2018 – Er heerst voor mijn gevoel steeds meer het idee dat je lichaam maakbaar is. Alle kennis is er, alle middelen hebben we in ons land tot onze beschikking. Jouw leven en gezondheid zijn zo maakbaar als jij zelf zou willen. Dat gevoel heb ik zelf ook heel vaak. Ik ben zelf verantwoordelijk voor mijn lichaam. Ik ben degene die bepaald wat ik koop en wat ik vervolgens in mijn mond stop. Ik heb ten alle tijden die keuze en de regie in handen. Ik zal ook ongetwijfeld niet de enige zijn die wel eens de bekende zou je dat nou wel doen? door haar hoofd heeft laten gaan op het moment dat je iemand met overgewicht een frietje ziet bestellen. Los van of dit terecht is, is het bovendien nog veel schadelijker dan je misschien zou denken. De stigmatisering van mensen met overgewicht is iets wat in vrijwel de hele samenleving gebeurt en wat ernstige gevolgen heeft.
We leven in een maatschappij waarbij we voortdurend eten om ons heen hebben. We worden constant blootgesteld aan slimme advertenties, worden doodgegooid met nieuwe voedingshypes en daarom lijkt het alsof onze keuzes hierin elke dag onder een vergrootglas liggen. Misschien lijkt dat niet eens zo, maar is het ook iets waar we echt veel bewuster mee omgaan en het ook meer over hebben met elkaar. Hoe meer we van ons eigen voedingspatroon vinden en hoe meer we onderzoeken, hoe meer we ook vinden van de keuzes van anderen. We hebben nu zo veel informatie en kennis over wat wel en niet gezond is, dan zouden we toch allemaal in staat moeten zijn om daarin de juiste keuzes te maken?
Het is denk ik iets wat veel mensen zo voelen en wat ik ook echt van thuis heb meegekregen. Voor een deel is het natuurlijk ook waar; ik maak de hele dag door mijn eigen keuzes en ik heb voor een groot deel de regie over mijn lichaam en over hoe ik eruit zie. Iedereen draagt voor een groot deel zijn eigen verantwoordelijkheid. Iedereen is denk ik ook weer vrij om met dat deel te doel wat hij of zij wil.
Wat zegt die overtuiging over mensen met overgewicht? En misschien nog wel belangrijker; wat zegt dat over hoe wij met mensen met overgewicht omgaan?
Voor een deel is het namelijk ook niet waar. Voor een deel is het misschien niet iets waar je volledig zelf de regie over hebt, niet iets waar je voor honderd procent iets aan kunt doen. Dat is een heel belangrijk deel, wat eigenlijk altijd overgeslagen wordt, maar wat net zo aanwezig is. Een deel waar we nog niet zo veel van weten, maar wat onze hele kijk hierop kan veranderen. Onze kijk op hoe we ons leven inrichten, maar vooral op hoe andere mensen dat doen.
Tijdens het NAE Congres leerde ik van professor Jaap Seidell dat de aanleg voor overgewicht, het gen om dik te worden, bij iedereen bij de geboorte al vaststaat. Uit onderzoeken bij tweelingen is gebleken dat zij precies hetzelfde postuur en dezelfde mate van overgewicht ontwikkelden, terwijl ze opgroeiden in totaal andere werelddelen. Ze groeide op in een andere cultuur, in een andere maatschappij en met andere voeding. Ze eindigden vrijwel allemaal op hetzelfde gewicht, zo sterk en bepalend kan die genetische samenstelling dus zijn die je bij je geboorte krijgt. Waar je niets aan kunt doen, niet om hebt gevraagd en ook niets aan kunt veranderen. Wie er dik kan worden staat eigenlijk al vast. Daarnaast kan iemands omgeving en ervaringen ook een rol spelen, maar dat heeft hooguit invloed op hoe veel mensen er in een gebied te maken krijgen met overgewicht. In het onderzoek waar Jaap Seidell over vertelt komt bijvoorbeeld ook naar voren dat het aantal mensen met overgewicht aanzienlijk hoger is in achterstandwijken.
Toch hebben we er een oordeel over en dat is ergens heel logisch, maar ergens dus ook onterecht en niet altijd gebaseerd op de juiste feiten. Juist dat oordeel dat we hebben, dat oordeel wat niet helemaal klopt, is het meest schadelijk. Het stigmatiseren van mensen met overgewicht heeft eigenlijk ook direct het meest ongunstigste effect voor deze groep mensen. Het maakt het alleen maar erger, zonder dat er naar een oplossing gekeken wordt. Bijna alle mensen, zelfs in de zorg, denken stigmatiserend over mensen met obesitas. Ze worden eerder gezien als lui en er wordt vaak ingevuld dat ze geen doorzettingsvermogen of ruggengraat hebben.
