Meiden met een eetstoornis zijn vaak niet tevreden met hun lichaam. Ze zien zichzelf als te dik of lelijk, terwijl mensen in hun omgeving dat heel anders zien!
Ze hebben dus een verstoorde lichaamsbeleving. Gelukkig is hier iets aan te doen. Bijvoorbeeld door de zogenoemde lichaamsbelevings-therapie.
Marlies Rekkers, GZ-psycholoog en PMT-therapeut, is hierin gespecialiseerd. We stelden haar een aantal vragen over hoe je lichaamsbeleving ontstaat én wat je eraan kunt doen. ###
Vanaf welke leeftijd begin je ongeveer een eigen oordeel over je eigen lichaam te ontwikkelen?
Dat is moeilijk om in het algemeen te zeggen, maar in de puberteit worden mensen doorgaans veel bewuster van het eigen lichaam, omdat het lichaam in die periode een grote verandering doormaakt. Meisjes krijgen rondere vormen, hun borsten worden groter, ze kunnen in gewicht aankomen en gaan menstrueren. Dat betekent dat het vertrouwde lichaam een verandering doormaakt en dit kan betekenen dat je een oordeel over je lichaam ontwikkeld. Bij de één kan echter de puberteit rond het 11e jaar beginnen, bij de ander rond het 14e jaar of zelfs later.
Maar het kan ook zijn dat iemand op de basisschool bijv. veel gepest wordt met het uiterlijk, bijv. met zijn of haar flaporen. Dan kan het zo zijn dat je op veel jongere leeftijd, bijv. op je 8ste , een oordeel over je lichaam ontwikkelt.
Denkt u dat ouders bij hun dochters minder nadruk zouden moeten leggen op uiterlijk en schoonheid?
Ik denk dat het belangrijk is dat ouders op een positieve manier feedback geven op het lichaam van hun dochters. Dat kan zijn als hun dochter zich mooi heeft aangekleed voor een feestje, maar het kan ook zijn als hun dochter ‘s ochtends slaperig uit bed komt.
Daarnaast is het ook heel belangrijk om niet alleen complimenten te geven over het (natuurlijke) uiterlijk, maar ook complimenten te geven over bijvoorbeeld fysieke prestaties en last but not least, door positief lichaamscontact te hebben met je kind.
Ik hoor vaak van meiden dat, als ze nooit geknuffeld werden als kind, dit een negatieve invloed had op de beleving van hun lichaam.
Het is dus belangrijk dat je als ouders je dochter het gevoel meegeeft dat ze mooi en aantrekkelijk is zoals ze is. Het moet echter niet doorslaan in je dochter de boodschap meegeven, dat ze van alles aan haar lichaam zou moeten veranderen en/of toevoegen om mooi te kunnen zijn (bijv. door alleen maar complimenten te geven als je dochter een prinsessenjurk draagt en veel make-up op heeft of door als ouder voordurend de nadruk te leggen op slankheid en afvallen, of door cosmetische ingrepen te stimuleren van je dochter). Het belangrijkste is dat je als ouder, je dochter stimuleert haar eigen lichaam te waarderen en te accepteren.
Wat denkt u van de invloed van de media?
Dat is wederom een ingewikkelde vraag, waar de laatste jaren veel onderzoek naar gedaan is en nog steeds gedaan wordt. (Vooral in Amerika) Iedereen is het er wel over eens dat er sprake is van invloed, maar in wat voor mate en voor welke groepen juist meer of juist minder, daar is nog niet een eenduidig antwoord op te geven.
Wat zijn andere factoren die bij kunnen dragen aan een negatief lichaamsbeeld?
