Dikke Vinger: vetfobie raakt iedereen, ook als je niet dik bent

Hoe is het om dik te zijn? Tegen welke (voor)oordelen loop je aan? Hoe ga je om met gewichtsdiscriminatie? En wat is er nodig om de huidige wereld meer ‘fatfriendly’ te maken? Vandaag lees je hoe Anoesjka, Sigrid, Anouk en Meike van ‘Dikke Vinger‘ zich inzetten om bewustzijn te creëren voor de stigma’s die rusten op het dik zijn. Ze willen zo meer aandacht vragen voor thema’s als vetfobie en gewichtsdiscriminatie. 

Dikke Vinger; vertel! 

“Dikke Vinger is een organisatie voor en door dikke mensen die ruimte maakt voor dikke mensen via support en actievoeren. We hebben elkaar in eerste instantie gevonden via de Dikke Vinger supportgroep en besloten later van daaruit ook een Dikke Vinger actiegroep te beginnen – beiden zijn inmiddels integraal deel van Dikke Vinger. We zorgen voor een veilige plek, on- en offline, waar dikke mensen elkaar kunnen ontmoeten zonder dat dik zijn iets slechts is wat iemand zou moeten veranderen aan zichzelf.

We maken mensen bewust van gewichtsdiscriminatie, gewichtsstigma en vetfobie en de rol die deze spelen in de samenleving. Vetfobie raakt iedereen, ook als je niet dik bent. Op die manier is Dikke Vinger indirect dus ook voor mensen die niet dik zijn. Want zolang dik zijn door de maatschappij gezien wordt als iets is dat iemands waarde negatief beïnvloedt, zullen mensen bang zijn om dik te zijn/worden en andere dikke mensen hiermee opzadelen. Deze angst zit verweven in onze hele maatschappij, cultuur, taalgebruik en instanties en houdt op zijn beurt weer gewichtsdiscriminatie en -stigma in stand.”

In jullie Instagrambiografie staat: Dikke Vinger creëert ruimte voor dikke mensen. Omdat iedereen recht heeft op een leven vrij van stigmatisering en discriminatie. Wat voor stigmatisering is dit precies? 

“Als dik persoon bevind je je dag in dag uit in een wereld vol hardnekkige vooroordelen over jou. Niet alleen over je uiterlijk, maar ook wat dat zogenaamd zegt over jou als persoon: dat je als je dik bent je per definitie lui moet zijn, dat je alleen ongezond eet, geen zelfbeheersing hebt, nooit sport of beweegt. Allemaal niet waar – en zelfs al zóu het waar zijn, is het nog geen reden om iemand te veroordelen en respect te ontzeggen. Dikke mensen worden zelfs vaak gezien als minder intelligent en als onaantrekkelijk en gewicht beïnvloedt ook iemands kansen in sollicitatieprocedures.

Dikke mensen lijden daarnaast onder vooroordelen die leven in de gezondheidszorg waar volwaardige gelijke zorg ons vaak ontzegd wordt, zonder verder onderzoek, door alleen te oordelen op basis van gewicht (“Ga eerst maar afvallen” – alsof diegene dat nog nooit geprobeerd heeft…)

Publieke ruimtes zijn verder ook niet ingericht om toegankelijk te zijn voor het lichaam van dikke mensen. Denk aan het OV, theaters, bioscopen, restaurants. Kledingwinkels verkopen geen passende kleding voor dikke mensen en als ze het wel hebben is de keuze ontzettend beperkt en oubollig. Daar bovenop ziet men dik zijn als een soort vrijbrief om opmerkingen en negatieve oordelen te mogen hebben over je. Gewoon waar je bijstaat; op straat, op de werkvloer, in sociale situaties, in eetgelegenheden… En we kunnen nog even doorgaan.”

Hoe denken jullie over de worden ‘dik’ en ‘dun’?

“Wij gebruiken het woord ‘dik’ als een neutrale, beschrijvende term. Wij zijn dik, net zoals anderen dun zijn. Net als lang, of kort, of bruin haar, of blond haar. Dat was voor ons in het begin trouwens ook niet altijd makkelijk. Onze samenleving leert ons dat we met het woord ‘slank’ mooi en gezond bedoelen en met het woord ‘dik’ bedoelen dat iemands lichaam niet mooi en niet gezond is en dat een dik iemand dus als persoon daarom minder waard is. In het beste geval verdient dat volgens mensen medelijden, in het slechte: pesterijen. Het woord wordt nog steeds vaak gebruikt met die intentie… Dikke Vinger probeert daarom de negatieve associaties met het woord dik los te laten: wij zijn dik en that’s it. Daar is niks mis mee en dat zegt verder niks over onze waarde als mens, onze aantrekkelijkheid of onze gezondheid. Hetzelfde geldt voor ‘dun’ – ook dat is slechts een beschrijving zonder verdere gevolgen voor iemands waarde.”

