Dissociatie: weg van herinneringen

Ken je dat gevoel, dat je naar huis rijdt na een lange dag en je je bij thuiskomst ineens afvraagt hoe je eigenlijk thuis bent gekomen? Je hebt dan een soort gat in je geheugen, alsof je er zelf niet bij was, maar toch ben je onbewust naar huis gereden en blijkbaar veilig thuisgekomen. Hoe dat is gebeurd heb je blijkbaar even niet opgeslagen. Dat kan voorkomen als je erg moe bent, zowel fysiek als emotioneel, en wordt ook wel dissociatie genoemd.

Er zijn echter ook andere vormen van dissociatie waarbij het in wordt gezet als een mechanisme om om te kunnen gaan met extreem hoge stress of trauma. Hierbij kan degene die kampt met dissociatie het gevoel hebben buiten zichzelf te treden en / of geheugenverlies hebben. Bepaalde informatie wordt tijdens de dissociatie dan niet meer gekoppeld aan bijvoorbeeld het trauma. Dit mechanisme zorgt ervoor dat mensen in staat zijn hevige pijn te doorstaan, zowel op fysiek als emotioneel gebied.

Als iemand tijdens zo’n gebeurtenis dissocieert, dan betekent het niet dat de informatie helemaal niet is opgeslagen. Het zit echter als het ware in een andere laag en kan op latere momenten, vaak op oudere leeftijd, getriggerd worden in bepaalde omstandigheden die lijken op de situatie van toen. Dissociatie kan dan opnieuw optreden waardoor degene die hier last van heeft, te maken krijgt met gaten in het geheugen.

Er zijn verschillende symptomen die aan kunnen tonen dat je last hebt van dissociatie en deze zijn er in twee categorieën, namelijk op symptomen van psychologische aard en symptomen van lichamelijke aard. Bij de psychologische symptomen kun je vooral merken dat je niet meer goed weet wat er is gebeurd of wat je hebt gedaan, of dat je de werkelijkheid heel anders ziet dan anderen. Ook kun je het idee hebben dat jij uit meerdere personen bestaat. Bij fysieke symptomen merk je veelal dat het lastig is om contact te maken met je lichaam, alsof je hier los van staat, dat je geen pijn voelt en niet of nauwelijks controle hebt over je lichaam.

De ernst en mate waarin iemand dissocieert, kan behoorlijk verschillen. Er is wat dat betreft een hele brede schaal waarbij aan de ene kant de dissociatie is die ik in de inleiding beschreef. Hierbij dwaal je eigenlijk wat af met je gedachten waardoor bepaalde zaken je ontgaan. Dit wordt ook wel de highway hypnosis genoemd. Er bestaan echter ook ernstige dissociatieve stoornissen waarbij iemand door heftige trauma’s uit de kindertijd verschillende persoonlijkheden heeft ontwikkeld die allemaal een deel van de trauma’s bij zich hebben. Hiertussen zitten allerlei verschillende vormen van dissociatie.

Dissociatie is een bekend symptoom voor mensen die lijden aan een posttraumatische stressstoornis. Het is een manier van de hersenen om om te gaan met een bedreigende situatie waarbij het onmogelijk is om je eraan te onttrekken. Als zich later een situatie voordoet die doet denken aan toen kan opnieuw dissociatie optreden om te voorkomen dat je je de situatie weer herinnert. In de praktijk betekent dit dat je in het dagelijks leven belemmerd kunt worden in je functioneren.

Als je veel last hebt van trauma’s en dissociatie, dan kunnen er namelijk ook veel dingen zijn die dissociatie kunnen triggeren. Bij onverwerkt seksueel misbruik kan bijvoorbeeld ieder contact met een man al leiden tot dissociatie omdat dit ontzettend veel angst oproept. Van dichtbij een overval in een supermarkt mee hebben gemaakt en naar aanleiding daarvan last hebben van dissociatie kan ervoor zorgen dat je uiteindelijk bijna niet meer naar de supermarkt durft omdat je dan telkens dissocieert. Dit lijkt misschien een veilige manier en doe je niet bewust, maar het is niet hoe je op een gezonde manier door het leven kunt en moet willen.

Ook bij therapie voor traumaverwerking kan dissociatie behoorlijk in de weg zitten. Bij bijvoorbeeld EMDR is het van belang om juist bewust aan bepaalde herinneringen te denken en dissociatie belemmert dit proces. Toch heb je dit niet altijd zelf in de hand. Je kunt het gevoel hebben dat dit je overkomt en je er ineens in zit. Dat is vaak ook zo, maar als je er meer op gaat letten dan zul je merken dat er een fase aan vooraf gaat waarbij er al spannende dingen gebeuren en je eigenlijk al signalen krijgt dat er iets niet goed gaat.