Factoren die van invloed kunnen zijn op negatieve lichaamsbeleving zijn: ontevredenheid met gewicht of lichaamsvormen, negatieve feedback van ouders of andere volwassenen op uiterlijk, pestervaringen (die met name gaan over uiterlijke kenmerken), negatieve ervaringen met seksualiteit, negatieve fysieke ervaringen, onvruchtbaarheid, hebben van een handicap of een chronische ziekte, veranderende lichaam door puberteit en kritische feedback van sport- of danscoaches op het lichaam van de sporter of danser. Dat laatste maak ik vaak mee, omdat ik veel meisjes in mijn praktijk in therapie heb die op hoog niveau dansen of sporten. Zij krijgen helaas nog vaak te horen dat hun lichaam te dik is of niet goed in proporties is voor de sport die ze doen.
“Bij een negatieve lichaamsbeleving is het bijna altijd zo dat iemand in werkelijkheid niet lelijk ís, maar dat zelf zo beleeft. Door lichaamsbeleving-therapie kun je leren om anders naar je lichaam te kijken, zodat je het meer kunt gaan waarderen.”
Ik kan me voorstellen dat sommige meiden die dit lezen denken van ‘die therapie kan bij mij niet helpen, want ik ben geen meisje dat denkt dat ze lelijk is…ik ben écht lelijk’. Hoe zit dat?
Het is belangrijk om te beseffen dat iedereen lichaamsdelen heeft waar zij erg ontevreden over is. Of het nu terecht of onterecht is. Maar hoe meer je bezig bent met wat je niet mooi aan jezelf vindt, hoe lelijker je jezelf gaat ervaren.
Een negatief lichaamsbeeld is vaak iets wat je vanaf jonge leeftijd gevormd hebt, en dat heel hardnekkig is. Hoe is het dan toch mogelijk om dat beeld te veranderen?
Het is inderdaad een heel hardnekkig beeld, dat beaam ik altijd, dus niet zomaar te veranderen. Maar het is wél mogelijk, met name als iemand ook snapt hoe en waarom de therapie werkt. Dit leg ik ook altijd uitgebreid uit aan meiden die bij mij in therapie komen. Deze uitleg, die gebaseerd is op onderzoek over lichaamsbeleving, is namelijk heel belangrijk om gemotiveerd met oefeningen aan de slag te gaan (en te blijven doorzetten). Juist omdat het zo hardnekkig is om het beeld te veranderen.
“Voorbeelden van lichaambelevingstherapie zijn de zogenaamde ‘spiegeltherapie’ en ‘videotherapie’. Je oefent dan bijvoorbeeld door voor in de spiegel naar verschillende lichaamsdelen te kijken, of door een opname van jezelf in bikini terug te kijken.”
Wat is het doel hiervan?
De essentie bij lichaams-exposure is dat je anders naar je zelf leert kijken. Dat kan zijn dat je realistischer en/of niet-oordelend naar je lichaam leert kijken, zoals bij de “klassieke” methodes van lichaams-exposure. Mijn aanpak bij lichaams-exposure is dat je leert om positiever naar jezelf te kijken, door juist de focus te leggen op wat je mooi vindt van jezelf.
Dat lijkt me een moeilijke opdracht voor meisjes die zó ontevreden zijn met hun lichaam! Is dat geen zout in de wonden strooien?
Je kunt geen zout in de wonden strooien als je iemand leert om de focus te verleggen en te kijken naar waar zij tevreden over is. Hoe ontevreden iemand ook is, het blijkt toch telkens dat er ook lichaamsdelen zijn waar iemand wél tevreden over is. Maar die tevredenheid is helemaal naar de achtergrond verdwenen door de constante focus op wat iemand niet mooi aan zichzelf vindt. Vaak wordt ook gezegd: “Ik vind mijn ogen of oren wel mooi, maar dat is helemaal niet belangrijk.” “Daar denk ik nooit aan, dat is gewoon zo.”
Bestaat er ook een kans dat meiden juist méér geobsedeerd raken door hun lichaam, of er meer van gaan ‘walgen’
Dat is dus juist niet de bedoeling van de therapie en geregeld hoor ik meiden na een aantal therapiesessies (vaak tot hun eigen verbazing) zeggen, dat het positief kijken naar en benoemen van lichaamsdelen een blij gevoel geeft!