Zijn jullie zelf wel eens gediscrimineerd op basis van jullie gewicht? 

“Dit is een lastige vraag omdat de keren niet op één hand te tellen zijn en variëren van klein tot groot. Van als kind niet uitgenodigd worden op verkleedpartijtjes omdat je toch niks past, tot bij het kerstdiner op school minder eten dan je eigenlijk wil of niet pakken wat je het lekkerst vindt maar misschien als ‘ongezond’ wordt gezien – en dan toch nog opmerkingen krijgen over wat je opschept. Ook van leerkrachten. Van als volwassene meewerken aan een evenement op werk waarvoor iedereen een bepaald t-shirt aan moet en geen rekening is gehouden met jouw maat en dus niet met jou. Dan sta je daar dus met je team als enige in een ander (en dus onherkenbaar) shirt omdat jij het teamshirt niet past…

Tot, zoals één van ons bijvoorbeeld, naar een dokter gaan met gezondheidsklachten en steeds naar huis worden gestuurd. Uiteindelijk kreeg ze de verkeerde diagnose zonder gedegen onderzoek op basis van ‘Je bent dik dus het zal wel X zijn’ en medicijnen die niks deden. Ze overleefde het nèt omdat ze toch terug bleef gaan, totdat ze serieus werd genomen en de goede diagnose kreeg. Op het nippertje dus. Als we dit zo opschrijven, worden we even boos als verdrietig. Het is toch onacceptabel dat men zo met anderen omgaat. Ook als je sterk in je schoenen staat, doet dit veel met je. Niet alleen met je zelfbeeld en gevoel van eigenwaarde, maar ook letterlijk met je gezondheid en welzijn. Dat verdient niemand.”

Hoe word je dik?

“Dit is een hele vreemde vraag, want deze vraag impliceert dat er een soort standaard ‘startpunt’ is die voor iedereen hetzelfde is, namelijk dun. Alsof iedereen dun hoort te zijn en sommigen dat niet kunnen blijven en anderen wel. Er zit geen dun persoon ‘verstopt’ in elk dik persoon. Net als dat het normaal is dat de één bruine ogen heeft en de ander blauwe, geldt dat ook voor lichaamsvormen. Ook die variëren van nature. Er zijn altijd al dikke mensen geweest. Bovendien; zelfs al zijn er aanwijsbare redenen voor iemands dik zijn (dit is er nooit slechts één want gewicht is complex en wordt bepaald door tientallen factoren), dan zijn die compleet irrelevant. Want mensen verdienen hoe dan ook respect en een leven vrij van stigma en discriminatie. Misschien is iemand wel dik geworden in herstel van een eetstoornis, door medicijnen, of omdat ze eindelijk het restrictieve diëten hebben losgelaten en weer genieten van het leven. Misschien heeft iemand er zelf eigenlijk helemaal geen last van of problemen mee, en ga zo maar door…”

Denken jullie dat je gelukkiger zou zijn als je dunner zou zijn?

“Deze vraag heeft ook geen kort antwoord. Enerzijds namelijk niet, want geluk zit ‘m niet in een kledingmaat. Een van ons is door ziekte bijvoorbeeld korte tijd dun geweest en dat bleek helemaal niet de magische oplossing waar ze altijd op had gehoopt. Bovendien was het dun zijn geen teken van gezondheid, maar juist van ziekte… Net als dik zijn niet per se een teken is van ongezondheid. De onzekerheid blijft vaak en de grens die je jezelf dan oplegt wat betreft ‘bij X aantal kilo’s dan zal ik goed zijn’ verschuift steeds.

Tegelijkertijd maakte het op een andere manier wél gelukkiger: want als je niet dik bent, heb je minder of niet meer te maken met gewichtsdiscriminatie en -stigma. Mensen zijn een stuk vriendelijker en minder veroordelend tegen je. Dus het is niet het dik zijn op zichzelf wat gelukkig of ongelukkig maakt, maar het is de manier waarop mensen met je omgaan op basis van je wel of niet dik zijn: dáár zit dus het probleem – niet bij het dik zijn op zich.”

