Een hulphond bij autisme

Lieke is 27 jaar en is, zoals ze zelf zegt ‘werkloos’. Ze heeft al sinds haar jeugd last van psychische problemen. Uiteindelijk kreeg ze op haar 23ste de diagnose autisme spectrum stoornis. Het komt er vooral op neer dat ze veel last heeft van prikkels, moeite heeft met sociale dingen en wanneer ze overbelast raakt, haar stemming wankel wordt. Het leven van Liee is een rollercoaster geweest al die jaren, maar sinds er een goede diagnose en hulp is gekomen, is ze een beetje tot rust gekomen. Ze krijgt begeleiding, traint haar hond en doet vooral veel dingen waar ze zin in heeft. Proud2Bme interviewt haar over het leven met een hulphond.

Een hulphond?

Zijn naam is Charlie en het is een labradoodle. Charlie is een kruising van een koningspoedel (moeder) en een labradoodle (vader). Hij wordt in juli 2 jaar oud. Charlie is vanuit het nest aan mij gematcht op basis van een puppytest en mijn wensen.  

Ik heb sinds het najaar van 2017 een hond in huis en vanaf zomer 2018 is hij officieel “assistentiehond in opleiding”. De indicatie waarvoor ik hem heb is mijn autisme, maar mijn hond ziet geen verschil tussen labels, karaktereigenschappen of wat dan ook. Hij helpt mij bij mijn psychisch welbevinden, mijn zelfstandigheid en mijn gezondheid in het algemeen.  

Was therapie niet voldoende voor herstel?

Ik heb veel therapie gevolgd, maar we kwamen tot de conclusie dat het voor mij heel belangrijk is om een eigen plek te hebben, maar het heel moeilijk is om op tijd hulp in te schakelen als dat nodig is. Ik voel namelijk de subtiele veranderingen niet aan en pas als het echt mis is, dan is het al zo mis dat ik vastloop en ik eigenlijk niet echt om hulp kan vragen. Dit is echt onkunde en geen onwil. Dit heeft voor een flink aantal nare situaties gezorgd.

Ik heb echt alles geprobeerd. Van ambulante begeleiding tot opname tot allerlei medicatie, maar ik bleef regelmatig zo vastlopen dat er een crisis ontstond. Ik ben zelf gaan nadenken wat mij daarin kan helpen en ben op het spoor van een hulphond gekomen. Sowieso is herstellen van autisme niet mogelijk. Je zult een manier moeten vinden om ermee om te leren gaan en die vond ik dus niet optimaal met de therapieën.

De kosten van een hulphond?

De kosten van mijn hulphond zijn niet vastgesteld van te voren. Dit komt omdat ik een op maat traject volg via Dogexperience. Dit betekent dat mijn trainer en ik samen kijken waar mijn behoefte ligt en hoe ik dit ga aanleren en oefenen. Soms dan zien we elkaar vaker en soms zit er een langere tijd tussen. Het is ook afhankelijk van hoe vaak ik kan oefenen en hoe makkelijk mijn hond het oppakt. Sommige taken kosten gewoon net wat meer moeite om aan te leren. Sommige taken kan ik zelf aanleren, andere heb ik hulp bij nodig.

Ik betaal per les en daardoor weet ik dus niet hoe duur het uiteindelijk gaat zijn. Dit wordt voor mij helaas niet vergoed. Verder heb ik mijn hond zelf gekocht en moet ik ook zelf opdraaien voor alles wat hij nodig heeft aan zorg, eten, snoepjes, speeltjes etc.

Hoe is jouw hulphond opgeleid?

Mijn hond wordt opgeleid door teamtraining. Het betekent eigenlijk dat ik hem zelf opleid met behulp van een ervaren hondentrainer. Zij leert mij wat ik mijn hond kan aanleren, doet het zo nodig voor en geeft tips en feedback tijdens de training. In de tijd daarna ga ik zelf aan de slag met die oefeningen en probeer ik het voor ons samen onder de knie te krijgen.

Voordat wij begonnen zijn aan de teamtraining heeft mijn hond een aantal cursussen gevolgd bij de hondenschool in de buurt om de basis vaardigheden, socialisatie en commando’s onder de knie te krijgen.

Wat doet jouw hulphond allemaal voor je?

Ik vind dit altijd wel lastig om uit te leggen, omdat hij zo veel doet en niet alles even duidelijk of aangeleerd is.