Los van wat gezond is voor iemands lichaam, gaat het voornamelijk over wat goed of fout is. Wanneer er een ideaal is, een ‘perfecte’ en geaccepteerde manier om te leven, doe je het natuurlijk al snel fout. Er is een norm waar je misschien niet aan voldoet en daar word je ook nog eens op aangegeken. Dat is iets wat ik ook overal merk en waar ik voor een deel ook aan meedoe. Wanneer ik een blog schrijf over overgewicht, zoek ik naar mooie plaatjes voor erbij en vaak kom ik uit op een lichaam zonder hoofd. Ook wel de headless fatty genoemd. Als je naar fotos zoekt op internet van mensen met obesitas zijn dit bijna altijd anonieme figuren, mensen zonder hoofd, zonder identiteit. Waarom eigenlijk? Misschien is dit met de beste bedoelingen, om deze mensen te beschermen? Omdat het anders zielig zou zijn? Zonder hoofd afgebeeld worden, dat vind ik bij nader inzien eigenlijk veel schadelijker.
Alles wat die persoon is, alles wat die persoon uitstraalt en te bieden heeft, dat wordt er allemaal afgehakt. Het postuur is hierin belangrijker, het stigma dat hierop rust overschaduwt iemands identiteit. Dat we dat goed bedoelen, betekent niet automatisch dat dat ook het beste is om te doen. Ik heb nu geleerd dat dat veel meer schade toe kan brengen, dan wanneer iemand zijn eigen persoon is en mag zijn. Die foto communiceert: jij bent jouw lichaam en niet meer dan dat. Dit is fout, iets om je voor te schamen en het belangrijkste nog; dit is jouw eigen schuld. Dat is denk ik iets dat iemand met overgewicht al zn hele leven voelt en misschien ook constant tegenaan loopt. Iemand is altijd meer dan zijn of haar postuur, maar vooral bij mensen met overgewicht gaat het oordeel voornamelijk over dat stukje dat zichtbaar is.
Juist dit oordeel waar mensen aan de voordeur mee te maken krijgen zorgt al op jonge leeftijd voor een laag zelfbeeld, weinig zelfvertrouwen en faalangst. Wanneer je ergens niets aan kunt doen, of harder voor moet werken dan de rest, maar je hier wel volledig zelf de schuld van krijgt, snap ik dat dat invloed heeft op hoe je naar jezelf kijkt. Het aantal depressies en zelfmoordpogingen is ook al jarenlang het grootst onder mensen die te maken hebben met overgewicht.
Als ik terugdenk aan mijn basisschooltijd waren de kinderen met overgewicht het minst populair of werden zelfs totaal niet betrokken bij de groep. Ze werden gepest, niet uitgekozen bij het gymmen en zaten vaak alleen in de pauze. Mijn hart huilt als ik dit typ, want hoe ik er nu op terugkijk zie ik dat ze eigenlijk altijd één nul achter stonden. Zonder dat ze hadden gedaan, zonder dat ze een fout hadden gemaakt, zonder dat er iets mislukt was door hun toedoen, hadden ze klaarblijkelijk al gefaald.
Iets wat voor een groot deel genetisch bepaald is, wordt gezien als jouw eigen verantwoordelijkheid. Je kunt er voor een deel niet veel aan doen en zware omstandigheden kunnen ervoor zorgen dat je ook daadwerkelijk overgewicht krijgt, maar toch wordt het volledig gezien als jouw schuld. Het is jouw eigen schuld, jouw verantwoordelijkheid. Jouw verantwoordelijkheid waarin je dus blijkbaar gefaald hebt, want je hoeft niet zo dik te zijn. Nee, dat hoeft misschien ook niet, maar zo simpel ligt het dus blijkbaar niet. Die nuance is zo belangrijk en kan misschien zon groot verschil maken in hoe we naar elkaar kijken en hoe we met elkaar omgaan. Die nuance kan het verschil maken in dat oordeel dat we over elkaar hebben en het oordeel dat mensen uiteindelijk over zichzelf hebben. Wanneer we dat om kunnen draaien en mensen veel meer worden dan het overgewicht dat ze met zich meedragen, denk ik ook dat er ruimte komt voor verandering en iemand zich sterker en autonomer kan voelen.
Een grapje over een dikkerd is zo gemaakt, een oordeel over een minder gezonde keuze is makkelijk en we doen het bijna allemaal. Laten we alleen niet vergeten dat het nooit zo simpel is als het lijkt. Achter het overgewicht gaat vaak veel meer schuil dan een paar ongezonde keuzes en voor het overgewicht staat een persoon. Een persoon met dromen en wensen die niet zo veel verschillen van dat van jou. Iemand die net zo krachtig en net zo bang is als jij.
Het stigma is er en daar kunnen we alleen iets aan doen als we ons er bewust van zijn. Als we ons er constant bewust van blijven dat het deze mensen tekort doet en dat het de problematiek alleen maar erger maakt of zelfs in de hand werkt. Als we mensen zien voor alles wat ze zijn en alles wat ze kunnen, want ik denk als daar de aandacht naartoe gaat, er ook ruimte komt om het probleem erachter op te lossen. Zodat iemand zelf de kracht voelt om het te kunnen veranderen, zodat iemand zich volwaardig genoeg voelt om voor zichzelf te kunnen én mogen zorgen.
♥
Fotografie: famous-headless-fatty
Geef een reactie