Op jullie website schrijven jullie ook blogs. In de blog ‘Waarom bodypositivity dikke mensen niet (meer genoeg) helpt’ schrijven jullie dat de hashtag #bodypositivity veelal gebruikt wordt door mensen die onder de noemer ‘mooi’ vallen en dat hierdoor de meest gemarginaliseerde niet conventioneel aantrekkelijke mensen alsnog worden onderdrukt. Hoe zouden jullie dit wél willen zien en wat moet ervoor gebeuren om – zoals jullie het zelf ook al zeggen – het bestaande schoonheidsideaal de prullenbak in te gooien in plaats van op te rekken?

“Mensen die als – grotendeels – conventioneel aantrekkelijk gezien worden, dus die relatief dicht bij het schoonheidsideaal staan, zien we altijd al overal om ons heen vertegenwoordigd. Op TV, in tijdschriften, films, reclames etc… Bodypositivity daarentegen ontstond als iets voor alle soorten mensen die zichzelf níet terugzagen in de wereld om hen heen: bijvoorbeeld dikke en zwarte en queer mensen. Maar, omdat de wereld eerder geneigd is te luisteren naar – en te liken en commenten op – ‘mooie’ mensen, is het plekje dat gemarginaliseerde groepen eindelijk voor zichzelf en elkaar verworven hadden nu weer overgenomen door de mensen die we in eerste instantie toch al zagen. Namelijk witte slanke jonge cis vrouwen – ten koste van de zichtbaarheid mensen die niet in dat hokje passen. Zoals we ook schreven in die blog lijdt iedereen onder het onbereikbare schoonheidsideaal, ook witte slanke jonge cis vrouwen voelen zich vaak onzeker. Maar het verschil zit ‘m erin dat zij niet te maken krijgen met stigma en discriminatie op de manier waarop gemarginaliseerde groepen dat meemaken.

Representatie is een heel krachtig middel tegen deze stigma en discriminatie, maar juist de groep die dit zo mist en nodig heeft, wordt steeds minder zichtbaar onder het nu populaire #bodypositivity. Het is daarom belangrijk dat mensen die dichter bij het schoonheidsideaal staan de microfoon als het ware doorgeven aan mensen die er weer verder vanaf staan. Dat zij hun privileges gebruiken om de stemmen en zichtbaarheid en dus representatie te vergroten van de mensen die we nu te weinig zien. Voor elke foto die je plaatst van je huidplooien met #bodypositivity, volg/like/deel iemand die vertelt over stigma of discriminatie die zij ervaren op basis van hun uiterlijk of identiteit. Spreek mensen in je omgeving on- en offline aan als zij stigmatiserende of discriminerende uitspraken of grapjes maken. Het gaat om het veranderen van het systeem, niet alleen om als individu zoveel mogelijk van jezelf te houden. Ik hou van mezelf, maar maak nog steeds gewichtsdiscriminatie mee.”

Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) wil meer doen om overgewicht en obesitas te voorkomen en te verminderen. Bijvoorbeeld door gezond eten te stimuleren, sporten en bewegen aantrekkelijker te maken en te zorgen voor een gezondere (eet)omgeving en betere zorg. Hoe kijken jullie hier tegenaan?

“Het woord obesitas en overgewicht zijn op zichzelf stigmatiserend en gebruiken wij daarom niet. Het woord komt van het Latijn en betekent ‘gegeten tot dik zijn’ wat een mega oversimplificatie ten koste van dikke mensen is. Overgewicht impliceert weer een soort startpunt, een norm die goed is en alles daar boven (of onder) fout. Dit soort stigmatiserende begrippen doen alles behalve het zorgen voor een gezondere wereld of betere zorg…

Kijk, natuurlijk: vers eten, sporten en bewegen, een gezondere (eet)omgeving en betere zorg zijn allemaal hele goede en noodzakelijke initiatieven. Maar dat kun je ook – zelfs veel beter – realiseren zónder stigma en vooroordelen. Van schaamte is nog nooit iemand beter geworden. In de plannen die er nu liggen, is niet het doel ‘gezondheid en welzijn verbeteren’ alleen, maar dit doen door het ‘voorkomen en verminderen van overgewicht en obesitas’. Door gezondheid en gewicht zo expliciet aan elkaar te linken, wordt er weer onterecht geïmpliceerd dat 1) dikke mensen nu niet gezond eten en niet genoeg sporten (want anders zou je niet dik zijn) en 2) als dikke mensen wel gezond zouden eten en zouden sporten, zouden ze automatisch afvallen naar het gewicht dat is bedacht als de norm.