Is het nut van spiegeltherapie en andere zogenaamde ‘lichaams-exposure’ bewezen of gebleken?
In het verleden is er weinig onderzoek gedaan naar werkzaamheid van “klassieke” methode van lichaamsexposure. Sinds 2002 wordt er aan de universiteit van Maastricht onderzoek gedaan naar lichaamsbeleving bij eetstoornissen. Mijn methode van lichaamsexposure is gebaseerd op deze onderzoeken. Ik heb zelf de afgelopen jaren, in samenwerking met de universiteit van Maastricht, een pilot-onderzoek gedaan naar de klinische werkzaamheid van de methode van lichaamsexposure (focus op positief beleefde lichaamsdelen), die ik heb ontwikkeld. De resultaten hiervan zal ik presenteren op een congres in november 2010. Maar de eerste indruk is dat deze methode een positieve invloed heeft op de lichaamsbeleving.
Klopt het dat er ook elementen van de cognitieve gedragstherapie in de behandeling verwerkt zijn?
In mijn praktijk bied ik zo mogelijk en wenselijk kortdurende individuele behandelingen, waarbij ik onder andere gebruik maak van behandelprotocollen gebaseerd op de cognitieve gedragstherapie. Deze behandelprotocollen bevatten zowel verbale als non-verbale (spiegels, video, lichaamstekeningen, foto’s, kledingexperimenten en lichaams- en bewegingsgerichte werkvormen) elementen.
“Bij de therapie word je geleerd om op de pósitieve punten van je lichaam te focussen. Vaak lukt het nog wel om dit soort punten te noemen, maar het is heel iets anders om het echt te gaan geloven en te gaan voelen (oftewel: om niet meer puur negatief over je lichaam te gaan denken).”
Hoe kun je die stap maken van weten naar voelen?
Door te oefenen. In de therapie door te oefenen met positief kijken naar en positief benoemen van positief beleefde lichaamsdelen, en door thuis te oefenen met in gedachten positief stil te staan bij lichaamsdelen waar je tevreden over bent. In het begin benoem ik altijd dat je het nog niet zo hoeft te voelen, maar toch moet doen. Want door te doen, leer je eraan te wennen en dan kan het zijn dat je het op een gegeven moment ook zo kan gaan voelen.
“Er wordt ook wel eens gezegd dat een eetstoornis niet zo zeer om dun zijn gaat, maar dat het meer gaat om het hebben van controle, dat het meer een vlucht is of een manier om met problemen om te gaan en niets meer te voelen.”
Heeft het zo bekeken wel zin om aan een eetstoornis te werken door de beleving van het lichaam aan te pakken?
Het werken aan de lichaamsbeleving is één onderdeel van de behandeling. Het werken aan thema’s zoals controle of emotieregulatie kunnen daarnaast ook belangrijke onderdelen van de behandeling zijn om aan te werken.
U geeft bijscholingscursussen aan psychologen, zodat zij de lichaamsgerichte oefeningen in hun behandeling kunnen gebruiken. Denkt u dat dit soort behandelingen nu genoeg worden toegepast of zou het eigenlijk nog meer moeten zijn?
Ik denk dat het werken aan lichaamsbeleving nog veel te weinig wordt gedaan in de behandeling van een eetstoornis. Daarom vind ik het ook zo belangrijk om hier cursussen in te geven, om collega’s te scholen om dit veel meer toe te passen.
Het kan best een grote stap zijn om je op te geven voor een lichaamsbelevings-therapie. Zijn er ook (kleine) opdrachten die je thuis kunt proberen?
TIPS
Benoem wat mooi is
Door meer te focussen op je positieve kanten, worden die ook belangrijker. En door minder aandacht te besteden aan waar je niet zo blij mee bent, doen die aspecten er ook minder toe. Dit kun je heel bewust doen. Bedenk wat je mooi vindt aan jezelf. Spreek uit hoe mooi het is. Oorlellen tellen ook, net als mooie tenen of een stralende lach. Vind je het lastig, vraag dan aan iemand die dicht bij je staat je te helpen. Wat vindt hij of zij mooi aan jou? De kans is groot dat dingen die jij vanzelfsprekend vindt, anderen opvallen als prachtig.