• Charlie kent het verschil tussen werken en vrij en dus ook met tuig en zonder tuig. Als hij echt gaat werken, krijgt hij een tuig om, het commando “aan het werk” en moet hij zich aanpassen. Dat betekent geen plasjes, niet poepen, niet snuffelen, aan één kant van mij lopen, contact met me maken, andere honden/mensen/geuren negeren. Is hij klaar met werken of is het tijd voor een plas/poep, gaat het tuig af, commando “vrij” en dan neemt hij het eerste struikje om zijn behoefte te doen.
• Doordat ik Charlie in de gaten houd en hij de omgeving, komen er bij mij heel veel minder prikkels binnen. Er wordt een soort van tunnelvisie gecreëerd zeg maar en daardoor lukt het mij beter boodschappen te doen bijvoorbeeld.
• Bij spanning kan Charlie diepe druk geven door op of tegen mij te leunen. Ik kan hem dan ook nog aaien en dat verlaagd de spanning.
• Charlie signaleert dingen, zoals spanning, stemming en vermoeidheid. Hij reageert hier ook op. De ene keer door aan te geven dat hij wil wandelen, maar buiten niks doen, de andere keer door boven op mij te gaan liggen en de andere keer door maar tegen de slaapkamerdeur aan te duwen. Of hij blijft aandringen met speelgoed om mij “in actie” te krijgen. Dit doet hij vaak voordat ik het opmerk en ik kan dus ingrijpen voordat het te laat is.
• Charlie kan een uitgang vinden en kan mij letterlijk uit een situatie trekken. Bij dit laatste pakt hij de riem in zijn bek vast en gaat hij net zo lang trekken tot we weg gaan.
• Charlie ligt in de nacht ook bij mij op bed/de slaapkamer. Wanneer mijn wekker gaat, komt ie checken of ik echt wakker ben. Als ik onrustig ben in de nacht, komt hij knuffelen en kusjes geven en soms maakt hij me wakker uit nachtmerries (heb ik tegenwoordig haast niet meer sinds hij er is).
• Charlie zorgt er dus voor dat ik voldoende beweging krijg op een dag, niet vast kom te zitten in hyperfocus, een ritme heb en op tijd ga slapen en weer opsta.
• Charlie kan een blokkade vormen tussen mij en anderen, waardoor bijvoorbeeld de kans op een ongewenste aanraking kleiner wordt.
• Dankzij Charlie heb ik wat meer sociaal contact en is er vaak ook een onderwerp om over te praten. Prietpraat vind ik heel moeilijk, maar over Charlie vertellen lukt altijd wel
• Ik ben niet alleen en kan nu zelfstandig wonen (met nog enige begeleiding wel), afgebouwd van alle medicatie, geen slaapmedicatie nodig, geen crisis meer gehad.
• Ik leer assertief te zijn. Op veel plekken lopen we toch nog tegen “weigering” aan of mensen die hem afleiden. Ik moet dan wel opkomen voor hem en daarmee voor mijzelf. In het begin vond ik dit heel eng en heel moeilijk, maar ondertussen gaat dit goed en durven we ook steeds meer plekken te bezoeken samen. Hij zorgt er dus letterlijk voor dat er een wereld voor me opengaat nu.
• Door het zelf trainen met de instructies van onze trainer, is mijn zelfvertrouwen ook flink gegroeid. Alles wat we bereiken, hebben we echt zelf bereikt en dat voelt heel goed en fijn.
• Daarbij is het zo dat ik sinds een paar maanden lichamelijk ziek ben. Charlie is hier niet op getraind, maar zorgzaam als hij is, heeft hij zichzelf dingen aangeleerd. Zo kan hij aanvoelen als ik dreig flauw te vallen tijdens wandelingen en geeft dan aan dat ik even moet gaan zitten. Hij past zich goed aan de situatie aan en laat mij heel veel weten. Door naar hem te luisteren, groeit onze band steeds weer een beetje meer en kunnen we echt op elkaar bouwen!

Hoe gaan anderen om met jouw hulphond?

Het is heel wisselend. Het gaat van begrip en interesse tot compleet negeren dat hij hulphond is en dus op allerlei manieren afleiden, zelfs als ik aangeef dat ik dat niet wil. Maar de mensen waar ik echt mee te maken heb (familie, vrienden, hulpverleners) zijn heel positief, maar die zien ook wat hij voor me doet en hoeveel ik vooruit ben gegaan sinds hij in mijn leven is.

Hoe was jouw leven anders zonder hulphond?

Ik woon zelfstandig, ben al een hele tijd niet opgenomen geweest of in crisis geweest. Ik begin weer dingen te ondernemen die ik al een hele tijd niet of nauwelijks heb gedaan. Maar vooral, ik ben rustiger, ik slaap beter en ik kan echt genieten van en met hem!

Hoe zie je jouw toekomst met hulphond?

Ik hoop dat ik stabiel kan blijven in de toekomst, nog meer hulpverleners gedag kan zeggen en meer in het leven kan gaan staan. Daarbij hoop ik dat Charlie en ik samen wellicht iets kunnen doen om het nut van (psychiatrische) hulphonden bekender te maken en de gedragsregels rondom hulphond onder de mensen te krijgen.

Misvattingen rondom hulphonden?

