Wanneer ik door de supermarkt loop, zie ik steeds vaker het logo van de Nutri-Score op verpakkingen staan. De letters A t/m D geven aan hoe gezond een bepaald product is. Het eten is goed of het is slecht, althans, zo kan het voelen wanneer je een eetstoornis hebt. Zo’n score kan behoorlijk wat bij je los maken. Je hebt al zo je eigen angsten en oordelen over bepaalde producten. Als een nutri-score die angst ook nog eens bevestigt of groter maakt door een grote, rode D op bepaalde producten te stempelen, kan dat best wel wat teweeg brengen.
Wat is een nutri-score?
De nutri-score is door de overheid in het leven geroepen om consumenten te helpen producten gemakkelijk met elkaar te vergelijken. In één oogopslag moet je een beeld kunnen vormen van hoe gezond een bepaald product is. Producten krijgen pluspunten voor eiwitten, vezels, fruit, groente, peulvruchten en noten. En minpunten voor energiegehalte, suikers, verzadigd vet en zout, zo geeft de website van Rijksoverheid aan.
Ik vind het best opvallend dat ‘energiegehalte (kcal)’ – gewoon dat woord op zich – als minpunt wordt aangegeven. Want in welke context is dit dan? Dit wordt niet duidelijk aangeven. Zo hebben noten, die als pluspunt zijn bestempeld, bijvoorbeeld veel calorieën per gram, maar dat is dan weer niet ongezond? Ik had een enorme angst voor calorieën toen ik een eetstoornis had en wilde er het liefst zo min mogelijk van binnen krijgen, maar calorieën zijn niet slecht! Een volwassen vrouw heeft gemiddeld 2000 kcal nodig en een volwassen man heeft gemiddeld 2500 kcal nodig om op een gezond gewicht te kunnen blijven. Zo weinig mogelijk kcal binnenkrijgen, is dus helemaal niet gezond.
Mijn eetstoornis zou er echt niet goed op gaan, maar goed, ik begrijp het concept wel. Over het algemeen maken mensen veel ongezonde keuzes als het over voeding gaat. Niet gek wanneer je zo verleid wordt tot fastfood en de vele bewerkte producten in kleurrijke verpakkingen. Als je te weinig voedzame producten nuttigt, kan je belangrijke voedingsstoffen, vitamines en mineralen tekort komen of juist te veel van iets binnenkrijgen. Ook wordt overgewicht in de westerse samenleving een steeds groter probleem. Naast de nutri-score zijn er daarom wel meer campagnes om Nederland wat gezonder te laten eten en meer te laten bewegen.
En daar is op zich niets mis mee. Voor mensen zonder eetstoornis is dit misschien een handig systeem om gezondere keuzes te maken, maar wanneer je een eetstoornis hebt is dit echt een ander verhaal. Het moeten maken van gezonde keuzes kan al snel obsessief worden en de angst om een ongezonde keuze te maken buitenproportioneel groot. Met een eetstoornis kan je niet meer helder en objectief over eten denken. Je doet al zo je best om niet de achterkant van alle verpakkingen te lezen en zo alle producten te vergelijken; zetten ze het alsnog met koeienletters op de voorkant. Ai, shit!
Wel of geen eetstoornis? Het gaat over meer dan eten.
Maar daar is ook precies waar de nuance zit, als jij enorm gestrest raakt door de prominente nutri-score en niet weet hoe je ermee om moet gaan. Als je een eetstoornis hebt, is het echt anders. Mensen zonder eetstoornis kunnen zo’n nutri-score veel gemakkelijker in het grote geheel zien en gaan daardoor niet direct zwart-wit denken. Ze kunnen bewuster kiezen voor een gezondere of voedzamere keuze, maar voelen zich ook vrij om een keer voor iets anders te kiezen. Er zal geen enorme paniek of intense zelfhaat ontstaan, wanneer ze trek hebben in iets met een minder hoge nutri-score of iets anders voorgeschoteld krijgen.