Waardeer je lichaam om wat het kan
Vaak kijken we naar ons lichaam als een object, een versiering van wie we zijn. Terwijl het in de eerste plaats het huis is waar we in wonen. Een huis dat ons bovendien in staat stelt van alles te ondernemen. Je haar dat groeit, je huid die zich herstelt, je ademhaling, je spijsvertering, het bloed wat stroomt, je lichaam zit geniaal in elkaar. En, uitgaande van een gezond lichaam, het laat je nooit in de steek, het neemt geen vakantie en draait altijd op volle toeren. Wanneer er iets mis is, trekt het aan de bel.
Als je je bewuster wordt van alles wat je lichaam elke dag weer perfect regelt en doet, zul je misschien milder zijn voor hoe het er uit ziet. Ook hier werkt het goed om alle goede kanten te benoemen, of door je lichaam een brief te schrijven waarin je uiteenzet hoe goed het werkt en hoe blij je daarmee bent. Uiteraard kun je in die brief ook weer benoemen wat je er allemaal mooi aan vindt.
Verzorg je zelf goed
Je gaat je ook lekkerder in je vel voelen als je je lichaam goed verzorgt. Als je je regelmatig insmeert met een lekkere bodylotion, je af en toe laat masseren, geregeld naar de kapper gaat en kleren kiest die je echt mooi vind en waar je je goed in voelt, ga je je niet alleen beter voelen, maar ook meer stralen.
Vergelijk slim, of doe het niet
Betrap je jezelf erop dat je jezelf regelmatig vergelijkt met modellen of filmsterren? Realiseer je echter dat al die prachtige mensen slechts 5 procent van de mensheid vertegenwoordigen. Ze zijn geen maatstaf, maar een uitzondering. En vaak zijn ze volgens medische maatstaven niet bepaald gezond.
Bovendien zijn het mensen waar speciaal voor de foto of film uren aan gesleuteld is, nog daargelaten dat het beeld dat we onder ogen krijgen achteraf doorgaans digitaal is bewerkt. Maar wanneer je je toch wilt vergelijken, probeer dan eens een aspect te benoemen waar jij het op wint en je zult zien dat er altijd iets is wat mooier is aan jou en waarmee je dus niet zou willen ruilen. Oefen eens met zo’n manier van vergelijken!
Heeft u tips voor meiden die bij elke spiegel die ze zien hun buik en figuur moeten checken?
Probeer zoveel mogelijk die buik te negeren en kijk naar de lichaamsdelen die je wel mooi vindt.
En voor meiden die juist angstvallig spiegels vermijden?
Probeer eens, misschien beginnend met een klein spiegeltje te kijken naar lichaamsdelen waar je tevreden over bent.
Hoe kijkt u eigenlijk naar je eigen lichaam? Bent u Proud2Byou?
Ik was me er nooit zo van bewust, hoe ik naar mijzelf keek. Maar door de onderzoeken die uitwijzen dat bij een gezonde lichaamsbeleving mensen meer tijd besteden aan het denken en kijken naar hun positief beleefde lichaamsdelen, werd ik mij ervan bewust dat ik dat dus ook doe. Er zijn lichaamsdelen bij mijzelf waar ik zeer ontevreden over ben. Maar meestal zijn toch die delen van mijn lichaam in mijn gedachten, waar ik blij en tevreden over ben. En in de spiegel kijk ik ook veel vaker naar deze lichaamsdelen.
Wat zou u nog mee willen geven aan de meiden op Proud2bme?
Dat je je niet hoeft te schamen of te generen om trots op je lichaam te zijn. Ieder heeft zijn eigen 7 schoonheden!
Geef een reactie