2020 – ‘We leren niets over de dood, terwijl we er allemaal mee te maken krijgen.’ Een vriendin van mij kampte met een groot verlies en tijdens haar rouwverwerking verbaasde ze zich hierover. Niets is zo zeker als de dood. Niets is zo onlosmakelijk verbonden met het leven als de dood. Maar het lijkt soms wel alsof het er niet mag zijn. Het is eng, donker, verdrietig en ongemakkelijk. We kennen de dood allemaal, ieder op een eigen manier, maar voor mijn gevoel maakt het ons soms eenzamer dan dat het ons verbindt. En als het ons verbindt is dat vaak zonder woorden. Maar het is belangrijk om er wél woorden aan te geven. We moeten de moed hebben om de dood te bespreken; het is van levensbelang.
Op leven en dood?
Het is waarschijnlijk ook niet gek dat we er het liefst doodstil over zijn. Het is ongrijpbaar, eng en onbekend. We leven nu en dat voelt als iets wat we hebben, kennen en moeten koesteren. Dat maakt ook dat ik de dood persoonlijk vaak negeer. Het jaagt me angst aan en het voelt vaak te groot om aan te kunnen. Te groot om te bespreken en te groot om te voelen. Daardoor ontstaat er voor mijn gevoel een soort tweedeling; we leven met en om de dood, maar het bespreken voelt niet normaal of comfortabel. We moeten ervan afblijven, terwijl het ons niet met rust laat.
Heb jij de behoefte om de dood te bespreken of worstel jij met gedachtes hierover? Je kunt altijd terecht bij 113.nl.
Bron: Unsplash
Het slaat niemand over, we worden er allemaal mee geconfronteerd. Het verlies van dierbaren is iets dat onophoudelijk gebeurt en misschien wel de grootste impact heeft op je leven. Het zijn immers de grootste en meest definitieve veranderingen. Definitief verlies, definitieve leegte. Er blijven vragen over waar geen antwoord meer op komt, omdat wat er was er niet meer is en nooit meer terug zal komen. Dat is met niets in het leven te vergelijken en tegelijkertijd ook niet te vermijden.
De dood komt op ons pad. Niet alleen door het overlijden van mensen om ons heen, maar ook door gedachtes in ons eigen hoofd. Gedachtes die je misschien ook wilt negeren en waar je al helemaal niet over praat, want we leven nu en het mag er misschien helemaal niet zijn. Het hoort niet. Het zijn gedachtes die je angst aanjagen en je ongemakkelijk laten voelen. Gedachtes die je tegelijkertijd kwetsbaar en eenzaam maken.
We kunnen de dood niet voorkomen en misschien kunnen we gedachtes over de dood ook niet voorkomen. Als ik lees en meemaak hoe veel mensen worstelen met gedachtes over de dood, denk ik ook niet dat we het moeten willen oplossen. Omdat een oplossing voelt alsof we iets weg moeten maken. Iets wegnemen, het op laten lossen. Daarmee willen we het goed maken en beter maken, die persoon beter maken. Mijn persoonlijke gevoel is dat die persoon hulp verdient, maar niet ‘beter gemaakt’ hoeft te worden. Omdat iemand niet kapot of ‘méér ziek’ is. Hulp krijgen betekent niet dat die gedachtes opnieuw opgevouwen, weggestopt en genegeerd moeten worden. Misschien helpt het iemand pas echt als die gedachtes er mogen zijn en onderzocht mogen worden, omdat ze niet voor niets het leven binnengedrongen zijn. Gedachtes over de dood kunnen een duidelijk signaal zijn en een duidelijke functie hebben. Die functie gaat juist over het leven van die persoon. Als dat zonder ongemak en zonder oordeel besproken mag worden, misschien zelfs normaal mag worden, zou dat denk ik een veel duurzamere oplossing zijn.
Veilige ruimte om te praten
Hoe veel waardevoller zou het zijn als we een veilige ruimte konden creëren om de dood te mogen bespreken? Iets waar we ongetwijfeld veel in moeten leren. Want nogmaals, hier leer je thuis of op school niet vanzelfsprekend over te praten. Je leert dit niet te voelen. Het overkomt ons meestal gewoon en pas als er een noodzaak is en je geen kant meer op kunt, moet je er iets mee.
