Hoe verwerk ik mijn trauma?

Helaas krijgen behoorlijk wat mensen in hun leven te maken met een ingrijpende gebeurtenis dat veel invloed op hen heeft. Natuurlijk wil iedereen dit zoveel mogelijk voorkomen, maar dit kan en lukt niet altijd. Voorbeelden van zulke ingrijpende gebeurtenissen zijn een verkeersongeluk, een woninginbraak, een overval op het werk, seksueel misbruik of langdurige ingrijpende gebeurtenissen zoals pesterijen of mishandeling. Dit soort zaken kunnen zo’n enorme invloed op iemand hebben en leiden veelal tot een trauma.

Als je een trauma hebt, dan heb je vaak een aantal veelvoorkomende klachten. Je slaapt bijvoorbeeld erg slecht, hebt last van nachtmerries, bent schrikachtig en constant gespannen. Ook kan het zijn dat je heel erg je best doet om niet meer aan de nare gebeurtenis(sen) te denken, maar dat je er toch iedere keer weer aan herinnerd wordt door herbelevingen. Kortom, het trauma dringt zich als het ware aan je op waardoor je niet meer je leven kunt leiden zoals je dat normaal zou doen en graag zou willen. Op zo’n moment kan traumaverwerking waardevol zijn.

Er zijn verschillende vormen van traumaverwerking en afhankelijk van wat voor trauma je hebt, hoelang het geleden is en wie jij precies bent, hoe je bent et cetera kan gekozen worden voor een bepaalde vorm van traumaverwerking. Een van de bekendste vormen is tegenwoordig EMDR, maar dit is lang niet de enige manier. In deze blog deel ik dan ook een aantal mogelijkheden voor traumaverwerking.

Psycho-educatie
Hoewel je dit misschien niet als eerste verwacht voor traumaverwerking, kan psycho-educatie wel nuttig zijn als je een trauma hebt. Het is niet zo dat je je trauma hiermee direct verwerkt, maar psycho-educatie geeft je wel veel meer inzicht in je problemen wat kan helpen bij een eventuele behandeling. Het doel van psycho-educatie is namelijk dat mensen met een trauma kennis opdoen over trauma’s en hoe deze eruit zien. Denk bijvoorbeeld aan hoe het hebben van een trauma zich kan uiten in het dagelijks leven en wat de symptomen zijn. Hierdoor leert degene met het trauma zichzelf en zijn/haar gedachten en gedrag wat beter begrijpen.

Ik was vaak boos op mezelf: waarom kon ik me nou nooit meer concentreren, lag ik ‘s nachts wakker en schrok ik om de haverklap ergens van? Ik raakte zo gefrustreerd door mezelf en mijn gedrag. Door psycho-educatie te volgen leerde ik dat mijn gedrag een soort stress-reactie was op een heftige gebeurtenis in mijn leven. Heel veel mensen blijken hier last van te hebben. Toen ik dit hoorde, had ik veel meer begrip voor mezelf. Ik snapte eindelijk waarom ik zo uitgeput was en nergens anders meer aan kon denken, ik was blijkbaar niet gek, een hele opluchting! – Renate

Trauma-gerichte Cognitieve gedragstherapie
Cognitieve gedragstherapie is erg bekend en wordt in veel behandelingen toegepast. Ook bij mensen met een trauma kan cognitieve gedragstherapie waardevol zijn. Bij deze behandelvorm wordt reguliere cognitieve gedragstherapie gecombineerd met oefeningen uit verschillende traumabehandelingen gecombineerd. Denk hierbij aan imaginaire exposure en vivo exposure, wat ik hieronder verder zal uitleggen. Ook wordt veel gewerkt met G-schema’s om gedachten rondom het trauma uit te dagen. Op die manier kunnen stap voor stap aannames over een trauma doorbroken worden en wordt bovendien een terugval voorkomen.

Lichaamsgerichte therapie
Sommige mensen ervaren lichamelijke klachten als gevolg van een traumatische ervaring. Veel spanning kan bijvoorbeeld zorgen voor pijnklachten. Ook zonder dit soort klachten kan lichaamsgerichte therapie waardevol zijn. Hierbij wordt er iets minder gesproken en iets meer ingegaan op lichamelijke sensaties. Voor mensen die zich maar moeilijk kunnen ontspannen kan dit erg nuttig zijn. Juist door stil te staan wat er allemaal in het lichaam gaande is, kan het uiteindelijk ook makkelijker worden om te voelen welke emoties er vanbinnen allemaal spelen. Voor mensen die te maken hebben gehad met seksueel misbruik en hierdoor niet meer of niet goed in contact staan met hun lichaam kan lichaamsgerichte therapie erg nuttig zijn.

Creatieve therapie
Praten over een trauma is niet makkelijk. Het kan veel emoties met zich meebrengen zoals schuld, schaamte, boosheid en verdriet. Sommige mensen lukt het ondanks dat om wel het een en ander te vertellen, sommige mensen blijven dit lastig vinden. Creatieve therapie kan een waardevolle bijdrage zijn in de verwerking van trauma’s. Bij creatieve therapie kan met de hulp van een vaktherapeut gewerkt worden met verschillende middelen zoals klei, speksteen, krijt of verf. Hieruit kunnen dingen gemaakt worden die symbool staan voor een moeilijke tijd maar creatief bezig zijn kan ook een middel zijn om uiteindelijk wel met elkaar in gesprek te gaan over bepaalde onderwerpen. De een heeft hier meer mee dan de ander en het is goed om voor jezelf te bekijken hoe dit voor jou is. 

