Eetbuien en ADHD

‘We vermoeden dat uw dochter ADHD heeft en dat dit wel eens in verband zou kunnen staan met haar eetstoornis.’ ADHD; ik had er wel eens van gehoord, maar vaag. Past dat echt bij mij? Wat is precies die link met mijn eetstoornis dan? Ik kreeg de diagnose en dat verklaarde veel, maar ik moet eerlijk toegeven dat pas achteraf de puzzelstukjes die het verband met mijn eetstoornis aantoonden, echt op z’n plek vielen. Ik ben ondanks dat hersteld van mijn eetstoornis, maar aan dit inzicht had ik een hoop kunnen hebben al tijdens het proces. Daarom mooi om daar nog eens op terug te blikken, want misschien dat jij je er ook in herkent en er iets aan hebt. Mensen met ADHD hebben namelijk een verhoogde kans op eetproblemen en met name eetbuien.

Wat is ADHD?

Voor we beginnen, eerst even een snelle uitleg over ADHD. Er zijn al meerdere blogs over dit onderwerp geschreven, die je als je wilt, hier kan bekijken. ADHD wordt gekenmerkt door aandachtsproblemen, hyperactiviteit en/of impulsiviteit. Kenmerken die veel van ons wel herkennen, maar bij ADHD in bovengemiddelde mate voorkomen en ook een vervelende invloed op je leven kunnen hebben. Ik vond het lange tijd lastig om de diagnose serieus te nemen, juist omdat zo veel mensen zich erin herkennen, maar ADHD is écht en is iets dat gediagnosticeerd kan worden. De diagnose komt in drie verschillende types. Type 1: het overwegend niet-oplettende type (ook bekend als ADD). Type 2: het hyperactieve type. En type 3: het gemengde type.

Hoe werkt ADHD in je hersenen?

Het duurde gek genoeg best lang voordat een arts mij dit voor het eerst uitlegde. Het was ADHD behandeling nummer twee, jaren na de eerste, waar ik achteraf gezien – doordat de eetstoornis nog te veel op de voorgrond stond – nog niet aan toe was. Zelf was het nog niet in me opgekomen om te vragen hoe het nou precies werkte, maar toen het verteld werd was dit heel verhelderend. Daarover schrijf ik meer in de blog ‘Wat ADHD medicatie voor mij betekent‘. Het zit – in Jip en Janneke taal – zo: onze hersens krijgen voortdurend prikkels binnen. Deze prikkels komen van buitenaf, maar ook van binnenuit, namelijk onze eigen gedachten en gevoelens. De boodschapperstoffen noradrenaline en dopamine filteren deze prikkels. Zo kan je je focussen op wat op dat moment belangrijk is en worden de minder belangrijke zaken wat naar de achtergrond gebracht. Focus dus! 

Wanneer de boodschapperstoffen hun werk hebben gedaan, worden ze door een soort pompje weer uit het hersengebied gehaald. Wanneer je ADHD hebt staat dit pompje te hard, waardoor de boodschapperstoffen sneller worden opgezogen. Daarom kunnen ze hun werk minder goed uitvoeren. Hierdoor worden de prikkels die je binnenkrijgt minder goed gefilterd en krijg je alles met een gelijke intensiteit binnen. Dat maakt het moeilijker om je ergens op te concentreren. Hoe jij op al die prikkels reageert uit zich dus in aandachtstekort, impulsiviteit en/of of hyperactiviteit.

Door middel van medicatie kan je dat pompje minder hard laten werken, waardoor de boodschapperstoffen meer tijd hebben om hun werk te doen. Het kan ook zo zijn dat je medicatie ervoor zorgt dat er meer boodschapperstofjes worden aangemaakt, zodat er meer kans is dat het werk word gedaan in die mindere tijd. Wat het prettigst is – ook in verband met de bijwerkingen – is voor iedereen persoonlijk. Medicatie is niet voor iedereen nodig of wenselijk. Ook kan je door middel van coaching, tools ontwikkelen die je helpen om te gaan met hoe jouw hersens werken. En kan je je leven inrichten op een manier die goed bij jou past.

De link tussen ADHD en eetbuien

Je hersenen zijn opzoek naar dopamine

Dopamine is dus één van de stoffen die helpt om prikkels te filteren en verwerken. Omdat ‘het pompje’ jouw dopamine al snel weer opzuigt, heb je daar eigenlijk een tekort van. Als jouw ADHD-brein zich dus flink ergens op heeft moeten focussen of overprikkelt raakt, gaat je lichaam logischerwijs om meer dopamine vragen. De aanmaak van dopamine wordt sterk getriggerd door koolhydraten en bewerkte producten; voor mij echt eetbuivoedsel. Ook bij andere producten – want als niks voor handen was voldeed alles – kan je door de rush van een eetbui, een flinke dopamineboost krijgen. Al is het met alle gevolgen van dien. En daarmee vielen zo weer wat puzzelstukjes op z’n plek. Wow, echt een eye-opener! 

Moeite met plannen

Moeite met plannen en veel chaos in je hoofd is een veelvoorkomende klacht bij ADHD. Hierdoor kan het komen dat je je maaltijden niet goed plant of ze zelfs vergeet in de hectiek van de dag. Zelf heb ik nooit last gehad van vergeten te eten, maar veel mensen met ADHD hebben dat wel. Doordat je maaltijden overslaat en je lichaam honger heeft (zeker in combinatie met een gevoeligheid voor eetstoornissen) kan een eetbui getriggert worden.