Voorbeeld
Toen ik begon met rijlessen had ik aan het begin aangegeven dat ik graag een instructrice wilde in plaats van een instructeur, daarom had ik ook voor die rijschool gekozen. Na een paar lessen had ik ineens een instructeur en ging het rijden helemaal niet goed. Ik had buikpijn, sliep bijna niet en kon mijn hoofd er tijdens de les niet goed bij houden. Dit waren allemaal signalen dat het niet goed ging, maar ik durfde er niets van te zeggen. Later was mijn instructrice een keer ziek en had ik dus weer een instructeur. Van die les herinner ik me enkel dat ik aan het begin heel misselijk was en dat hij na een tijdje zei dat ik iets niet goed deed. Daarna kan ik me pas weer herinneren dat ik de auto parkeerde bij mij voor de deur.

Blijkbaar heb ik een dissociatie gehad van bijna een uur. Eerdere rijlessen merkte ik al dat het niet goed voor mij was om met deze man te rijden. Het riep veel op, ik werd er al niet goed van maar toch durfde ik niets te zeggen en ging ik er mee door. Die keer daarna was de spanning nog hoger en toen hij ook nog feedback gaf, wat ik op dat moment opving als kritiek, was de maat blijkbaar vol en gebeurde er iets in mijn hoofd. Het lessen is daarna een hele tijd echt niet goed gegaan en ik heb overwogen om ermee te stoppen.

Voorkomen?
Natuurlijk is het belangrijk om te werken aan de oorzaak van dit alles. Als je last hebt van dissociatie dan komt dat ergens uit voort en dan is het met name van belang om daar iets mee te doen. Dit kan bijvoorbeeld door middel van traumaverwerking of andere behandeling, passend bij jouw situatie. Het kan ook zijn dat je niet zo goed weet van welke herinneringen je nu eigenlijk (bewust of onbewust) probeert te vluchten. Ook dan is het goed om hier hulp bij te vragen.

Traumaverwerking en alle andere vormen van therapie zijn echter wel zaken die tijd kosten. Het is daarom ook goed om te kijken naar wat je op dit moment kunt doen als je last hebt van dissociatie. Ik heb in therapie bijvoorbeeld een trucje geleerd die mij heel goed hielp. Hiermee kon ik, als ik me goed concentreerde en aandacht voor mezelf had, vaak voorkomen dat ik volledig in zo’n dissociatie raakte. Als ik bij de rijlessen bijvoorbeeld merkte dat de spanning opliep, deed ik een zintuigoefening. Hierbij moest ik heel bewust bezig zijn met wat ik voelde, zag en hoorde. Ik vond dat in eerste instantie heel zweverig, maar dat is een goede manier om bezig te zijn met het hier en nu, in plaats van je herinneringen.

Wat is jouw ervaring met dissociatie?

Bron foto’s: Luci Correia

Sandra

Geschreven door Sandra

Reacties

22 reacties op “Dissociatie: weg van herinneringen”

  1. Heel heftig!
    Het maakte me ook verdrietig dat ik het contact verlies met mensen die om me geven. Het heeft een grote nasleep zo’n Dissociatief moment!

  2. Ik merk soms tijdens de EMDR dat dit gebeurd. Vooral in het begin van mijn EMDR tijd. Dan moet je bij een bepaalde situatie blijven, het groter maken en het voelen/aangaan…

    Soms dissocieerde ik, wat ik merkte aan het traumatische beeld in mijn hoofd. Dat werd dan kleiner en bewoog zich naar achteren; weg van mij. Het werd dan vager en het nare gevoel ook een stuk minder. Kon me er niet meer op concentreren.

  3. Sandra, ik vind het zo prettig hoe jij altijd dingen omschrijft en jezelf zo bloot geeft. Bedankt!

  4. Hebben andere mensen soms ook dat ze flauwvallen/ in een soort slaap vallen?

  5. Ik herken wat je zegt ja.. mensen denken dan dat ik daadwerkelijk slaap maar als ze me dan proberen wakker te maken lukt dat niet. Ik hoor ze maar ik kan niks. Ik vind dat zo rot. Dan probeer ik keihard te vechten om mij lijf van mij te krijgen maar dat is echt moeilijk.