In de video ‘Wij eten een week de basis-eetlijst’ spreek ik samen met Hannah een diëtist over het nut van de basis-eetlijst. Daarin kwam ook de vraag naar voren waarom je als je van een eetstoornis herstelt soms suikerrijke en vette tussendoortjes als uitdaging moet nemen. Want: dat is toch helemaal niet gezond? Móet je dat dan altijd eten? Nee, dat hoef je helemaal niet altijd te eten, maar het is wel goed om vrij te zijn om die keuze te kunnen maken. Om die extreme angst en het waarde-oordeel over jezelf, daar vanaf te kunnen halen. Want gezondere keuzes maken in wat je éét is één ding, maar je mentale gezondheid is ook ontzettend belangrijk.
Wat jij eet bepaalt niet jouw waarde als mens
Ja, het is goed om voldoende goede voedingsstoffen, vitamines en mineralen binnen te krijgen. Maar een keertje afwijken van die groene nutri-score, zou geen enorme paniek met zich mee hoeven brengen. Een keertje kiezen waar je trek in hebt, zou geen enorme zelfhaat teweeg hoeven brengen. Een nutri-score is geen waarde-score voor jou als mens.
Dit geldt niet enkel voor de nutri-score, maar ook voor jouw lichaam, gewicht of andere voedingskeuzes. Misschien heb jij wel overgewicht of snoep je graag, maar dat maakt jou niet tot een slecht of waardeloos mens; een overtuiging die mij erg bekend was toen ik een eetstoornis had. De angst voor overgewicht en de angst om dik te zijn ging bij mij niet over gezond of ongezond zijn, maar over wel of niet van mezelf kunnen houden en dat staat er écht los van.
De angst om ongezond te zijn
Eten is niet goed of slecht, maar wel of niet voedzaam. Het is belangrijk om voldoende voedingsstoffen binnen te krijgen. Dit hoeft niet elke dag perfect, maar gaat meer over een gemiddelde. Je kan best een keer iets minder voedzaams nemen. Daardoor zal je niet ineens heel ongezond zijn. Uiteindelijk gaat het ook niet om die ene keer dat jij een chocolade-croissant neemt in plaats van een volkoren boterham. Het gaat om het totaalplaatje over een week of een maand. Wat dat betreft is het te kort door de bocht om een product als gezond, ongezond, goed of slecht te bestempelen, maar gaat het over het gemiddelde in het geheel.
Vergeet niet te leven
Maar zelfs dan, moet het altijd maar perfect en binnen de lijntjes? Haalt die perfectie niet ook een beetje de lol van het leven eraf? Ja, het is goed om voor jezelf en je gezondheid te zorgen, dat moeten we ook niet helemaal links laten liggen, maar gezondheid is nog zoveel meer. Het komt in zoveel soorten en maten. Gezondheid is meer dan voedingsstoffen, meer dan een bepaald lichaam hebben, meer dan een x aantal keer per week sporten. Ja, het kan eraan bijdragen, maar gezondheid gaat ook over mentale gezondheid. Over geluk, genot en plezier. Als krampachtig met eten en bewegen bezig zijn betekent dat je overmatig wordt blootgesteld aan stress, paniek en zelfhaat. Als het betekent dat je je plezier, genot en sociale leven moet laten vallen. Is het het dan wel waard? Is het dan wel gezond?
Ja, het is goed om je bewust te zijn van je lichamelijke gezondheid, maar kan je het op elk vlak perfect doen zoals is voorgeschreven? Dat geloof ik eerlijk gezegd niet. Als ik naar mezelf kijk, is dat ook niet het geval. Zit ik veel te veel achter mijn computer, eet ik soms echt te weinig groente, houd ik te veel van witte pastaproducten en kaas (de schijf van vijf zou het niet met mijn keuzes eens zijn), drink ik wel eens een drankje te veel, heb ik soms te veel stress en slaap ik wel eens te weinig. Ben ik ongezond? Ach, ik doe mijn best, maar ik vergeet niet te leven. Perfectie slaat wat dat betreft best wel dood. En is het nodig om toch redelijk gezond en wel gelukkig te leven? Ik voel me gezond en gelukkig, ook met bepaalde ‘ongezonde’ gewoontes, als je dat zo wilt noemen.
Het leven is zoveel meer en jij bent zoveel meer. Gezondheid is zoveel meer. Dus vergeet niet te leven en straf jezelf er al helemaal niet voor af. Want het heeft niets te maken met jouw waarde als mens.
Geef een reactie