EMDR
Zoals gezegd een hele belangrijke vorm van traumaverwerking. Deze vorm geniet in veel behandelingen de voorkeur omdat je in relatief korte tijd veel kunt bereiken. Toch is het niet zo dat EMDR bij iedereen altijd en heel snel werkt. Als het echter werkt, is het een hele waardevolle therapie. We hebben hier verschillende blogs over geschreven op de website, waarin je onder andere kunt lezen hoe EMDR werkt en waarin we een aantal veelgestelde vragen over EMDR beantwoorden. Bekijk deze blogs dus zeker even voor meer informatie.

Imaginaire exposure en rescripting
Bij deze vorm van traumaverwerking ga je in je herinnering terug naar de traumatische gebeurtenis, samen met je behandelaar. Je probeert de gebeurtenis weer helemaal terug te halen door het zo levendig mogelijk te maken. Dit kan door met je ogen dicht te zitten en zo de situatie weer helemaal voor je te zien. Je behandelaar begeleidt je hierin. Vaak ga je juist ook terug naar de naarste momenten van die gebeurtenis(sen) om ze in de context te plaatsen. Hierdoor kun je ervaren dat het naar is om aan die herinneringen terug te denken, maar dat er uiteindelijk niets ergs gebeurt. Ook blijkt je herinnering dan weer een verhaal te zijn dat eindigt, in plaats van een herinnering die telkens weer terugkomt.

Soms is het goed om het hierbij te laten maar soms wordt er ook rescripting toegepast. Hiermee herschrijf je eigenlijk wat er op een bepaald moment in je herinnering gebeurt. Dit doe je natuurlijk met fantasie, je kunt immers niet veranderen wat er is gebeurd. Je kijkt dan vaak met je behandelaar naar waar je behoefte aan had gehad op dat moment, bijvoorbeeld de steun van een volwassene. Vervolgens kun je naar het beeld kijken met die interventie en wordt het een rustiger beeld wat minder angst oproept.

Tijdens mijn behandeling heb ik een aantal keer imaginaire exposure en rescripting gedaan. Ik weet nog dat ik dat in het begin heel raar vond. Zat ik daar een beetje met mijn ogen dicht in een kantoortje, te denken aan een situatie van vroeger. Uiteindelijk lukte het me toch om met mijn gedachten weer helemaal terug te gaan naar dat naarste moment. Mijn therapeut hielp me toen met het herschrijven van de situatie. Ook dat vond ik eerst wazig: ik wist toch zelf wel hoe het afliep? Waarom moest ik dan iets anders gaan verzinnen? Toch hielp het om te bedenken waar ik, als klein kind, toen behoefte aan had gehad. Het zorgde ervoor dat ik met met minder angst naar het beeld kan kijken en rationelere gedachten erbij kreeg. Inmiddels heb ik totaal geen moeite meer met die herinnering. – Sandra

Exposure in vivo
Dit wordt ook wel confrontatietherapie genoemd en gaat over het aangaan van je angsten in het dagelijks leven. Veel mensen met trauma’s vermijden bepaalde dingen uit angst voor herhaling van bepaalde gebeurtenissen, uit angst voor herinneringen of uit angst om iemand tegen te komen. Exposure in vivo is er juist op gericht dit te doorbreken. Iemand die bijvoorbeeld slachtoffer is geweest van een verkeersongeluk zal juist weer de auto in moeten stappen en langs de plek moeten rijden waar het ongeluk heeft plaatst gevonden, misschien wel tien keer, net zolang tot de spanning zakt. Dat is ontzettend eng, maar wel belangrijk en heel waardevol om te doen.

Gesprekstherapie
Niet iedereen heeft behoefte aan een specifieke behandeling voor trauma’s. Dat kan zijn omdat er andere problemen zijn die op de voorgrond staan of omdat je er nog niet klaar voor bent of omdat je het om andere redenen gewoon even niet ziet zitten. Dat kan en mag natuurlijk. Bovendien is het niet altijd nodig om een hele intensieve traumabehandeling te volgen. ”Gewone” gesprekken met een psycholoog of psycho-therapeut kunnen in sommige gevallen afdoende zijn. Simpelweg met iemand praten over wat je overkomen is, wat dit met je heeft gedaan en hoe dit je beïnvloedt in het dagelijks leven is veelal erg nuttig. Als je merkt dat dit goed werkt en voldoende is, dan is dit prima. Dit hoeft overigens niet te betekent dat wat je mee hebt gemaakt niet ernstig is. Voor de een werkt iets anders gewoon beter dan voor de ander. Bespreek met je therapeut welke mogelijkheden er zijn, maar denk vooral ook goed na over wat je zelf graag zou willen. 

Ik hoop dat je iets aan dit overzicht hebt. Natuurlijk zijn er ook nog wel andere therapievormen voor de verwerking van een trauma. Dit zijn echter de meest voorkomende en meest gebruikte vormen die je in de praktijk tegen zult komen. Laat het gerust in de reacties weten als je nog aanvullingen op deze lijst hebt en mocht je ervaring hebben met een bepaalde therapievorm, deel dit dan ook vooral.

Fotografie: Robert Bejil