Toen ik drie dagen oud was ging het plotseling helemaal niet goed met mij. Ik had hoge koorts en was erg ziek. Ik werd met spoed door een ambulance naar het ziekenhuis gebracht en er werd gevreesd voor mijn leven. Ik had een ernstige infectie en de dienstdoende arts wist niet of ik de nacht zou overleven. Wonder boven wonder overleefde ik de nacht en was er weer hoop. Ik kwam drie weken lang in een couveuse te liggen. Mijn vader kwam iedere dag naar het ziekenhuis om melk te brengen. Mijn moeder was nog aan het herstellen van de bevalling en kon niet regelmatig mee. Ik zal nooit weten of dit invloed heeft gehad op mijn hechting als kind, maar bekend is wel dat couveuseverblijf, waardoor er weinig of geen lichamelijk contact heeft kunnen plaatsvinden tussen ouders en kind, van invloed is op een veilige hechting.
Hechting is de duurzame affectieve relatie tussen een kind en één of meer opvoeders. Er is altijd sprake van een hechtingsrelatie, alleen is deze dus niet altijd veilig. Als je als kind veilig bent gehecht, dan heb je als baby geleerd dat je ouders of verzorgers onvoorwaardelijk van je houden en dat je ze volledig kunt vertrouwen. Je hebt gekregen wat je nodig had: voldoende eten, drinken en liefde. Je weet dat je ouders er voor je zijn, dat ze voor je zorgen en dat je ze kan vertrouwen, wat maakt dat je als kind stapjes de wereld in durft te zetten. Je durft te ontdekken, te vallen en weer verder te kruipen. In stressvolle situaties zoek je als kind de nabijheid van personen aan wie je bent gehecht. Zij zijn de veilige haven van waaruit je de wereld ontdekt.
Als er iets mis gegaan is in de hechting, dan kan dit voor problemen zorgen. Je mist dan namelijk een soort van basisvertrouwen. Je zal je hierdoor als kind extreem vastklampen aan je verzorger of je juist heel afstandelijk en onverschillig gedragen. Op latere leeftijd zal je moeite hebben met het aangaan van relaties. Je bent emotioneel wat minder stabiel, hebt een negatief zelfbeeld en je hebt wellicht problemen met gezag. De ernst van deze problemen kan flink uiteen lopen.
Er zijn verschillende oorzaken voor het niet goed verlopen van de hechting van een kind. Hieronder vind je een paar voorbeelden van oorzaken waardoor een kind niet goed gehecht kan zijn:
• Ouders met psychische of relatieproblemen
• Ouders die zelf kampen met hechtingsproblematiek
• Ouders die niet gevoelig zijn voor de signalen van een kind.
• Verwaarlozing of mishandeling
• Extreme stress binnen het gezin
• Wisselende relaties van de verzorger
• Ouders die geen ruimte geven om te ontdekken
Als je niet veilig bent gehecht betekent dit niet automatisch dat je op latere leeftijd een hechtingsstoornis krijgt. Ruim een kwart van de bevolking kampt met hechtingsproblemen, maar slechts 1% van de bevolking kampt met hechtingsproblematiek. Hechtingsproblemen zijn veelal wel te behandelen, maar bij een hechtingsstoornis ligt dit een stuk ingewikkelder. Bij een kind met een hechtingsstoornis is er vanaf de geboorte al geen sprake geweest van enige hechting, bijvoorbeeld als gevolg van wisselende opvoeders. Bij een kind met hechtingsproblemen is er wel sprake geweest van hechting, maar is dit ergens gedurende de opvoeding mis gegaan.
De manieren waarop een kind is gehecht kunnen worden ingedeeld in vier categorieën, 4 hechtingstypen: vermijdend, veilig, afwerend en angstig gedesoriënteerd. De manier waarop je als kind gehecht bent heeft invloed op je latere relaties. Dat betekent niet dat je hier niet aan kan werken of dat je altijd problemen zult houden met relaties. Deze hechtingsstijlen zijn geen van allen diagnoses of ziektebeelden, enkel manieren waarop een kind zich heeft aangepast aan zijn of haar situatie.
1. Veilig gehechte kinderen (ongeveer 60 tot 70%)
Dit kind is evenwichtig in het onderzoeken van de wereld en het zoeken van toenadering tot de moeder. De ouders zijn gevoelig voor de signalen van het kind, staan hiervoor open en werken samen. Op latere leeftijd voel je je zelfverzekerd in relaties. Je gaat graag een relatie aan, stelt je open op en je bent niet heel bang om verlaten te worden.