  6. Ik heb dat idd ook ja! Ik hoor en beleef alles, maar ik kan totaal geen contact meer maken. Mijn lijf is dan even een soort verlamd en ik kan dan niets zeggen.. pas als het echt weer veilig is , kan ik langzaam terug komen in de werkelijkheid, maar het kost altijd wel veel energie, zo’n out-of-mezelf-moment. Meisje van 14 of iemand anders, hebben jullie iets gevonden om het uit te stellen/te voorkomen?

  7. wat heftig!!
    volgens mij heb ik er ook wel last van, ben ook met trauma behandeling bezig en heb ook last van dat ik niet weet hoe ik thuis gekomen ben. en net wat stray_c zegt fijn dat je die dingen omschrijft en over schrijft en je zelf zo bloot leg.

  8. Heel herkenbaar dit artikel.

    Sinds enkele maanden heb ik met regelmaat last van van hetgeen ze hier in de klinek waar ik ben opgenomen depersonalisatie noemen?

    Ik ben er op zulke momenten wel, maar ik ga tegelijkertijd helemaal `uit` .
    Ik zie en hoor mijn omgeving, maar ik kan niks meer. Het is net alsof mijn lijf gewoon uitvalt. Dit soort momenten zijn afschuwelijk.

    Ik vind het erg eng, om er door overvallen te worden en op die momenten gewoon helemaal de controle over mijn lijf kwijt te raken. Het kost ook enorm veel energie om door zo`n `aanval` te komen. Naderhand ben ik vaak compleet kapot.

    Mijn behandelaren hier in de kliniek zeggen dat dit alles door extreme stress komt.
    Komt hetgeen ik beleef ook overeen met dat wat jullie ervaren @Leon10 en @meisje14?

    Zijn jullie voor deze klachten in behandeling? En klopt het dat dit depersonalisatie heet?

  9. Ik heb ook vaak last van dissociatie en ook in de vorm die @Leon10 en @meisje14 beschrijven. Bij mij is het gediagnosticeerd als conversiestoornis oftewel het omzetten van extreme stress of emoties die mijn systeem niet op een normale manier kan verwerken of uiten. Dat komt dan tot uiting in bijvoorbeeld dissociatie, maar ook in andere neurologische klachten die dus niet neurologisch verklaarbaar zijn. Voor mij heeft psychosomatische fysiotherapie en PMT daarin goed geholpen, om te leren hoe het werkt en te leren de signalen eerder op te merken en daar naar te handelen. Ook is blijven praten over gevoelens en gedachten heel heel heel erg belangrijk, hoe moeilijk dat ook is. De klachten zijn zeker niet weg maar het is wel erg afgenomen gelukkig. Zeker psychomatische fysiotherapie kan er erg aanraden.

  10. dat heb ik ook ja! heel vervelend want ik kan bijna niks meer daardoor.

  11. Ik heb last van dissociatie & conversie. Mijn lichaam + geest schakelen allebei uit. Ik maak niks werkelijk mee. Ik hoor dan ook niks. Als ik bijkom mis ik een heel groot gat.. Vervelend. Maar soms wel fijn een onbewuste wegvlucht uit de realiteit.. Ik heb er weer dagelijks last van..

  12. Ik heb er ook veel last van, vooral in therapie, maar ook best vaak doorheen dagelijkse situaties. De zintuigoefening is hier ook de manier om te proberen “erbij” te blijven of terug uit de dissociatie te geraken. Het gemakkelijkst is wanneer anderen me wijzen op dingen die ik kan voelen/zien/ruiken… Als ik alleen ben of met mensen die niet weten wat ze moeten doen, blijft het een probleem.

  13. @anoniem, ja, wat jij omschrijft, lijkt hetzelfde.. ik heb PTSS en ben daarvoor in behandeling met mijn Allround klachten, dus ook deze, maar niet speciaal hiervoor. Het kan idd depersonalisatie zijn, of ‘gewoon’ dissociëren. Ik noem het out-of-mezelf-gaan, hecht zelf niet zoveel waarde aan officiële namen. Praten of een zintuigoefening helpt voor mij niet, omdat ik pas merk dat ik out ga als ik het al ben. Je voelt je dan zo machteloos eh?

  14. Psj. Bij mij behandelaar ga ik trouwens nooit out, omdt hij het ver voordat ik het merk aan ziet komen en dan even over iets ‘veiligs’ gaat praten..

