Wat is het doel van een eetlijst?

Waarom moet ik eigenlijk een eetlijst hebben? Mijn vrienden hebben toch ook geen eetlijst. Of mijn ouders? Of wie dan ook?! Waarom mag ik niet gewoon eten op gevoel? Het is begrijpelijk dat dat oneerlijk kan voelen, zeker omdat die eetlijst vaak veel angst oproept. Je kan het niet hetzelfde doen als de rest, juist omdat je een eetstoornis hebt en je niet op dat gevoel – of de gedachten in je hoofd – kan vertrouwen.

Wanneer je een eetstoornis hebt, welke eetstoornis dan ook, kan een eetlijst heel helpend zijn om een bepaalde structuur en regelmaat in je eetpatroon te krijgen. Wanneer je te weinig eet en ondergewicht hebt is een eetlijst belangrijk om op een gezonde manier aan te komen en wanneer je juist overgewicht hebt om op een gezonde manier af te vallen. 

Wanneer je last hebt van eetbuien kan een eetlijst ook een uitkomst bieden. Het voorkomt namelijk dat je te lang niets eet of jezelf dingen ontziet en daardoor eetbuien uitlokt, ongeacht het gewicht dat je hebt. Eetlijsten zijn dus niet alleen voor mensen met ondergewicht. 

Onze eet- en voedingslijsten

Wat is een eetlijst?

Deze eetlijsten weerspiegelen het voedingspatroon dat vandaag de dag gebruikelijk is en zijn conform de Richtlijnen Goede Voeding. Wanneer je de basislijst grotendeels eigen hebt gemaakt, probeer dan ook af en toe maaltijden te nemen die je spannend vindt of die je niet zo makkelijk gelijk kan stellen aan de voorbeelden uit de basislijsten.  

De tussendoortjeslijst is ter aanvulling van de basisvoeding en is een uitputtende lijst met opties om te werken aan de relatie met eten. Het uitgangspunt is hier dus niet de Richtlijnen Goede Voeding, maar het bestrijden van angst ten aanzien van bepaalde producten. Dit geldt uiteraard ook voor de hoofdmaaltijden.  

De basislijst is wat een gemiddeld (!) persoon op een dag eet. Het is een richtlijn, dus het kan best dat er mensen in je omgeving zijn die net even anders eten. Andere producten, hoeveelheden en met een andere regelmaat. Het kan dus zijn dat jij wat meer of minder nodig hebt dan de basislijst om op een gezond gewicht te blijven. Luister wat dit betreft goed naar je lichaam en wees eerlijk naar je (eventuele) diëtist. 

Wanneer je in eetstoornisherstel bent, kan het zijn dat je in samenspraak met je behandelaren een wenlijst of een aankomlijst maakt. Onze eetlijsten zijn een goed voorbeeld voor een gemiddelde, maar wanneer zorg op maat nodig is, kunnen jouw eigen behandelaren jou het beste adviseren. Een eetlijst heeft nooit het doel om jou dik te laten worden of veel te veel of weinig te laten eten. Ik begrijp heel goed dat dat soms niet zo voelt, maar probeer toch wat steun te vinden in deze gedachte.

Het gaat niet ineens makkelijk zijn

Geen zorgen, als eten nog heel lastig is word je niet direct in het diepe gegooid. Zoals ik al schreef is er een wenlijst wanneer het even niet anders kan. Zelf heb ik ook zo’n wenlijst gehad, maar al snel moest ik mijn lijst gaan ophogen. Shit, paniek! Zo veel kan ik echt niet eten hoor. Dit is nog veel te moeilijk.

Natuurlijk is het belangrijk om niet te grote, maar zeker niet te kleine stappen te nemen. Te grote stappen kunnen erg veel angst oproepen en daardoor averechts gaan werken. Natuurlijk is het super dapper als jij na lange tijd weer een verboden product durft te eten, maar als dat betekent dat je de eetmomenten daarna overslaat of alleen al flink mindert heeft het natuurlijk niet echt zoden aan de dijk gezet.

