Geloof niet alles wat je denkt: een stappenplan

Het is een kostbaar bezit: onze gedachten en gedachtenwereld. Daar is alles mogelijk, dat is echt van jou. Tegelijkertijd is het ook regelmatig onze grootste vijand, want het is tevens de plek waar onze rampscenario’s en destructieve overtuigingen tot leven komen. De strijd die we met onszelf en met ons hoofd leveren, is misschien wel de grootste uit ons leven. Gedachten kunnen werkelijkheid lijken, terwijl ze dat niet altijd zijn. Gedachten kun je tegelijkertijd niet uitzetten of makkelijk vervormen, ook als ze niet de waarheid vertellen. Wat misschien wel kan helpen, is het onderzoeken van je eigen gedachten. Hoe kun je je eigen gedachten testen? Hoe kun je ze minder serieus nemen en ze uiteindelijk – als dat nodig is – niet eens meer geloven?

Geen oplossing bedenken

Eerder schreef ik al eens over hoe je kunt stoppen met overdenken. Iets wat ook hierbij belangrijk is, want dat is het laatste waar ik je toe aan wil zetten. Ik denk dat het een grote valkuil is dat we onszelf een oplossing willen ‘uitdenken’. Er gebeurt iets – in het echte leven of in ons hoofd – en daar gaan we vervolgens eens flink een oplossing voor bedenken. Ik doe het nog regelmatig. Ik laat de situatie niet met rust tot ik mezelf eruit heb gedacht. Terwijl dat denken nou precies hetgeen is wat mij in het probleem houdt en wat alles, zowel de gebeurtenis als mijn eigen angsten, telkens opnieuw tot leven roept. 

De grootste pijn en verwarring zit hem vaak in de gedachten die ons achtervolgen, waar we heilig in geloven, maar die misschien niet eens waar zijn. Een gedachte voelt in eerste instantie vaak vooral groot, ongrijpbaar en zwaar. De gedachten die mij achtervolgen worden ook meer een gevoel. Een zwaar gevoel, een beklemmend gevoel en soms knijpen ze zelfs mijn keel een beetje dicht als ze opnieuw voorbijkomen. Je gaat dan niet zomaar verder met je dag en het simpele ‘afleiding zoeken’ werkt dan wellicht ook niet zoals je zou willen. Laten we die gedachten die jou vandaag zo bezighouden eens onderzoeken. Laten we de gedachten die je tegenhouden eens testen. 

Stel jezelf vragen

Dat testen kun je doen door jezelf een paar vragen te stellen. Pak er gerust pen en papier bij als het jou helpt om alles wat je hierbij tegenkomt op een rijtje te zetten. Doe wat goed voelt, want we gaan proberen om jouw gedachten en gemoedstoestand de positieve kant op te helpen. 

1. Is deze gedachte waar?

Je eerste reactie is wellicht volmondig ‘ja’. Misschien twijfel je niet eens aan het feit of deze gedachte waar is, maar er is ook een kans dat je je dit nog helemaal niet zo bewust hebt afgevraagd. Neem even de tijd voor deze vraag. Neem de tijd om jezelf bewust af te vragen of je gedachte – die in je hoofd wel degelijk aanwezig is – ook echt waar is. Is het de absolute waarheid? Is dat dus voor andere mensen ook zo en is dat objectief zo? Of kan het ook zo zijn dat dit jouw overtuiging is? Misschien dat je overtuiging de waarheid op dit moment invult.  

2. Kun je absoluut weten dat het waarheid is?

Kun je ooit voor honderd procent zeker weten of deze gedachte waar is of niet? Er zit vast een duidelijk verschil in tussen ergens heel erg van overtuigd zijn en de gedachte echt kunnen testen. Kun je op een bepaalde manier de keiharde bevestiging krijgen? Of is het misschien iets waar je nooit helemaal antwoord op krijgt? Kortom: zou je absoluut en objectief te weten kunnen komen of je gedachte waar is?

3. Wat gebeurt er als je deze gedachte gelooft?

Wat gebeurt er met je gedrag en met je gevoel als je deze gedachte toelaat? De kans is groot dat je hier al gevolgen van hebt ondervonden, maar neem eens de tijd om je nu bewust te focussen op die gevolgen. Wat merk je op bij jezelf als je deze gedachte toelaat of er zelfs naar leeft? Verandert je gedrag of roept het een bepaalde emotie bij je op? Kort gezegd: wat is jouw reactie op deze gedachte? Schrijf eens op welk effect het op jou en je dagelijks leven heeft. 