Eten als stimulans of afleiding

De chaos, moeite met plannen en overzicht bewaren, herken ik echter wel heel goed. Evenals een soort rusteloosheid, in je lijf of in je hoofd. Dit komt veel voor bij ADHD. Ook dit kan een trigger zijn voor eetbuien. De eetbuien verdoven even, geven even een focus en vullen een leegte op bij verveling (en alle oordelen die je daaraan vast hebt gehangen). Het klinkt erg simpel, zo simpel dat je denkt: hoe trap ik hier nu in? Maar veel mensen, ook zonder eetbuien, eten wel eens uit verveling of onrust. Iemand met ADHD heeft vaker last van onrust en bij mij mondde dit vaak uit tot een eetbui, omdat ‘alles dan toch al verpest was’. Dat is bij veel van deze punten eigenlijk wel het geval, als een kettingreactie triggert het ene het andere. 

Niet mindful eten

Tijdens therapie hebben we ook even aandacht besteed aan mindful eten. Doordat ik soms gedachteloos at of intussen met allemaal andere dingen bezig was, was het eetmoment vaak ineens voorbij en had ik  geen voldaan gevoel. Ook at ik vaak veel te snel. Ik ben nog steeds wel een snelle eter, zeker als ik alleen ben. Doordat je je niet voldaan voelt kan je trek blijven houden in meer eten. Wanneer je gevoelig bent voor eetbuien en een eetstoornis hebt, kan dit een grote trigger zijn om je helemaal te verliezen in die drang. Mindful eten was uiteindelijk niet dé oplossing voor mijn eetbuien, maar ik merkte wel een wezenlijk verschil in hoe je eten kan beleven en hoe je je meer voldaan kan voelen nadat je hebt gegeten.

Impulsief eten

Ik hoor wel eens “Eerst kijken, dan denken, dan doen.” Dit gaat niet specifiek over eetbuien of eten, maar wel over andere impulsieve acties. Het eerst doen (vanuit een impuls, waar die ook vandaan komt) en daarna denken, is ook kenmerkend voor de eetbuien waar ik last van had.

Het effect van slaap

Hoewel ik hier zelf niet echt last van heb, hebben veel mensen met ADHD moeite met inslapen en staan ze ook graag later op. Dit wordt ook wel een verlate slaapfase genoemd. Uit onderzoek blijkt dat veel mensen met zo’n slaappatroon ook hun ontbijt overslaan en minder structuur en regelmaat in hun eetpatroon hebben. Dit kan, zoals ook aangegeven bij het kopje ‘moeite met plannen’, ook eetbuien uitlokken.

Daarnaast is vermoeidheid voor mij ook altijd een trigger geweest voor eetbuien. Ik voelde me dan minder weerbaar, futloos en zat minder lekker in mijn vel of had behoefte aan energie, waardoor mijn lichaam om eten ging vragen, wat mijn hoofd dan weer associeerde met ‘falen’ en een hoop zelfhaat veroorzaakte. Dit triggerde uiteraard mijn eetstoornis en zo was het cirkeltje weer rond.

Wat helpt tegen eetbuien bij ADHD?

Mijn eetstoornis is niet enkel door ADHD ontstaan, maar het had wel invloed op elkaar. Niet alleen in de praktische zin zoals omschreven in deze blog, maar ook door het gevoel dat ik dom was en andere problemen, waar ik door het niet begrijpen van mijn ADHD tegenaan liep. Dit had effect op mijn eigenwaarde en zelfvertrouwen. Inzicht krijgen in mijn ADHD, mijn krachten en valkuilen leren kennen, wat meer begrip voor mezelf leren opbrengen en mijn leven beter inrichten op een manier die bij mij past, heeft mij veel geholpen. Ook medicatie kan hierin een rol spelen. Dit is tot dusver alleen voor periodes geweest bij mij, en dat vond/vind ik zelf prettig, maar dit is voor iedereen persoonlijk.

Omdat maaltijd overslaan en een gebrek aan regelmaat en structuur er snel in kan sluipen en eetbuien uit kan lokken, kan het helpend zijn om die regelmaat en structuur er echt bewuster in te brengen. Dit kan je zo concreet maken als zelf bij jou past. Van het plannen van avondmaaltijden op een krijtbord in de keuken tot fijne gewoontes en rituelen of wekkertjes en vaste tijden om te eten. 

Door alle prikkels kan het namelijk zijn dat je gemakkelijk voorbij gaat aan hoe je je voelt en niet goed naar je lichaam luistert. Dan biedt die structuur een fijne houvast, maar ook kan je bewust tijd en ruimte maken om wel echt even stil te staan bij je lichaam en gemoedstoestand. Hoe voel ik me nu eigenlijk? Bewustwording, mindfulness, niet alsmaar door blijven rennen en zorgen voor voldoende ontspanning voor je lichaam én hoofd. 

Wat dat betreft is de basis zelfzorg – om het zo maar te noemen – eigenlijk iets heel belangrijks, waar je als ADHDer misschien wel wat extra aandacht aan mag geven, juist omdat je er door al die prikkels zo snel aan voorbij kan gaan. Fijne routines, een goede slaaphygiëne, inspanning en ontspanning. Ik vind het grote enthousiasme en de brede interesses die bij ADHD kunnen komen kijken echt een kracht, maar je moet ook oppassen dat het geen valkuil wordt en je jezelf voorbij rent. Wie goed voor zichzelf zorgt, met aandacht, zal zien hoe veel voordelen aan ADHD zitten. Bekijk ook eens de video die ik daarover maakte: ‘De kracht van ADHD‘.

Deze blog kwam oorsprongelijk online in 2021

Kom bij Proud2Bme gratis en anoniem in contact met lotgenoten, ervaringsdeskundigen, psychologen en dietisten. Op ons forum kun je jouw verhaal delen en/of vragen stellen. Ook kan je dagelijks met ons chatten (de agenda vind je hier). Wij staan voor je klaar.