Ook te kleine stappen zetten en steeds maar op dat ‘veilige’ plekje blijven heeft geen zin. Je moet toch vooruit en het gaat niet ineens makkelijker worden als je langer blijft wachten. Sterker nog, je zou het best nog wel eens lastiger voor jezelf kunnen maken om na zo’n lange tijd die drempel nog over te gaan. Uitstel is afstel. In principe zou het goed zijn om elke 2 a 3 dagen een stap erbij te zetten. Zo blijf je een beetje de vaart erin houden en dat maakt het uiteindelijk echt makkelijker. Blijf niet te lang hangen in een ongezonde situatie, want een eetstoornis is net als drijfzand.

Probeer een balans te vinden in wat voor jou haalbaar is. Geen grote stappen, geen kleine stappen, maar haalbare stappen. Wat voor de één een grote stap is kan voor de andere een kleine stap zijn en andersom. Dat het angst oproept is vaak onovermijdelijk, maar spreek die angst uit. Praat erover, relativeer het, zoek afleiding, vraag het na. Zijn je angsten reëel? Waar ben je zo bang voor? Waar gaat het je brengen als je dit blijft uitstellen? Wat is je doel? Waar wil je heen? Schakel je omgeving in, want je staat er niet alleen voor. Neem jezelf in bescherming, maar onderschat jezelf niet. Je bent sterker dan je denkt.

Kan ik vega of vegan eten als ik een eetstoornis heb?

Het antwoord is zowel ja als nee.  

Meestal is vegetarisch eten bij een eetstoornis geen probleem, maar het is wel belangrijk dat je bij jezelf nagaat of je vegetarisch bent gaan eten om bijvoorbeeld meer controle over het eten te kunnen krijgen of om gewicht te (willen) verliezen. Als dat het geval is, kun je beter wat langzamer overstappen naar een steeds meer vegetarisch voedingpatroon. Deze geleidelijk overstap houdt in dat je éérst veilig stelt dat je voldoende kan variëren binnen een vegetarisch voedingspatroon. Dit proces kan lang duren, stel je hier dus ook op in. Vegetarisch worden kan een proces van meerdere jaren in beslag nemen en al helemaal met een eetstoornis. Zorg er ten tweede voor dat er dus ook weinig verboden voedingsmiddelen op jouw lijstje staan.  

Dezelfde principes gelden voor een plantaardig (vegan) voedingspatroon. Omdat deze manier van eten je meer beperkt in eetmogelijkheden, kan het de eetstoornis heftiger maken. Het is moeilijker om aan bepaalde essentiële aminozuren te komen (deeltjes die een eiwit vormen) en om deze toch binnen te krijgen moet je dagelijks bewuste voedselkeuzes maken. Denk aan het dagelijks vervangen van zuivel door plantaardige zuivel met toegevoegd calcium en vitamine B12, dagelijks peulvruchten zoals kikkererwten en linzen toevoegen aan maaltijden, en dagelijks vitamine B12 in lage dosis (10 microgram) te slikken). 

Begin dus liever met vegetarisch eten als je nog niet vegan at ruim voordat je een eetstoornis ontwikkelde. Ben je vegan gaan eten vlak voordat je een eetstoornis kreeg, dan is het ook verstandig om eerst terug te gaan naar vegetarisch eten met vega(n) componenten zoals sojazuivel. Zodra je hard gewerkt hebt aan je herstel komt er weer meer ruimte om uit te bouwen naar een plantaardig voedingspatroon.   

Je kunt je misschien bezwaard voelen om (meer) dierlijk te moeten eten, dat is heel begrijpelijk. Het helpt misschien om je bewust te zijn van het feit dat een eetstoornis een ziekte is en als je ziek bent krijg je soms medicijnen, die je niet zou nemen als je niet ziek was. Zodra je beter ben kan je weer zonder de medicijnen. Zodra je weer hertstelt bent van de eetstoornis kun je dus ook weer zonder dierlijke producten. In de tussentijd kun je proberen biologisch dynamische zuivel en eieren te kopen.  

Verboden producten

Misschien gaat het eten van die basislijst wel prima, heb je een gezond gewicht en weet je dat goed te behouden, maar zijn er nog een hoop producten die je niet durft te eten. Ook dan kan je in zekere zin wel spreken van het uitbreiden van je eetlijst of in ieder geval de keuzes die je daarin kan maken. Schrijf voor jezelf eens een lijst op met alle producten die je niet durft te eten en begin met het makkelijkste. Probeer elke 2 a 3 dagen iets van die lijst af te strepen. Je kan er ook voor kiezen om zo’n product samen met iemand anders te eten. Als zij het doen, waarom jij dan niet? Dat kan echt helpend zijn.

“Maar het is toch prima zo? Ik ben toch gezond… Van mij hoeft het niet hoor.” Oke, dat vind ik goed. Dat is helemaal aan jou natuurlijk, maar zou je niet veel liever vrij zijn in je keuzes? Zou je niet veel liever niet in de stress hoeven schieten als je ineens in de sociale situatie kwam waarin jou iets moeilijks werd aangeboden? Zou je niet gewoon willen eten waar je trek in hebt zonder schuldgevoelens?

Wat gaat er gebeuren met mijn lichaam als ik aankom?

Dat is niet voor iedereen hetzelfde. Je lichaam is immers geen machine. Je kan niet een precieze berekening maken die vertelt dat als je zo veel eet je zo en zo veel aan gaat komen in dit en dat tijdsbestek. De ene week kom je misschien 1 kilo aan en de week daarna kan je ineens een halve kilo afvallen terwijl je hetzelfde hebt gegeten.

Laat je daarom niet afschrikken door dat getal op de weegschaal, maar ga uit van wat je gewicht doet op de langere termijn. Daar kan je wel iets over zeggen en je bent echt niet van de ene op de andere dag heel dik zonder het door te hebben. Misschien voelt het zo, maar weet dan dat het de eetstoornis is die jou zo laat voelen en dat die angsten niet de waarheid zijn.

Bovendien gebeurt aankomen niet bij iedereen op dezelfde manier. Wanneer je ondergewicht hebt gehad kan het zijn dat je eerst aankomt op je buik, omdat je lichaam je organen wilt beschermen. Dit gewicht zal zich later weer verdelen. Probeer in die gevallen niet voor de spiegel te gaan staan en een vergrootglas op je buik te leggen, want dat trekt alles uit z’n verband. Een vertekent perspectief. Geef het tijd en je zal zien dat je lichaam zich aanpast, maar ook dat je lichaamsbeleving gezonder gaat worden.

Daarnaast kan het ook zo zijn dat je je eetlijst ophoogt en ineens af gaat vallen. Huh?! Dit kan komen omdat je lichaam in de spaarstand stond en je spijsvertering nu weer op gang is gekomen. Je zal dan dus vaker ophogingen nodig hebben.

Niets is voor altijd

Ik kan me voorstellen dat je op gegeven moment helemaal gek wordt van die eetlijst. Je wilt immers gewoon vrij zijn. Je eigen keuzes maken. Meer op gevoel leren eten. Geloof me, dat komt echt, maar gun jezelf die tijd. Gun jezelf dat proces. Maak het jezelf makkelijker door die regelmaat aan te leren en je lichaam weer te laten wennen aan voldoende voeding en een niet-verstoord hongergevoel. Laat het vertrouwen groeien dat je niet zomaar dik gaat worden. Dat je goed bent zoals je bent. Dat je af en toe iets extra’s mag en dat je kan luisteren naar je gevoel.