We moeten de moed hebben om de dood te bespreken. We moeten de wil hebben om hierover te leren praten. Want als de dood bij het leven mág horen, is het leven misschien ook meer waard. Is het meer in balans en is de cirkel rond. We moeten denk ik leren omgaan met het ongemak, om zo ook om te kunnen gaan met het verdriet en de donkerte. Het verdriet waar jij of mensen om je heen misschien wel dagelijks mee te maken hebben. Het verdriet waar jij in alle stilte mee worstelt, of waarin jij merkt dat je er niet voor een ander kunt zijn. De dood bij het leven betrekken is essentieel om de eenzaamheid hierin tegen te gaan. Misschien is alleen zijn met de dood in je hoofd veel gevaarlijker dan er – samen – woorden aan leren te geven.
Dan pas komt er lucht
Tijdens een congres vertelde een behandelaar mij dat, sinds hij de dood bespreekbaar heeft gemaakt in zijn behandelingen, er iets is veranderd. De doodswens kan een vastgeroest en geromantiseerd idee zijn in iemands hoofd. Een uitweg die, wellicht door vaagheid, als een oplossing kan voelen. Door diezelfde vaagheid kan het groter worden en aantrekkelijker. Deze behandelaar ging er niet tegenin en probeerde zijn cliënt nergens van te overtuigen. In plaats daarvan heeft hij wekenlang met haar over die wens gesproken, tot in detail. Na die paar weken stond die wens uitgebreid beschreven in een dikke map. De map was compleet, ze sloeg hem dicht en legde hem in de kast.
Die wens, de jarenlang drang naar de dood, had woorden gekregen. Het mocht er zijn, tot in detail, zonder dat het stiekem moest of verbloemd moest worden. Er kwam ruimte om te ademen, om er openlijk over te praten en er ontstond rust. De dood had een veilige plek gekregen in het licht, waar het overzichtelijk werd. Juist door het weg te halen uit de donkere krotten van haar brein, nam de drang en de wens af. De dood, dat kan altijd nog.
Richting geven
Als de dood niet langer vaag hoeft te blijven, niet langer ‘niet mag’, kunnen we leren om ermee om te gaan en elkaar te helpen. Als de dood niet langer het laatste is wat je bespreekt, is er pas echt de mogelijkheid om andere dingen te bespreken. Dan hoeft het dus ook niet het laatste te zijn wat je bespreekt. Als de dood niet langer vaag hoeft te blijven, zou dat het ook minder verleidelijk kunnen maken. Minder romantisch wellicht? Minder de oplossing of rust die je zoekt? En als we dat kunnen en durven te bevragen, kan dat denk ik opnieuw richting geven aan het leven. Je kan toch pas een weloverwogen en veilige keuze maken, als je écht alle opties hebt kunnen bespreken en daarin serieus genomen wordt? Niet kiezen voor de dood is ook een keuze, eentje die ongelofelijk veel richting kan geven. Dan moet je die keuze wel eerst krijgen, hoe eng en onwennig dat ook klinkt.
En terwijl ik dit schrijf, voelt het ook alsof ik hier niet aan mag komen. Wie ben ik om hier iets van te vinden? De dood is van jou persoonlijk, van iedereen persoonlijk. Net zoals jouw leven van jou is, is de dood net zo goed van jou. Je legt toch ook niemand op hoe hij of zij over het leven moet denken? Dus ook niet over de dood? Maar we praten – steeds meer en steeds openlijker – ook over wat we willen leren in het leven. Hoe we dit leven voor onszelf en met elkaar zo fijn mogelijk kunnen inrichten. We praten over hoe we met heftige gedachtes en situaties omgaan. We praten om elkaar te helpen. Dus misschien is praten en schrijven over de dood net zo leerzaam en net zo belangrijk, om ervan te leren en elkaar te helpen. Om ermee om te gaan, juist nu we leven.
Dit kan schuren en nog heel lang oncomfortabel voelen, en dat mag. Misschien heb je geleerd hiervan weg te kijken of het voor jezelf te houden. Misschien geloof je dat dit nooit een oplossing of uitweg mag zijn. Of misschien lees je dit en voel je dat er een last van je afvalt bij het idee te mogen bespreken wat er in je hoofd zit, zonder oordelen en zonder consequenties. Voor al die gevoelens en al die opvattingen moeten we ruimte willen maken. De dood bespreken vergt moed, maar ik denk dat een veilige plek voor dat gesprek – of een map in de kast – kan bijdragen aan het leven. Zo nemen we elkaar en het leven serieus.
Kom bij Proud2Bme gratis en anoniem in contact met lotgenoten, ervaringsdeskundigen, psychologen en dietisten. Op ons forum kun je jouw verhaal delen en/of vragen stellen. Ook kan je dagelijks met ons chatten (de agenda vind je hier). Wij staan voor je klaar.
Geef een reactie