2. Onveilig – Vermijdend gehechte kinderen (ongeveer 20%)
Dit kind reageert nauwelijks als de moeder terugkomt van weggeweest. Hij komt zelfstandig over en vermijd nogal eens het contact met de moeder. Het kind doet weinig beroep op de moeder omdat hij eerder afgewezen is en moeder weinig gevoelig is voor de signalen van het kind. Er is van de kant van de moeder snel sprake van irritatie en moeite met fysiek contact. Hierdoor hecht het kind zich zo minimaal mogelijk.
Op latere leeftijd heb je moeite met het aangaan van intiem contact met anderen. Je houdt liever wat afstand en je laat vooral je verstand spreken in plaats van je gevoel. Verder is de neiging tot je terugtrekken groot als je het gevoel hebt dat er te veel van je wordt verwacht. Bindingsangst speelt hier een grote rol.
3. Onveilig – Ambivalent gehechte kinderen (ongeveer 10%)
Dit kind zoekt veel toenadering tot de moeder en onderzoekt maar weinig. Het kind probeert constant in de buurt van de moeder te blijven en reageert heftig indien deze afwezig is. Ze kan niet goed alleen spelen en stelt zich ambivalent op naar de moeder. Er is angst om verlaten te worden, maar ook boosheid door afwijzing. De ouder is niet op de juiste momenten gevoelig voor de signalen van het kind, is wat onvoorspelbaar en vaak niet bereikbaar.
Op latere leeftijd ben je in relaties veelal heel open over je gevoelens en je zoekt intimiteit. Je hecht je relatief snel aan je partner en voelt je alleen zonder de partner. Er is veel drang naar bevestiging vanuit onzekerheid, waardoor nogal eens sprake kan zijn van jaloezie en claimend gedrag. Tenslotte kan verlatingsangst een grote rol spelen.
4. Onveilig – Gedesorganiseerd gehecht (ongeveer 15%)
Dit kind heeft wisselende verwachtingen rondom de beschikbaarheid van de moeder waardoor huilen en lachen elkaar in kort tempo kunnen opvolgen. Het kind reageert wisselend op de terugkomst van moeder. De ouder is onvoorspelbaar en er is nogal eens sprake van mishandeling of onverwerkt trauma aan de kant van de ouder.
Op latere leeftijd ben je in relaties veel bezig met aantrekken en afstoten. Je hebt moeite met intimiteit, maar ook afstand en wisselt hierdoor steeds in je gedrag en wens naar je partner. Je kunt hierin geen evenwicht of middenweg vinden.
Hoe verder na een onveilige hechting?
Het begint allemaal bij wéten dat je niet veilig gehecht bent. Je bent waarschijnlijk onzeker als je een relatie aangaat, je bent bang voor afwijzing en hebt moeite met intimiteit. Misschien ben je door al je onzekerheid liever alleen, omdat dit een stuk makkelijker en veiliger voelt. Gelukkig kan je werken aan je hechtingsstijl. Deze is namelijk niet onveranderbaar. Het aangaan van langdurige relaties met mensen met een veilige hechtingsstijl kan de invloed op jouw onveilige hechtingsstijl in je relaties nu verminderen.
Het is goed om te onderzoeken wanneer jouw onveilige hechtingsstijl een rol speelt. Heb je hier vooral last van als je iemand net leert kennen of speelt dit meer als je al langer een relatie met iemand hebt? Heb je de neiging om heel erg afstand te houden en wijs je snel mensen af of stort je je juist heel snel in een relatie en voel je je al snel volledig afhankelijk van de persoon met wie je een relatie aangaat? Als je weet wat jouw gedragspatroon is, kan je eraan werken.
Veelal speelt een tekort aan zelfvertrouwen een grote rol. Het is daarom sowieso belangrijk om te werken aan je zelfvertrouwen. In deze blog lees je meer over tips voor meer zelfvertrouwen. Door met een positievere blik naar jezelf én de omgeving te kijken, zal het aangaan van relaties ook eenvoudiger worden. Als je een onveilige hechtingsstijl hebt kan je uit angst of wantrouwen soms in een impuls dingen ondernemen richting een ander persoon. Denk bijvoorbeeld aan de ander steeds controleren of plotseling weggaan bij iemand. Als je je bewust bent van jouw negatieve gedachtes die horen bij je onveilige hechtingsstijl, kan je dit soort impulsen uitstellen of zelfs gaan negeren.