  15. Toen kwam ik er achter dat kleine of wat grotere gaten in je geheugen hebben niet normaals is…(is bij mij niet iets met een trauma ofzo, maar wat kennelijk highway hypnosis heet, dan is er weer een gat van een schooldag waarop natuurlijk altijd weer net iets belangrijks is uitgelegd of verteld…)

  16. iK BEN OOK VAAK DINGEN EN HEINNERININGEN KWIJT, MAAKT ME ANGSTIG EN DWADEND.

  17. BEDOEL DWALEND
    .

  18. ZIE NU DAT HIER AL JAREN GEEN REACTIE MEER GEGEVEN IS DUS PFFFFF NIET VAN DEZE TIJD, SORRY.

  19. Toch lees ik dit ook en herken een hoop Jeanny.
    Goed om ervaringen van jullie te lezen…. herkenning.
    Bij de psycholoog ben ik flink bezig en loop hier ook tegenop. Heb daar schema therapie. Werkt goed omdat het naar de kern gaat. Traject duurt wel wat langer maar heb het ervoor over….

  20. Ik ben benieuwd of iemand zich hierin herkent en tips heeft om er mee om te gaan.
    Ik ben vroeger intensief gepest op de basisschool en middelbare school. Nu weet ik daar eigenlijk niks meer vanaf, alle emoties lijken daar ook "weg te zijn". Alsof het mij niet is overkomen. Wel heb ik in het dagelijkse leven heel veel last van vertrouwensissues, functioneer ik erg slecht zodra er iemand anders bij me in dezelfde ruimte is en dissocieer ik enorm onbewust en over lange tijd. Ik voel geen positieve of negatieve emoties.
    Bij begrafenissen of crematies voel ik geen pijn. Bij de bevalling van mijn (peet)nichtje, voel ik geen geluk. Het gebeurt gewoon.

    Nu ik eindelijk besef dat ik "niet gek ben" en dat het een logische reactie is, wil ik er aan werken. Maar het lastige is dat ik niet actief bij mijn traumatische herinneringen kan en het dus onmogelijk lijkt om daar de lading vanaf te krijgen met technieken zoals bijvoorbeeld EMDR. Het lijkt dus alsof ik de hele tijd "random" getriggerd wordt bij onlogische situaties. Waardoor ik zelf ook niet door heb dat ik rare reacties vertoon of dat ik eigenlijk bijvoorbeeld een uur naar mijn beeldscherm heb gestaard zonder ook maar iets gedaan te hebben. Tijd lijkt vaak niet te bestaan.

    Heeft iemand ervaringen met trauma in combinatie met enorm geheugenverlies? Zo ja, hoe ga je hiermee om? Of in welke hoek heb je hulp gezocht?

    Groetjes Rick

  21. Hoi Rick,

    Ik heb persoonlijke ervaring met trauma, geheugenverlies en dissociatie (complexe ptss) en ik ben nu zelf coach, ik maak ook gebruik van EMDR. Ik heb geen beeldende herinneringen aan trauma’s, ik heb ontdekt dat ik me vooral gevoel, emoties en sferen herinner. Ook dan werkt EMDR heel goed. Toen ik EMDR ging leren, hebben de oefensessies op de opleiding mij weer geopend voor mijn gevoelens/emoties (wat in mijn onderbewuste opgeslagen zit en bij jou ook, je kunt er nu alleen niet bij). Ik zie EMDR vooral als hulpmiddel om naar boven te halen hoe het komt dat je nu bepaalde patronen, gedragingen en emoties (niet) doet. Als ik nu terugkijk, kon ik eerder niet bij die onbewust opgeslagen gevoelens, omdat dat onveilig was. Het was veiliger om niets te voelen, zowel negatieve als positieve emoties.
    Weet dat je nu, op dit moment, veilig bent bij jezelf. Alles wat traumatiserend is geweest voor je, is gebeurd toen je er op dat moment niet mee kon dealen, je had toen geen mogelijkheid om het te verwerken. Nu heb je dat wel. Succes met bewust worden.

    Groetjes, Angela

  22. Deze thread is al een tijd niet actief. Toch wil ik iedereen hier graag mee geven om eens Somatic Experiencing (SE) als methode voor trauma en dissociatie te proberen. Zeker als je geen herinneringen hebt. Bij trauma zijn altijd bepaalde aspecten onderkoppeld of overkoppeld. Als geheugen onderkoppeld is, ligt EMDR niet voorop als beste behandelmethode voor mij. SE werkt via lichaam en lichaamsgeheugen, dat is er ongeacht hoe oud je was toen het gebeurde of hoe heftig de situatie. En werkt daarmee heel goed en bevrijdend. Ik heb er zelf ook veel aan gehad

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *