RITUEEL EETGEDRAG EN EETSTOORNISSEN.
Als je kind zegt vastberaden te zijn om geen gewichtstoename te hebben, bestaat de kans dat het plots ander gedrag zal stellen dan je gewoon bent: hij of zij neemt andere eetgewoontes aan, begint obsessief te sporten of stelt ander dwangmatig gedrag om te vermijden dat het verzwaart.
Wanneer je als ouder een dergelijke plotse ommekeer vaststelt, hou dan rekening met de mogelijkheid dat dit kan wijzen op een eetstoornis zoals vb. anorexia nervosa.
Het viel Peter en Joyce op dat hun dochter, Kristen, rare eetgewoonten had ontwikkeld: ze verdeelde haar maaltijd in afzonderlijke hoopjes op haar bord, ee ‘bewerkte’ haar vlees tot er geen spoortje vet meer te bespeuren was. Soms leek het alsof ze meer vlees wegsmeet dan ze opat met de uitleg dat het allemaal vet was. Kristen telde eveneens de calorieën. Ze was zeer achterdochtig wanneer haar ouders een maaltijd bereidden met nieuwe of onbekende ingrediënten.
Het herkennen van ritueel gedragingen die typerend zijn voor eetstoornissen kan heel moeilijk zijn. Ze zijn vaak subtiel en goed verborgen. Scott Engel en zijn collega’s bestudeerden in 2005 tien vrouwen tussen de 19 en 37 jaar waarvan bekend was dat ze leden aan anorexia nervosa in een poging om vormen van ritueel gedrag te leren kennen. Voor het experiment kregen de vrouwen een soort mini computer waarmee ze via internet rechtstreeks hun doen en laten konden doorsturen. Men wou zo zicht krijgen op de dagindeling van de vrouwen om hun eetgewoonten in kaart te brengen.
Hoe vaak komt dit gedrag voor?
Onderstaande tabel geeft een beeld van welke gedragingen ze stelden die onder de noemer van ‘ritueel gedrag’ en eetstoornissen vallen. De cijfers zijn de gemiddelden van terugkerend gedrag op weekbasis. Veel vernoemd gedrag is uiteraard typerend voor anorexia maar komt ook vaak voor bij andere vormen van eetstoornissen.
Het tellen van calorieën, het eigen lichaam controleren op vet, alleen eten en maaltijden overslaan komen het meest voor in de studie van Engel. Deze lijst is echter niet volledig. Personen met een eetstoornis zijn zeer creatief in het bedenken van manieren om hun obsessieve vermagerdrang te verdoezelen. Maar toch, eens als ouders de principes van ritueel gedrag begrijpen, is het gemakkelijker ze te herkennen en te doorprikken. In de volgende paragraaf volgen enkele tips.
Tips voor ouders om ritueel gedrag te vermijden en/of te ontmoedigen
1. Stop de discussie over het nut van het ritueel op zich
Hoe onlogisch, onverstandig en zinloos het ritueel gedrag u ook lijkt, discussiëren hierover is een verloren strijd. Als je kind overtuigd is dat het helpt, dan ‘ruzie’ je dat niet uit zijn hoofd. Het is beter om je kind aan te moedigen flexibel te zijn ten opzichte van het ritueel zonder er een oordeel over te vellen. Bijvoorbeeld: las een moment in waarop je samen het gewicht controleert i.p.v. te zeggen dat jezelf drie keer per dag wegen zinloos is.
2. Verwacht niet dat de redenering over het gedrag van je kind logisch is
Een kind met eetstoornissen zal meestal een niet relevante uitleg aan zijn gedrag koppelen. Bijvoorbeeld: een normaal gezonde puber van 16 die beweert dat suiker eten ongezond is.
3. Doe geen zwart-wit uitspraken die het gedrag kunnen aanmoedigen
Als je kind ritueel gedrag vertoont, wees dan alert om ‘extreme’ uitspraken rond bijvoorbeeld eten en sporten te vermijden. Bijvoorbeeld: “Een mens moet zijn dagelijkse portie sport hebben om gezond te blijven” of “Om gezond te blijven vermijd je best chocolade”
4. Kijk eens naar mij, ik wordt hier toch ook niet dikker van?
Doe geen uitspraken over jezelf om het nut van bepaalde voedingswaren te bevestigen. Het zal je kind niet aanmoedigen om toch te eten, maar eerder op lange duur een afkeer als gevolg hebben.
5. Gun je kind privacy
Vermijd openlijke discussies over het gedrag van je kind. Hij of zij beseft meestal zelf wel dat bepaald gedrag (vb. dat een broek niet mag raken aan de benen) bizar is. Dit openlijk stellen (vb. wanneer er bezoek is) zorgt ervoor dat je kind zich schaamt.
6. Onderzoek je eigen eetgewoontes en die binnen de familie eens
Hoe zit het met je eigen verwachtingen, eisen en gewoontes rond eten? Waarop is jouw visie gebaseerd? Ben je misschien, ongewild, wat te rigide geweest in je verwachtingen? Bijvoorbeeld: het is alom gekend dat de media een grote invloed uitoefent op onze visie: aan de ene kant worden we langs alle kanten overspoeld met berichten over het belang van ‘letten op je lijn’ (en die van onze kinderen). Anderzijds kan (te) veel bekommernis over diëten iemand in het gezin met aanleg voor bijvoorbeeld anorexia aanwakkeren.
7. Zorg dat er voldoende afwisseling kan/mag zijn in voedingsmiddelen
Als je zelf bepaalde voedingsmiddelen bestempeld als ‘slecht’ of ‘goed’ of ‘dikmakers’, is de kans groot dat een kind met aanleg voor eetstoornissen die visie in extreem overneemt. Bijvoorbeeld: “Teveel suiker is niet goed”… Een kind met aanleg onthoud alleen “Suiker is niet goed”.
8. Ga op eigen houtje zelf geen calorieën tellen
Probeer niet zonder professionele ondersteuning of advies zelf een gezonde caloriebalans te maken. Darvoor ga je beter advies vragen bij professionele hulpverleners. Zij zullen een eetschema opstellen dat uw kind niet aanmoedigt om ongezonde eetgewoontes aan te nemen die het herstelproces kunnen ondermijnen.
9. Zorg dat je belangrijke informatie steeds doorgeeft aan je hulpverleners
Als je gedrag opmerkt dat met de eetstoornis kan te maken hebben, geef dit door aan je hulpverleners. Deze informatie kan van het grootste belang zijn voor het herstel van je kind. Je wordt echter niet verondersteld politieagent te gaan spelen, eerder een helpende observator. Probeer bij het begin van een behandeling tot een overeenkomst te komen met je hulpverlener én je kind wanneer het gaat om informatie doorgeven.
10. Als ouder moet men zich bewust zijn van het feit dat gewone dingen een ritueel kunnen zijn
Wanneer je beslist je kind tijdens de behandeling thuis te laten verblijven zoals bijvoorbeeld in de Maudsley methode ( ) is het belangrijk in te spelen op het ritueel gedrag. Het is daarom goed als ouders onderling vooraf af te spreken hoe je het zult proberen doorbreken. Een voorbeeld: het viel een koppel op dat hun kind met anorexia steeds na het eten veelvuldig het toilet ging opzoeken. Er werd de afspraak gemaakt dat ze vóór het eten het toilet diende te gebruiken.
11. Reageer je gevoelens van frustratie, kwaadheid en teleurstelling niet af op je kind
Het is normaal dat je als ouder door bezorgdheid en machteloosheid bij momenten ‘op’ geraakt. Bedenk dat uw kind zelf reeds gestrest loopt en dit waarschijnlijk op jou zal uitwerken. Naar alle waarschijnlijkheid zul tijdens het genezingsproces langdurig geconfronteerd worden met gedrag dat zijn oorsprong vindt in de stoornis. Probeer voor ogen te houden dat het gedrag tijdens de genezing toch zal minderen.
Bron: eetstoornis.be
Oorspronkelijke tekst: Cristen E. Haltom, Ph.D. Voice: 607-272-6750 Fax: 607-266-6414 Web: https://www.drhaltom.com © Copyright Cristen E. Haltom. All rights reserved.
