Join Us: hulp bij eenzaamheid onder jongeren

Steeds vaker hoor je over eenzaamheid onder jongeren. Was dat er altijd al of komt het nu gewoon meer aan het licht? Welke invloed heeft de coronacrisis daarop of ligt het juist aan sociale media? Hoe het ook zij, het is een serieus probleem en er zijn veel jongeren die hier hulp en steun bij zoeken of nodig hebben. Die hulp en steun biedt organisatie Join us. Ik spreek Judith – al sinds 2017 betrokken bij Join us – over wat deze organisatie nu eigenlijk is en doet, hoe het komt dat zo veel jongeren eenzaam zijn, wat eenzaamheid zo zwaar maakt, maar bovenal hoe je wat aan die eenzaamheid kan doen. 

Hey Judith, wat goed om je te mogen spreken. Wat is Join us precies?

“Hey! Ik ben Judith. Ik ben kwaliteitscoach bij Join us. Dat betekent dat ik me bezighoud met het waarborgen van kwaliteit van onze groepen. Wat Join us precies is? In een notendop brengen we jongeren bij elkaar die behoefte hebben aan meer sociaal contact. Daarnaast hebben we ook een methodiek ontwikkeld die eenzaamheid bij jongeren effectief aanpakt. Dat maakt Join us zo’n unieke organisatie. Dat we ons ook bezighouden met het actief terugdringen van die eenzaamheid, helpen met het ontwikkelen van sociale vaardigheden en hulp bieden bij een negatief denkbeeld. Zo helpen we jongeren niet alleen aan meer sociale contacten, maar leren we ze ook om meer sociaal redzaam te worden.” 

Wauw! Je spreekt met passie over je werk en dat is mooi om horen. Wat goed dat jullie ook die handvatten meegeven. Hoe gaat dat in z’n werk?

“Het aantal jongeren in Nederland dat zich wel eens eenzaam voelt, is best groot. Daar is in principe niks mis mee. Het is best gezond om je af en toe eenzaam te voelen, dat hoort bij mens zijn en zet ons ook weer aan tot actie!”

Je kan het eigenlijk vergelijken met dat je honger hebt en dan wat gaat eten? Honger is niet slecht, maar je moet er wel goed op reageren, anders wordt het een probleem.

“Precies. Als die actie uitblijft of als het niet lukt om aan die behoefte te voldoen, om wat voor reden dan ook, wordt het natuurlijk wel een probleem. Daar is Join us voor, om op dat moment te kunnen helpen en dit probleem aan te gaan.”

Hoe doen jullie dat dan?

“We zitten in bijna 40 gemeentes in Nederland, waar we groepen organiseren. In een kennismakingsgesprek kijken we samen of Join us voor jou geschikt is. We hebben verschillende leeftijdsgroepen – van 12 tot 18 en van 18 tot 25 jaar – die eens in de twee weken bij elkaar komen op een avond. Tijdens deze avonden komen ze samen en voeren we de methodiek uit, waardoor ze uiteindelijk meer sociaal redzaam worden. Maar ook zie je dat uit de groepen zelf heel mooie en hechte vriendschappen ontstaan. Dat is heel tof om te zien!

Toen corona kwam hebben we een online programma moeten opstellen. Dit werkte eigenlijk heel goed, daarom willen we het houden. We geven wel de voorkeur aan fysiek samenkomen, maar omdat we in heel veel gemeenten ook geen groepen hebben, kunnen we op deze manier toch meer jongeren helpen die zich eenzaam voelen. Het online programma kan misschien ook een voorloper zijn, omdat het wat laagdrempeliger is.”

Hoe ziet zo’n programma eruit?

“Zo’n programma duurt 16 weken, waarin elke week een thema heeft. Door middel van spelletjes, gesprekken en stellingen gaan we onderzoeken wat sociale redzaamheid is en hoe je dat zelf kan ontwikkelen. Bijvoorbeeld door small talk en te leren om vragen aan elkaar te stellen. Oefening baart kunst!”

