels aan uit te besteden. Zelfs al is het niet zo vaak als je eigenlijk zou willen. Dat is eigenlijk ook wel iets heel moois. Voor je omgeving kan het fijn zijn als je het zo uitlegt, wat dan ook weer fijn voor jou kan zijn. Uiteindelijk willen we er toch graag voor elkaar zijn en komt veel ruzie of onenigheid voort uit spanningen, onmacht of het niet kunnen begrijpen.

Ook op het internet is er ontzettend veel over te vinden. Van grappige blogberichten met een knipoog die het allemaal iets lichter maken, tips over hoe je om kan gaan met het zijn van een ‘spoonie’ tot serieuze verhalen van lotgenoten. Een hoop erkenning en herkenning dus. Op social media worden de hashtags #spoonie #spoonielife en #spoonieproblems veel gebruikt, maar je zou ook eens een kijkje op de website van de bedenker van de theorie kunnen kijken: butyoudontlooksick.com

Wat vind jij van de Spoon theorie?