Deze twee punten zijn allebei bewezen niet waar en staan een gezonde leefstijl en algemeen welzijn van alle mensen juist in de weg. Gezondheid is zo’n complex gegeven dat niet alleen af te lezen valt van iemands lichaamsvorm. En wat een gezonde leefstijl inhoudt, verschilt per persoon en per (financiële, sociale, culturele) situatie. Niemand is een ander gezondheid verschuldigd, want gezondheid is bij lange na niet zo maakbaar als men graag wil doen geloven – denk maar aan chronisch zieke mensen.”

Wat is jullie ervaring met eetstoornissen? Komen jullie vaak mensen tegen met een eetstoornis en wordt daar openlijk over gesproken?

“Sinds wij openlijk praten over dik zijn namens en binnen Dikke Vinger, hebben wij ervaren dat bijna iedereen, zeker iedereen die als vrouw gesocialiseerd is, wel een geschiedenis heeft van onzekerheid, diëten en/of zelfhaat rondom hun lichaam en gewicht. Ook mensen die (op dat moment) niet dik zijn. Zeker niet alleen vrouwen, maar zij vinden ons het vaakst – misschien omdat het al wat meer geaccepteerd is om er als vrouw over te praten. Velen, vaak juist ook dikke mensen, worstelen al hun hele leven met verstoord eetgedrag als gevolg van geïnternaliseerd gewichtsstigma en geïnternaliseerde vetfobie…

Een logisch gevolg van dieetcultuur: de alomtegenwoordige overtuiging dat gewicht, lichaamsvorm en gezondheid mede iemands waarde bepalen. ‘Leefstijl’ wordt tegenwoordig vaak gezegd trouwens in plaats van ‘dieet’, maar feit blijft dat de meeste eetpatronen die zichzelf een ‘leefstijl’ noemen alsnog gewoon deel uitmaken van dieetcultuur omdat ook deze ‘leefstijlen’ draaien om verminderen van gewicht, veranderen van je vorm en verkleinen van je maat. Zogenaamd als maatstaf voor gezondheid, maar sowieso als maatstaf voor je waarde. Gelukkig is er steeds meer (al is het nog niet genoeg) aandacht voor het feit dat dit verstoorde eetgedrag ook in dikke mensen kan leiden tot eetstoornissen. Een eetstoornis is niet altijd zichtbaar aan de buitenkant door ‘ondergewicht’, maar kent vele vormen. De behandeling voor dikke mensen met een eetstoornis, daar schort helaas nog een hoop aan. Ook dat krijgen wij te horen van mensen.

Bijvoorbeeld als enige dikke persoon met Binge Eating Disorder in groepstherapie zitten met dunne mensen met anorexia. Je kunt je hopelijk voorstellen dat dát voor niemand in die situatie prettig of veilig voelt en ook de behandeling geen goed doet… Ook behandelaren zijn gewoon mensen die opgegroeid zijn in een vetfobische samenleving en niet iedereen is zich (helaas) bewust van de rol die dat speelt en de negatieve impact die dit heeft op mensen, zowel op lichamelijk welzijn als psychologisch welzijn.” 

Wat moeten dunne mensen weten over dikke mensen?

“Dat, nét als bij dunne mensen, we onderling allemaal verschillend zijn. Andere hobby’s, interesses, eetpatronen, levens, banen enzovoorts en dat je daar niks over kunt zeggen op basis van ons gewicht. En vooral: dikke mensen wéten dat ze dik zijn. Dat hoef je ze niet te vertellen… Niet iedereen die dik is, is ook bezig met dat koste wat kost te veranderen, of zit te wachten op (ongevraagd) advies over hoe jij of de buurman van je tante van je neef een kilo kwijt is geraakt. We vinden het over het algemeen wél heel fijn dat je mensen er op aanspreekt als ze ons direct of indirect veroordelen, uitlachen, of op basis van ons uiterlijk denken te weten hoe we in elkaar steken en hoe we onze dagen spenderen. Net als iemands haarkleur vrij weinig zegt over IQ, zegt iemands gewicht vrij weinig over iemands leven. En beiden zeggen sowieso niets over iemands waarde.”