4. Wie zou je zijn zonder deze specifieke gedachte?

Probeer het eens los te koppelen. Ik merk vaak dat ik verweven raak met mijn gevoelens en gedachten, maar je bent natuurlijk niet wat je voelt en wat je denkt. Je ondergaat het, je dealt ermee, maar je bent het niet als persoon. Hoe zou deze zelfde situatie voor je zijn zonder deze gedachte? Stel je eens voor; deze gedachte bestond niet en jij had er dus ook geen last van. Hoe je deze dag ervaren? Hoe zou je jezelf ervaren? Wat zou er anders zijn?

Plottwist: Draai alles om!

Als je namelijk kunt concluderen dat gedachten niet altijd waar zijn, maar wel een werkelijk effect hebben op je gevoel, kun je er ook voor kiezen om er bewust een positieve gedachte voor in de plaats te brengen. Mijn eerste reactie toen ik dit ooit las was: waarom zou ik dat doen? Waarom zou ik iets gaan denken of geloven wat niet de realiteit is? Denk je dan eens in dat je vaak precies hetzelfde doet met die negatieve gedachten. De vraag zou moeten zijn: waarom zou je het niét doen?! 

Voor mij voelde het vaak veiliger en zelfs normaler om negatieve gedachten te blijven geloven, ook als ik ergens wel wist dat dat niet de waarheid was. Voor de zekerheid, om laag in te zetten of puur om destructieve redenen. Die negatieve gedachten en scenario’s kende ik, die waren vertrouwd. Het is ontzettend hard werken om actief en bewust positief met je gedachten om te gaan. Die energie had ik niet altijd en het vertrouwen op een goede afloop ook niet. Dus verloor ik mezelf in de vertrouwde cirkel van negatief denken, wat ook mijn destructieve gevoel en gedrag in stand hield. Het is volkomen begrijpelijk dat dit niet simpel is en niet meteen het gewenste effect heeft, maar kijk eens wat er gebeurt als je je vertrouwde negatieve gedachte verruilt voor een positieve. Draai de situatie in je hoofd (die op dit moment niet veel goeds voorspelt) om naar iets positiefs. Voel eens wat dat met je doet.

Om een voorbeeld te geven: in mijn onzekerheid hield ik vaak vast aan de gedachte dat iemand mij niet had bericht omdat ik lastig was. Ik kost veel energie, net zoals het beantwoorden van mijn berichten. Ik had vast te veel aandacht gevraagd. Die persoon vindt me vast lastig en mijn verstuurde bericht was overdreven. Het was mijn gedachte en mijn waarheid, maar tot ik dit direct zou vragen, zou ik dit eigenlijk niet zeker kunnen weten. Als ik dit – met dezelfde angst in mijn lichaam – toch verruilde voor de gedachte dat die persoon waarschijnlijk een drukke dag had en daarom niets had laten horen, gaf dat in ieder geval direct een ander signaal naar mezelf. Geloofde ik het meteen? Nee. Maar de kracht zat hem in de herhaling en bovendien bewees ik mezelf hiermee dat er werkelijk meer scenario’s mogelijk waren dan die in mijn angstige hoofd. Het vergt training, maar het is de moeite waard.

Als het loslaten van die negatieve gedachte moeilijk is, neem dan eens te tijd te bedenken wat het je brengt op dit moment. Wat maakt het loslaten van die gedachten zo moeilijk of eng voor je? Als gedachten namelijk vaak niet de realiteit zijn, is het pure zelfzorg om bewust te kiezen voor gedachten die jou het beste gevoel kan geven. Als je toch enkel keuze hebt uit gedachten die je niet meteen de waarheid vertellen, welke gedachte geeft je dan het meest gemakkelijke en positieve gevoel? Zou die positieve gedachte wellicht ook een positief effect kunnen hebben op je gevoel en uiteindelijk op je gedrag? Jij bent uiteindelijk de persoon die verder leeft met je eigen hoofd en dus ook met die gedachten. Dus zorgen voor – en bewust omgaan met – je gedachten is helemaal zo gek nog niet.  

Dit artikel kwam oorspronkelijk online in 2021

Kom bij Proud2Bme gratis en anoniem in contact met lotgenoten, ervaringsdeskundigen, psychologen en dietisten. Op ons forum kun je jouw verhaal delen en/of vragen stellen. Ook kan je dagelijks met ons chatten (de agenda vind je hier). Wij staan voor je klaar.