Er zijn misvattingen dat alleen bepaalde rassen een hulphond kunnen zijn en als je niet zo’n ras hebt, dat het dan geen “echte” is. Ook dat hulphonden dus niet per se voor lichamelijk beperkte mensen zijn, maar ook voor psychische problematiek en dat het niet alleen een leuk maatje is. Mensen hebben ook het idee dat hulphonden opgeleid worden ergens en denken nog wel eens dat ik een gastgezin ben. Ik ben te jong en te vitaal om een hulphond nodig te hebben, krijg ik wel eens als opmerking. Hulphonden hebben ook grenzen en een hulphond is niet altijd het juiste hulpmiddel. Het is een samenwerking en niet alleen een hond die trucjes doet omdat hij dat aangeleerd heeft.

Wat vind je moeilijk aan het hebben van een hulphond?

Het is in vele opzichten niet praktisch om een (grote) hond mee te nemen. Ik denk dat iemand zonder (hulp)hond er niet bij stilstaat als ze mij tegenkomen in de supermarkt dat ik daar praktisch best op heb moeten oefenen om daar handigheid in te krijgen. Stel je maar eens voor dat je met een riem in je ene hand, mandje in de ander door de winkel loopt, je hond mee moet sturen, commando’s geven, belonen voor als hij het goed doet en dan ook je spullen verzamelen. Bij de kassa net zo en dan moet je er ook nog voor zorgen dat de kassière je hond niet gaat afleiden. We hebben daar wel een weg in gevonden en regelmatig bestel ik ook gewoon wat boodschappen.

Je moet er rekening mee houden dat je een levend wezen bij je hebt, hij ook moet eten, drinken, poepen en plassen.

Daarbij vond ik ook de puppy periode heel erg lastig. Zo lastig dat we, mijn woonbegeleiding en ik, een gastgezin hebben gezocht. Ik heb het helemaal alleen gedaan, maar dat betekent dus regelmatig in de nacht eruit in het begin. Overdag om het uur buiten zetten om het zindelijk te krijgen. Trainen om de puppy streken eruit te krijgen. Hij kon niet ontspannen omdat ik niet kon ontspannen en zo kwamen we in een hele nare cirkel terecht.

Door het inschakelen van een gastgezin heeft Charlie heel veel geleerd en kon ik bijkomen. Dit is wel iets waar mensen die een hulphond willen echt rekening mee moeten houden denk ik. Een pup is heel schattig, maar 24/7 alleen een pup is echt heel zwaar en als je om de één of andere reden een lagere draagkracht hebt, moet je goed nadenken of je het wel kunt en eventueel op voorhand een back-up plan bedenken voor als het niet gaat.

Wie zou je een hulphond aanraden en wie afraden?

Ik kan niet zeggen wie ik wel of geen hulphond aan zou raden. Als je denkt dat een hulphond iets voor jou kan zijn, ga dan in gesprek met je behandelaar, begeleiding, familie en ga eens op gesprek bij een hondenschool. Uiteindelijk is het belangrijk dat ook de hulpverleners meerwaarde zien in een hulphond en moet een school aangeven of je hulpvraag realistisch is. Als je echt per se een hulphond wilt, ga dan niet zomaar een hond kopen en dan pas verder kijken.

Een hulphond in spé uitzoeken is specialistisch en vraagt om bepaalde kennis. Fokkers kunnen wel zeggen dat er een hulphond tussen zit, maar puppytesten kunnen bepalen of een hond ook echt voor jou geschikt is. Wil je sowieso een hond en eventueel verder opleiden? Dan kun je natuurlijk gewoon gaan zoeken met in je achterhoofd dat je met bepaalde dingen rekening kunt houden.

Daarbij denk ik dat het belangrijk is dat er een bepaalde mate van stabiliteit is, omdat het voor de hond absoluut niet goed is om continu met stress te maken te hebben. Veel hulphonden werken heel graag en zullen pas een grens aangeven als het te laat is. Heb jij regelmatig spoed-hulpdiensten over de vloer, last van veel destructief gedrag of geregeld dat je opgenomen moet worden, dan zijn dat dingen waar je wellicht eerst aan moet werken voor je een hond in huis neemt. Bedenk je ook dat een hond ook beweging nodig heeft en je daar lichamelijk ook toe in staat moet zijn.

Om een hulphond te hebben, moet je ook in staat zijn om samen te werken en te luisteren naar je hond. Het kan zijn dat de hond jou dingen verteld die jij zelf niet opmerkt, of aangeeft dat je iets moet doen waar je geen zin in hebt of zelf niet zo nodig vind, maar door dus te luisteren naar de hond en samen te werken, kun je een band creëren en vooruitgang boeken. Dat is ook de enige manier waarop je hond een betrouwbare hulphond kan zijn.

Je kunt Lieke en Charlie volgen op Instagram via autism_assistancedog_charlie