Wat goed! Inderdaad, oefening baart kunst, maar de ruimte om te oefenen moet wel aanwezig zijn. Die bieden jullie. Maar hoe komt het dat er zo veel eenzaamheid is onder jongeren?

“Dat is een hele goede vraag. Waar komt dat vandaan, hè? Is dat iets van nu of was dat altijd al? Of werd er vroeger gewoon niet zo veel over gepraat en weten we er nu meer van? Echt oorzaken durf ik niet te noemen, maar er zijn wel risicofactoren. Corona is natuurlijk een flinke boosdoener in het verhaal de afgelopen twee jaar.

Wat wel hetzelfde is als honderd jaar geleden en ook een grote risicofactor is, is bijvoorbeeld het pesten op school. Maar denk ook aan risicofactoren als jonge mantelzorgers, vluchteling zijn, moeilijke thuissituaties, jongeren met een beperking, een chronische ziekte of een laag zelfbeeld.”

Ja, dat kan ik me goed voorstellen. Je kan dan echt het gevoel hebben dat er iets mis met je is, maar is dat zo?

“Aan het einde van zo’n groep vraag ik vaak: ‘Wat heeft het programma je gebracht? Wat heeft het je opgeleverd?’ Wat ik dan zó vaak terug hoor, is dat jongeren zeggen dat ze hebben gezien dat ze niet de enige zijn. ‘Ik dacht dat ik gek was. Dat ik de enige was die dit had!’, hoor ik vaak – maar dat is natuurlijk helemaal niet zo! Het feit dat ze dat van elkaar kunnen en mogen zien is al zo veel waard. Dat doet ook al veel in dat stukje positief denken.

En natuurlijk gaat het ook wel verder. We brengen een stukje plezier, verbinding en herkenning, maar we gaan ook kijken naar: hoe komt het nou eigenlijk dat je zo eenzaam bent geworden? Als vluchteling, mantelzorger of iemand uit een gezin met financiële problemen, heb je bijvoorbeeld ook minder mogelijkheden om naar een voetbalclub te gaan en heb je veel zorgen aan je hoofd. Dan heb je gewoon minder ruimte om dat goed te ontwikkelen. Dat ligt niet aan jou, maar aan de situatie. Dat zien van jezelf, levert ook begrip op.

En je hebt natuurlijk ook nog een groep die last heeft van een negatief denkbeeld. Dat kan een stukje aanleg zijn, de ene is wat pessimistischer of angstiger aangelegd dan de ander, of je hebt een pestverleden of nare dingen meegemaakt. Dan ga je jezelf en de wereld ook anders zien.”

Er is dus niets mis met je, als je eenzaam bent. Zijn er nog meer misvattingen over eenzaamheid? Misvattingen onder mensen die zelf eenzaam zijn of juist van omstanders? 

“Eentje is toch wel dat als corona voorbij is, eenzaamheid onder jongeren zich vanzelf wel weer oplost. Of gewoon dat het wel meevalt, dat je je niet zo aan moet stellen. Dat je maar ‘gewoon’ ergens heen moet gaan en maar ‘hoi’ moet zeggen of een praatje kan maken. Dat is niet zo simpel. Het is ook niet makkelijk om te snappen als je het zelf nooit zo hebt gevoeld, maar daarom is het zo belangrijk om het taboe te doorbreken en erover te praten.”

Ik moet ook denken aan het verschil tussen alleen zijn en eenzaam zijn. Want: ‘Je hebt toch allemaal mensen om je heen, waarom voel je je dan eenzaam?’ Hoe denk jij daarover?