Welke stappen moeten er volgens jullie gezet worden om de wereld ‘fatfriendly’ te maken?

“Zoals we ook schreven in onze blog over bodypositivity: zelfliefde is heerlijk en gunnen we iedereen, want iedereen lijdt onder het heersende onbereikbare schoonheidsideaal. Maar, om de wereld echt een vriendelijkere plek te maken voor dikke mensen, moeten we eerst vetfobie de das om doen. Dat betekent dikke mensen zien als volwaardige mensen met het recht op gelijke behandeling, respect en toegankelijkheid in alle opzichten van het leven en de maatschappij. Niet als een ‘dun persoon dat vast zit in een dik lichaam’, niet als ‘mensen die vast per definitie ongelukkig en ongezond zijn’, niet als mensen die ‘eerst maar moeten afvallen’ voordat ze recht hebben op zaken van bikini dragen tot gezondheidszorg, niet als mensen die ‘te lui zijn om te bewegen’ en ‘alleen maar junkfood eten’. Niet meer iemands dik zijn zien als een uitnodiging voor bemoeienis of misplaatste zorgen.

Voor hetzelfde geld eet een dik persoon die je passeert op straat reuze gevarieerd veel groente en fruit en gaat die meermaals per week naar de sportschool, terwijl de dunne persoon die later voorbijloopt leeft op sigaretten en frisdrank tijdens het dag in dag uit gamen. Die dikke persoon wordt regelmatig uitgelachen, nageroepen en bekritiseerd op basis van gewicht en die ander maakt dat nooit mee en kan gewoon naar een dokter zonder naar huis gestuurd te worden met een (zinloos) dieet. Kijk, geen van deze twee hypothetische personen is beter of slechter dan de ander op basis van hun uiterlijk of gedrag, maar het is maar om weer aan te tonen dat vooroordelen op basis van uiterlijk zo ontzettend misplaatst én schadelijk zijn. Al dit soort oordelen moeten we actief blijven ontkrachten voor onszelf en naar anderen, om er uiteindelijk los van te komen. Iedereen heeft baat bij een wereld zonder vetfobie.” 

Ik zag ‘Dikkeonzin.org’ voorbij komen. Wat is dit precies?

“Dikke Onzin is het afstudeerproject van Sam van Eijk. Zij heeft ons voor dit project benaderd met de vraag of we met haar wilden samenwerken. Op de website kun je allerlei feiten en fabels over dik zijn lezen, die belicht worden aan de hand van verschillende thema’s. Bij elk thema zijn ook korte podcast afleveringen te beluisteren. Het is een goede plek om te beginnen als je meer wilt weten over dit onderwerp of een houvast zoekt om het onderwerp te bespreken met mensen in je omgeving voor wie het nog een nieuw onderwerp is!”

Willen jullie nog iets meegeven aan de lezers van Proud2Bme?

“Wees je bewust van je privileges als je dun bent en sta stil bij je eigen vooroordelen over dikke mensen. Ook als je niet dik bent, leef je (onbewust) met de angst om dik te worden. Leer deze vetfobie af door je in te lezen, dikke mensen online te volgen en je uit te spreken tegen vooroordelen van anderen in alle vormen. Alle stigma en discriminatie hangt met elkaar samen. Verdiep je in hoe gezond zijn en dik zijn elkaar niet uitsluiten en dat afvallen in bijna geen geval een opzichzelfstaande gezonde of überhaupt haalbare lange termijn oplossing is. Check voordat je je dikke vrienden of familie ergens uitnodigt, of die ruimte voor hen ook toegankelijk is als je een uitje plant. En, niet alleen voor anderen maar ook voor jezelf: heb in alle opzichten meer schijt aan het schoonheidsideaal als iets om na te streven. Van iets dat per definitie veranderlijk en onbereikbaar is proberen te bereiken is nog nooit iemands leven leuker geworden…”

Kom bij Proud2Bme gratis en anoniem in contact met lotgenoten, ervaringsdeskundigen, psychologen en dietisten. Op ons forum kun je jouw verhaal delen en/of vragen stellen. Ook kan je dagelijks met ons chatten (de agenda vind je hier). Wij staan voor je klaar.