Omgaan met tegenslagen

Soms loopt het leven niet zoals je wilt. Dat kan in het klein, bijvoorbeeld als je dag anders gaat dan je had gepland. Maar het kan ook groter. Bijvoorbeeld als je zakt voor je examens, wordt ontslagen op je werk of je relatie uit gaat. Tegenslagen gaan vaak samen met afwijzing of een gevoel van falen. Dat maakt ze zo ontzettend pijnlijk. Hoe kun je het beste omgaan met de tegenslagen die op je pad komen?

Een dag die anders loopt omdat je je hebt verslapen of omdat je je trein hebt gemist; daar kom je redelijk snel weer overheen. Maar bij sommige tegenslagen zakt de moed je echt in de schoenen. Hoe ga ik dit nu weer verwerken? Hoe moet dit in hemelsnaam weer goedkomen? Dergelijke tegenslagen kunnen allerlei gevoelens oproepen: van paniek tot angst, van irritatie tot woede, van teleurstelling tot verdriet.

Toch is er een manier om te leren omgaan met tegenslagen. En wel door jezelf 3 vragen te stellen. Begrijp ik wat er gebeurt? Kan ik er invloed op uitoefenen? Kan ik het nut ervan in zien?

Deze vragen zijn gebaseerd op de theorie van de Amerikaanse socioloog Aaron Antonovsky. Hij noemde dit Sense of Coherence. Oftewel: het gevoel van samenhang. Als je het begrijpt wat er speelt, het gevoel hebt dat je wat invloed hebt op de situatie én er zin aan kunt geven, kun je beter omgaan met de dingen die op je afkomen in het leven.

Begrijp ik wat er gebeurt?
Als je zakt voor je tentamen, omdat je niet hebt geleerd, is dit waarschijnlijk beter te begrijpen dan wanneer je het tentamen niet mag inzien en dus niet weet wat je fout hebt gedaan. Als je nauwelijks iets te doen hebt op je werk en je baas moet je ontslaan, omdat er niet voldoende werk is, kun je daar in meekomen. Maar als je op staande voet wordt ontslagen tijdens een verwarrend conflict, is het waarschijnlijk moeilijker te plaatsen.

Begrip van en overzicht op de situatie zijn belangrijk voor het wel of niet kunnen omgaan met tegenslag. Als je een tegenslag te verwerken krijgt, vraag jezelf dan af of je begrijpt wat er precies gebeurt. Als dingen onduidelijk voor je zijn, onderzoek dan waar en bij wie je meer uitleg kunt krijgen.

Heb ik er invloed op?
Als je zakt voor je eindexamen is dat super rot. Je baalt waarschijnlijk als een stekker. Maar jij kunt, door extra te leren bij je herexamen of door een jaartje over te doen, invloed uitoefenen op de situatie. Jij kunt ervoor zorgen dat je alsnog slaagt, al is het wat later dan gepland. Dat is heel wat anders dan wanneer je iemand verliest aan de dood. Dat is waarschijnlijk de zwaarste tegenslag die het leven je kan uitdelen. En ook één waar je geen invloed op hebt.

Het gevoel dat je invloed hebt op wat er gebeurt is dus van belang bij het omgaan met tegenslagen. Als je te maken krijgt met een teleurstelling of tegenslag, vraag jezelf dan af: wat kan ik doen om de situatie beter te maken of te veranderen? Waar heb ik invloed en waar sta ik machteloos/ wat zal ik moeten gaan accepteren?

Kan ik het een plekje geven in een groter geheel?
In ons doen en laten zijn we allemaal op zoek naar zingeving. Waarom ben ik hier? Wat wil ik? Wie ben ik? Wat is de reden dat ik dit doe? Waarom gebeurt dit? We zijn voortdurend op zoek naar het nut, de oorzaak en de reden van bepaalde gebeurtenissen en ervaringen. Als ik bijvoorbeeld kijk naar mijn eetstoornis, kan ik die periode in mijn leven wel typeren als een behoorlijke tegenslag.

Maar doordat ik een eetstoornis heb gehad, heb ik ook de mogelijkheid gekregen om mijzelf op een bepaalde manier te ontwikkelen. Ik ben in therapie gegaan, heb veel over mijzelf geleerd, ben zelf een therapeutische opleiding gaan doen en ben werk komen te doen waar ik veel voldoening uithaal. Door op deze manier naar de tegenslag te kijken, haal ik er zingeving uit, in plaats van dat ik er slachtoffer van wordt. Ik kan die periode in mijn leven een plekje geven, omdat ik ondanks alle negatieve gevolgen van mijn eetstoornis, óók kan zien wat het heeft betekend voor mijn leven in een groter geheel.

Omgaan met tegenslagen betekent dus niet dat je de pijnlijke, nare of verdrietige gevoelens wegstopt of negeert. Je zult moeten dealen met de gevolgen van de tegenslag. Maar je hoeft niet onderdoor te gaan aan die gevolgen. Zie tegenslagen als een mogelijkheid om jezelf te ontwikkelen. Dan kun je de beter aan wat er op je pad komt.