“Ja, dat is inderdaad ook een misvatting. ‘Je gaat toch naar school? En je hebt toch allemaal mensen om je heen?’ Maar dat wil niet zeggen dat je je ook verbonden voelt met anderen en dat is waar eenzaamheid ook over gaat. Eenzaamheid is een subjectief gevoel, dat gaat over het verschil tussen de relaties die je hebt en de relaties die je graag zou willen. Dat kan in het verbredingsstuk zitten, dat je meer contact wilt (of juist minder). Maar het kan ook zitten in een stuk verdieping. Je kan heel veel contacten hebben, maar als je daarin geen verbinding voelt, kan je je alsnog heel eenzaam voelen.”

Ik begrijp het, dat maakt eenzaamheid ook zwaar denk ik, dat je negatief gaat denken over jezelf en de wereld. Wat maakt eenzaamheid nog meer zwaar? Onderschatten we dat?

“Ja, als je niet aan de behoefte kan voldoen waar die eenzaamheid om vraagt, kan je in een negatieve spiraal terechtkomen. Je voelt je eenzaam, dat maakt je onzeker, daarom trek je je terug. Omdat je dan al in een negatief denkbeeld zit, ga je ook eerder sociale informatie op een negatieve manier interpreteren. Denk maar aan dat jij over straat loopt en een groepje jongeren waar je langs loopt, is aan het smoezen en lachen.”

Ja, dan denk je dat het over jou gaat.

“Precies, die sociale informatie ga je negatief interpreteren, omdat je je al eenzaam voelt! Terwijl je dat eigenlijk niet kan weten. Misschien gaat het wel helemaal niet over jou. Je gaat je dan nog verder terugtrekken en allerlei negatieve gedachten ontwikkelen. Het wordt steeds lastiger om weer op te klimmen en je gedachten worden steeds negatiever. Echt een negatieve spiraal omlaag.

Dit kan ervoor zorgen dat het moeilijker wordt om in actie te komen. Dat je op de bank zit en het niet lukt om eraf te komen, even heel gechargeerd. Van die stress en negativiteit kan je zelfs lichamelijke problemen krijgen. Denk aan een hoge bloeddruk, hartkwalen, overgewicht of ondergewicht. Maatschappelijke problemen zoals schooluitval, minder kans op een goede baan. Gedragsproblemen, jongeren die zich gaan overschreeuwen of juist isoleren. Soms komen jongeren op het criminele pad terecht, om toch ergens bij te horen. Maar denk ook aan loverboys. Ook ben je kwetsbaarder voor mentaal-psychische problemen als depressies en verslavingen. Het kan echt heel grote invloed hebben!”

Pfoe, heftig… En wat kan je daartegen doen? Heb jij tips voor mensen die zich hierin herkennen? Die zich eenzaam voelen? 

“De belangrijkste tip – die ik ook van al onze ervaringsvrijwilligers hoor – is: praat erover, spreek het uit, vraag hulp. Aan ouders, school, jongerenwerk, de huisarts… Voor mijn part aan de tandarts. Maar laat van je horen! Op www.eenzamejongeren.com zijn ook veel tips en verhalen van anderen te lezen.

Als je wilt werken aan je positieve denkbeeld: houd eens een positief ‘dankzij’ bij, let eens op hoeveel complimentjes je krijgt, geef eens een compliment aan een ander en kijk wat dat doet. Ik moet ook denken aan de kernkwadranten. Tegenover elke eigenschap die jij minder fijn vind van jezelf, staat ook weer iets positiefs. Iemand kan misschien vinden dat een ander veel te introvert is, en dat vervelend vinden; maar vaak zijn dat soort mensen wel heel doordacht – en als ze iets doen, doen ze het vaak ook goed. Dat is ook een kwaliteit.

En als het gaat over sociale vaardigheden, wat best moeilijk kan zijn, zeg ik wel eens: ga maar eens een talkshow kijken of kijken naar een persoon tegen wie je opkijkt en doe het maar na. Kijk naar hoe iemand praat en wat voor lichaamshouding iemand heeft. Van afkijken kan je heel veel leren!”