Tenslotte is het heel belangrijk om over dit alles te praten met je partner. Samen kan je eraan werken en kan je rekening houden met elkaar. Je partner kan je erop wijzen als je in een valkuil stapt of je beter begrijpen als het mis gaat. Kom je er samen niet uit, dan is het waardevol om professionele hulp te zoeken.
Verlatingsangst
Bij verlatingsangst denk je misschien al snel aan een kind die in paniek raakt als haar moeder weggaat. Verlatingsangst ofwel separatieangst is een psychische aandoening die zich bij kinderen kan ontwikkelen, maar ook bij jong volwassenen en volwassenen kan voorkomen.
In de DSM-5 is de aandoening ingedeeld bij de angststoornissen. Het gaat bij separatieangst om buitensporige angst of vrees om gescheiden te worden van belangrijke hechtingsfiguren. De mate waarop iemand last heeft van verlatingsangst kan flink verschillen. In de meest extreme vorm zal iemand alleen kunnen functioneren als die samen met de ander is. Verlatingsangst kan op allerlei manieren tot uiting komen. Denk bijvoorbeeld aan extreme jaloezie richting de partner, bemoeizucht, blijven hangen in relaties die niet goed voor je zijn en niet uit huis durven gaan.
Bindingsangst
Er is sprake van bindingsangst als er in intieme relaties moeite is om zich te hechten aan iemand, uit angst verlaten of gekwetst of afgewezen te worden. Het gaat dan niet over het “normale” angstgevoel dat iedereen weleens heeft als een relatie wat serieuzer wordt. Immers hoe meer je om iemand gaat geven hoe groter ook vaak de angst dat je het kwijt kan raken. Een beetje zweethandjes mag je best krijgen als je besluit te gaan samenwonen, maar vaak overheerst het blije gevoel van samen zijn. In dat geval is er ook voldoende vertrouwen in elkaar om die stap te zetten. Bij bindingsangst gaat het over een extreme angst. Een angst die maakt dat je niet meer goed kan nadenken en maar 1 oplossing ziet en dat is stoppen of afstand houden. Je houdt plotseling afstand van de ander en verschuilt je veelal achter allerlei excuses.
Onveilige hechtingsstijl en in therapie
Als je een onveilige hechtingsstijl hebt, zal je hier ook in therapie mee moeten leren omgaan. Dit heeft invloed op de manier waarop je open staat voor hulp of hulp accepteert. Als je veilig gehecht bent, zal je minder moeite hebben met een hulpvraag communiceren en bij jezelf te blijven in het contact met de therapeut.
Ben je vermijdend gehecht, dan zal je de neiging hebben om je problemen zelf te willen oplossen. Hierdoor zal je hulp die je wordt aangeboden sneller afwijzen. Je bent bang voor autonomie verlies. Je bent je minder goed bewust van je eigen behoeften en die van anderen en je bagatelliseert je problemen. Je bent niet gewend aan troost en vlucht hierdoor voor pijnlijke ervaringen. De oorzaak van je problemen leg je eerder buiten jezelf. Door dit alles kan je binnen de hulpverlening overkomen als niet gemotiveerd en niet in staat om naar zichzelf te kijken. Het is belangrijk dat een therapeut inziet dat dit gedrag voortkomt uit angst voor autonomie verlies en angst voor afwijzing.
Ben je angstig/gepreoccupeerd gehecht, dan zal je je klachten behorend bij jouw problematiek maximaliseren en zal je je afhankelijk opstellen naar de hulpverlener. Je bent heel bang om afgewezen te worden en je gevoel van eigenwaarde is afhankelijk van wat de ander zegt en doet. Je bent constant op zoek naar geruststelling, bevestiging. Het is van belang dat de therapeut binnen duidelijke grenzen een gevoeg van veiligheid creëert.
Ben je gedesoriënteerd/gedesorganiseerd onveilig gehecht, dan heb je helaas de meeste kans op problemen. Het is belangrijk dat de therapeut ook spreekt over deze patronen zodat destructieve reacties binnen de relatie begrijpelijk voor je worden en dat je je hier bewust van wordt.
Mocht er regelmatig iets niet goed verlopen in het contact met je therapeut, dan is het van belang om hier met elkaar over in gesprek te gaan.
Deze blog kwam oorspronkelijk online in 2019.
Kom bij Proud2Bme gratis en anoniem in contact met lotgenoten, ervaringsdeskundigen, psychologen en diëtisten. Op ons forum kun je jouw verhaal delen en/of vragen stellen. Ook kan je dagelijks met ons chatten (de agenda vind je hier). Wij staan voor je klaar.
Geef een reactie