Had ik niet gewoon even een broodje pindakaas kunnen eten toen je tijdens de lunch naast me zat? Ik moest beter mijn best doen, want iedereen om me heen maakte zich zorgen en niemand kon door mij meer goed slapen. Hoe kreeg ik het voor elkaar om zoveel af te vallen, ik wist toch wel beter?! Ik zou dood gaan op deze manier en een groot drama achter me laten. Ze vroeg met een verhitte stem of ik me hier wel bewust van was? Ik keek haar aan met ogen die gevuld waren met tranen. Ik schaamde me voor mijzelf, voor de situatie waarin ik me bevond. De verwijten en de woorden die me een groot schuldgevoel gaven kwamen vreselijk hard binnen. Het was mijn schuld dat ik ziek was en ik deed anderen hier pijn mee…
Ik voelde me schuldig ten opzichte van mijn omgeving en dat maakte me nóg negatiever ten opzichte van mijzelf. Het leek alsof de hele wereld mij kwalijk nam dat ik mezelf dit had aangedaan. Mijn ouders, vrienden en kennissen. Het voelde als mijn schuld dat ik ziek was. Het was niet naar of rot voor mij, maar vooral naar en rot voor mijn omgeving. “Zie je wel, we wísten het wel!” alsof ik iets stiekem gedaan had wat ik niet had mogen doen. Alsof ik faalde. Tegelijkertijd vond ik dit ook een heel raar gegeven. Niemand zou immers zo hebben gereageerd als ik een gebroken been had of als ik een depressie of andere ziekte had ontwikkeld. Waarom was dat bij een eetstoornis zo anders? Waarom keken mensen me hierbij met ogen van ongeloof, wantrouwen en verwijt aan? Ik kreeg bijna het idee dat mensen dachten dat ik hier bewust voor had gekozen.
Nog nooit heb ik de taboe op en het onbegrip rondom eetstoornissen meer ervaren dan toen. Het maakte me eenzaam en het verergerde de ziekte. De ziekte, ja. Iets wat ik het zelf jarenlang ook niet heb durven noemen, want deels kies je er toch zelf voor om minder te gaan eten? Nu ik erop terugkijk kan ik met volle overtuiging zeggen dat dit niet het geval is. Mijn leven was zwaar, ik had 24/7 last van nare en negatieve emoties en ging die zonder dat ik me hier voldoende bewust van was én zonder het gevaar het genoeg van in te zien, onderdrukken door minder te eten en meer te sporten. Tot dat moment waarop het te laat was. Het moment waarop de hele wereld aan me zag wat ik had gedaan. Ik had het gedaan. Zo keek iedereen.
Had ik dit gedaan? Was dit wat ik wilde? Nee, ik wilde alleen van alle pijn en verdriet af. Ik kon de spanning niet meer aan en had me laten leiden door een ongezond coping mechanisme. Ik wilde weer leven en gelukkig zijn, maar had hiervoor de verkeerde weg gekozen. Het was donker geweest in mijn leven en zonder het me te beseffen was ik in het donker de verkeerde weg in geslagen. En nu? Nu was ik de weg kwijt en kon ik niet zomaar weer even terug. De weg terug was lang, donker en ingewikkeld. Ik kon daar alle steun bij gebruiken, maar in plaats van steun ervoer ik afstand. In plaats van dat mensen mij geruststelden, hoop gaven en motiveerden, moest ik mijn omgeving geruststellen. Ik was constant bezig met mijzelf verdedigen en mijn omgeving geruststellen.
Ze hoefden zich geen zorgen te maken. Kijk, ik eet wel weer wat beter. Je kunt weer gewoon gaan slapen ‘s nachts. Ik ben niet de lastige dochter. Ik ga niet dood. Ik los het wel op. Ik ben verstandig. Ik doe écht harder mijn best. Kijk, hoe goed ik eet. Ja, ik ben al wat aangekomen in gewicht. In het begin heb ik nog geprobeerd eerlijk te zijn, maar binnen no-time merkte ik dat dit voor zoveel emoties bij mijn omgeving zorgde, dat dit een averechts effect had op mijn herstel. Ik moest na eerlijk te zijn geweest, wekenlang mijn energie steken in de situatie en zorgen sussen, de roddels stoppen en de rust weder laten keren. Ik kreeg het gevoel dat ik me beter kon verstoppen voor alles en iedereen dan me open en kwetsbaar op te stellen. Dat zou mijn omgeving zorgen besparen en mij een hele hoop schuldgevoelens en energie. Het maakte me vreselijk eenzaam. Bijna iedereen in mijn omgeving riep dat die zich zorgen maakte, maar niemand zorgde een beetje voor me…
Mijn eetstoornis riep gevoelens van boosheid, wantrouwen, paniek, onmacht en verwijt op. Waarom werd er zo anders dan bij andere ziekten met deze ziekte omgegaan? Ik kreeg soms het gevoel alsof ik een misdaad had begaan. Hoe kon ik, hoe durfde ik en hoe kon ik zo stom zijn en mijn omgeving dit aandoen? De enige conclusie die ik hieruit kon trekken was dat er toch echt nog een flinke taboe rust op een eetstoornis én dat maar weinig mensen begrijpen en erkennen dat het een echte ziekte is waar je zelf niet voor kiest. Misschien heb ikzelf stiekem ook wel lange tijd zo gedacht. Ik kan niet ontkennen dat ook ik gevoelens van onbegrip en boosheid ervoer bij een meisje dat ik kende die een terugval kreeg in haar eetstoornis. Hoe kon ze nou zo stom zijn?! Je weet toch waar je mee bezig bent?! Nu, jaren later besef ik me pas dat deze emoties niet terecht waren en passend.
