Dit zinnetje heb ik de afgelopen jaren denk ik wel honderden keren gehoord. Van behandelaren, groepsgenoten in therapie, vriendinnen en nog veel meer anderen mensen. Het is niet jouw schuld. Wat dan precies? Nou, behoorlijk wat dingen. Vroeger had ik de neiging om alle schuld van het leed van de wereld op mezelf af te schuiven. Nu nog kan ik me snel schuldig voelen om dingen, al is dat gelukkig een stuk minder.
Schuld in je kindertijd
Met name kinderen hebben de neiging om te denken dat de oorzaak van veel problemen bij hen ligt. Dat komt omdat kinderen nog erg gericht zijn op zichzelf, zij denken als het ware dat de wereld om hen draait. Vanuit dit egocentrische aspect geloven zij al snel dat zij de oorzaak zijn van bijvoorbeeld een scheiding van ouders. Als een kind hoort dat zijn vader en moeder gaan scheiden en hij de dag daarvoor zijn bord niet leeg heeft gegeten, is het voor dat kind makkelijk om deze twee dingen aan elkaar te koppelen en dit als de oorzaak van de scheiding te benoemen, ook al is dit voor ouders volstrekt onlogisch en wordt en meerdere malen gezegd dat dit niet het geval is.
Dit geldt ook voor ruzies over andere problemen die zich in een jeugd voor kunnen doen. Als een kind opgroeit in een instabiele thuissituatie is de kans aanwezig dat hij of zij steeds vaker de schuld van alle problemen bij zichzelf gaat leggen. Zo dacht ik vaak dat mijn vader zo snel boos was omdat ik teveel herrie maakte en hij mij vervelend vond. Inmiddels weet ik dat ik dat dit nooit waar kan zijn, ik was een heel lief en rustig kind en de problemen lagen absoluut niet bij mij. Het vermogen om dat nu zo te kunnen bekijken had ik echter toen nog niet.
Eetstoornis en schuld
Geregeld lees ik op het forum dat veel meiden zich schuldig voelen over hun eetstoornis. Ze hebben het gevoel dat zij de veroorzaker zijn van veel spanningen, stress en ruzies in huis. In een bepaald opzicht is dit natuurlijk ook zo. Als je een eetstoornis hebt en thuis woont, dan zet dit een heel gezin op z’n kop. Dit zal uiteraard spannend met zich meebrengen. Is dit dan specifiek jouw schuld? Dat is net hoe je het bekijkt.
Jij hebt inderdaad een eetstoornis maar dat betekent niet dat het ook jouw schuld is. In deze situatie is er immers niet echt sprake van een schuldvraag. Je hebt deze problemen niet bewust veroorzaakt, je hebt helaas een eetstoornis ontwikkeld zonder daar expres voor te kiezen of expres voor spanningen en ruzies te zorgen, zo is het helaas gelopen.
Trauma en schuld
Tot slot zijn er ook situaties waarbij het heel duidelijk is dat de schuld bij de ander ligt, maar jij je desondanks schuldig voelt, denk bijvoorbeeld aan seksueel misbruik. Hierbij ervaren veel vrouwen (en mannen) een sterk gevoel van schuld terwijl zij niets verkeerd hebben gedaan, in tegendeel. Ik weet van mijn situatie hoelang ik mezelf allerlei verwijten heb gemaakt en hoe overtuigd je ervan kunt zijn dit deze verwijten echt kloppen.
Ik had immers niet in mijn eentje buiten moeten zijn, ik had moeten vechten, ik had alles beter moeten onthouden, ik had moeten schreeuwen, ik had mijn kleren niet weg moeten gooien en ik had direct naar de politie moeten gaan. Ook hield ik mezelf voor dat ik geen recht had op hulp voor mijn problemen omdat er ook mensen waren die echte nare dingen mee hadden gemaakt. Ik vond dat het bij mij allemaal wel meeviel en omdat het mijn schuld was, ik onderaan de wachtlijst zou komen moeten te staan.
Toen ik weer eens aan het ratelen was over schuld en verwijten, liet een toenmalige behandelaar mij bovenstaand filmpje zien. Het is een bekende scene uit de film ”Good Will Hunting”. Nog steeds als ik in mijn hoofd begin te piekeren over bepaalde situaties, kijk ik deze scene opnieuw en herinner ik mezelf eraan dat alles wat er gebeurd is in het verleden, niet mijn schuld is. Het is een hele emotionele scene en zeker de moeite waard om eens te kijken, de hele film trouwens.
Door de jaren heen heb ik geleerd dat het jezelf continu verwijten blijven maken en jezelf de schuld blijven geven er alleen maar voor zorgt dat je blijft hangen in je problemen. Het geeft je als het ware een excuus om niets te hoeven doen omdat je jezelf in een bepaalde positie zet. Ook is het een beschermingsmechanisme om niet kwetsbaar te hoeven zijn. Door hard te zijn tegen jezelf en te zeggen dat iets jou schuld is, houd je jezelf voor dat je geen slachtoffer bent.
Slachtoffers worden over het algemeen immers gezien als kwetsbaar en dat is wat je veelal wil voorkomen. Natuurlijk is het goed om niet teveel in een slachtofferpositie te willen zitten. Ook na moeilijke gebeurtenissen gaat het leven verder maar het is ook belangrijk om te voelen dat je iets heftigs hebt meegemaakt. Dat is iets anders dan erin blijven hangen. Hierin zul je op den duur dan ook een balans moeten vinden om uiteindelijk verder te kunnen komen.
Onthoud dat welke nare dingen er ook zijn gebeurd, of je nu nog erg jong was of al wat ouder: het is niet jouw schuld.
Geef een reactie