Ook ik zag toen niet voldoende de ernst van een eetstoornis in. Ook ik dacht in die tijd nog te veel dat het een keuze was. Het was veel makkelijker om haar de schuld te geven van haar eetstoornis, dan te beseffen dat ze echt ziek was en slachtoffer van een hele ernstige, nare ziekte. Dat zou me een gevoel van onmacht geven. In plaats van haar steun en aandacht te geven, gaf ik haar schuld en maakte mijzelf slachtoffer, want het was lastig voor mij dat zij nu ziek was… Ik schaam me er ergens voor dat ik de situatie toen niet beter ingeschat heb. Een harde les. Nu ervaar ik hoe het werkelijk is.
Naast onbegrip, boosheid en reacties met directe en indirecte verwijten, was er ook nog een groep mensen die liever wegkeek of zoals de welbekende struisvogel de kop in het zand stak. Het was er gewoon niet. Het kon niet. Het was allemaal te ingewikkeld. Men wilde het niet weten. Er werden geen vragen gesteld of er werd om de hete brei heen gedraaid. Er werden excuses bedacht om niet over het onderwerp te hoeven praten. Dit was misschien wel net zo pijnlijk. Het gaf me een gevoel van niet belangrijk genoeg zijn of een te grote last zijn. Ik had in die tijd dan liever helemaal geen contact meer met deze mensen, dan oppervlakkig contact waarbij constant dat wat er werkelijke speelde in mijn leven werd vermeden.
Toen ik na een lange tijd weer wat verder in mijn herstel was, kreeg ik opnieuw te maken met allerlei negatieve gevoelens vanuit mijn omgeving. Het leek alsof ik moest bewijzen dat ik écht aan het herstellen was. Mensen reageerden met ongeloof en wantrouwen en pakten me soms letterlijk om dingen die volgens hen nog wel degelijk eetstoornis gerelateerd waren. At ik een dagje wat extra groentes, dan kwam er al snel een “Zie je wel, je bent nog eetgestoord!”. At ik een dag meer snacks, dan was ook dat weer aanleiding voor kritiek “Doe je dit nou om ons te laten geloven dat je hersteld bent?”. Ik durfde niets meer te vertellen en nergens meer open over te zijn, want alles wat ik deed werd in twijfel getrokken. Zouden mensen dat ook hebben gedaan als ik herstellende van een lichamelijke ziekte was geweest of herstellende van een depressie?
Ik heb nog nooit gehoord dat mensen met een depressie die aangeven grotendeels hersteld te zijn in twijfel worden getrokken. “Nou, je kijkt niet altijd zo blij, dus ik vraag me af of jij wel hersteld bent!?” Ook mensen die herstellend zijn van een lichamelijke ziekte worden niet op deze manier beoordeeld. “Als je werkelijk hersteld bent, waarom loop je dan nog zo traag?!” Vreemd genoeg is dit bij eetstoornissen aan de orde van de dag, zeker bínnen de eetstoornis gemeenschap, maar ook hierbuiten.
Wat was het fijn dat er ook een heel klein handje, ze waren slechts op één hand te tellen, mensen was die niet oordeelden, maar enkel luisterden en steunden. Mensen uit onverwachte hoek. Mensen die ik al even niet had gesproken en me plotseling tegen waren gekomen en waren geschrokken. Zonder omweg vroegen ze wat er aan de hand was, uitten ze hun zorg en stuurden ze hun steun en lieve, milde woorden.
Waarom gaven zij me wel dat begrip en die steun? Waarom konden zij er wel zijn zonder oordeel of verwijt? Misschien ervoeren ze minder onmacht en emoties omdat ze verder van me afstonden, misschien kwam het omdat ze van huis uit minder oordelend waren… Ik weet het niet. Ik weet wel dat het me een warm gevoel en steun gaf. Toch had ik dit warme gevoel veel liever gekregen van de mensen die dichtbij me stonden, juist omdat ik het daar zo van nodig had in die tijd.
Fotografie: Dmitriy Fokeev
Geef een reactie