Schaamteloze zelfbeschadiging

Al vaker schreef ik een blog over zelfbeschadiging en het omgaan met de eventueel blijvende littekens daarvan. Het is een blijft een lastig onderwerp. Je wilt niemand op ideeën brengen, maar aan de andere kant is het belangrijk dat er minder schaamte omheen hangt. Zo durven mensen er sneller hulp voor te vragen. Die schaamte is ergens ook wel iets gezonds. Je weet dat dit niet oké is. Zelfbeschadiging zou niet iets schaamteloos moeten worden. Het is oké, maar het is niet oké. Waar ligt dan die balans?

Het mag er zijn, maar je hebt het liever niet

Zelf heb ik er geen moeite mee als de littekens als gevolg van zelfbeschadiging zichtbaar zijn op mijn lijf. Ik loop zonder erbij na te denken met een korte broek en blote armen de deur uit. Er zal vast wel eens iemand zijn die ernaar kijkt en er is heus wel eens iemand die ernaar vraagt. Maar ik schaam me er niet voor. Ik ben bereid om mijn verhaal te vertellen als ik daar zin in heb of als ik denk dat dat goed is. Een ander kan het afkeuren, maar ik schaam me er niet voor. Het mag er zijn, daar sta ik honderd procent achter, maar ik heb het natuurlijk liever niet.

Ik ben oké met mijn littekens, maar zelfbeschadiging vind ik niet oké. Daarmee zeg ik niet dat mensen die zichzelf beschadigen of zichzelf beschadigd hebben niet oké zijn. Dat staat echt los van elkaar. Het is belangrijk dat ik zo naar anderen kijk, het is fijn dat anderen zo naar jou kijken, maar misschien wel een van de meest belangrijke dingen is dat jij zo naar jezelf kijkt. Het is hetzelfde als dat jij niet je eetstoornis bent. Je bent niet je woorden en je bent niet je daden. Wellicht dat het (tijdelijk) deel uitmaakt van jouw leven, maar het is niet jouw identiteit.

Toch weet ik dat het wel zo kan voelen. Zeker tijdens mijn behandeling, of door de reacties van mijn omgeving op mijn psychische aandoeningen, kon het heel erg voelen alsof anderen tegen mij waren. De woede vanuit machteloosheid of het (niet slecht bedoelde) onbegrip kon ook flink aan dat gevoel bijdragen. Alsof ik het verkeerd deed en dus verkeerd was. Ik weet nog goed dat er werd gezegd: ik ben niet tegen jou, ik ben tegen je eetstoornis. Of in dit geval dus: ik ben niet tegen jou, ik ben er tegen dat jij jezelf pijn doet. En dat is zo omdat ik om je geef als broer, als zus, als ouder, als vriend, als kennis, als mens.

Taboedoorbrekend of triggerend?

De schaamte die heerst rondom zelfbeschadiging weerhoudt veel mensen ervan om er open over te zijn en hulp te zoeken. Zelf heb ik er lange tijd ook niet over durven praten en hield ik het angstvallig geheim voor mijn omgeving. Zij schrokken zich op hun beurt zich weer rot toen ze er per ongeluk achter kwamen. Hun hevige reactie liet mij dusdanig schrikken dat de schaamte er niet bepaald minder om werd. Graag had ik die schaamte minder gevoeld, zodat ik er niet zo alleen in had hoeven staan. Zodat ik me niet een enorme sukkel voelde naast al mijn vriendinnen. Mijn destructieve copingmechanisme luchtte op korte termijn op, maar zorgde op de lange termijn alleen maar voor een nog slechter zelfbeeld.

Om te laten zien dat je niet alleen bent en dat je je er niet voor hoeft te schamen, vind ik het belangrijk om erover te schrijven voor Proud. Toen iemand uit mijn omgeving vroeg of je anderen daarmee dan niet op ideeën bracht, moest ik daar even over nadenken. Al eerder heb ik krantenberichten gelezen over hoe het aantal zelfmoordpogingen omhoog schiet nadat een bekend persoon besloten heeft te stoppen met leven of wanneer het onderwerp in een Netflix-serie naar boven komt. Daar heb je dus een heel goed punt. Het is belangrijk hoe je ergens over spreekt. Ik wil namelijk niemand triggeren!

Ook de recovery-community op Instagram laat duidelijk zien hoe iets dat wellicht goed bedoeld is, toch heel negatief en zelfs triggerend kan uitpakken. Via een simpele klik op een hashtag vind je een enorm aantal berichtjes dat lotgenootjes online hebben geplaatst. Dat is fijn, want je weet dat je niet alleen bent en voelt je misschien wat meer begrepen. Bemoedigende berichtjes onder mooie foto’s en inspirerende bordjes met eten moedigen aan om je los te vechten van je eetstoornis. Bleef het daar maar bij… Want bij diezelfde hashtags vind je talloze afbeeldingen van slangetjes sondevoeding, onvolwaardige maaltijden, ziekenhuisopnames en (verbonden) wonden als gevolg van zelfbeschadiging.

Ondanks de waarschuwingen die Instagram tegenwoordig bij bepaalde hashtags plaats, klik je makkelijk eventjes door. Het kan best pittig zijn om dit te zien. Misschien twijfel je hierdoor aan de ernst van jouw problemen, brengt het je op nieuwe, destructieve ideeën of geeft het een geromantiseerd beeld van psychische problemen. Dit kan nooit het doel geweest zijn van een recovery-community. Nu geloof ik dat er heus wel wat accounts tussen zitten die helemaal niet uit zijn op herstel. Maar ook degenen die dat wel claimen, kunnen behoorlijk triggerende content plaatsen. Ik denk dat het te allen tijde goed is om bij jezelf na te gaan waarom je iets op Instagram plaatst en wat dat zou kunnen doen met anderen die het eventueel tegenkomen.

Laten zijn of laten zien

“Maar dat hoort er toch gewoon bij? Mag het er dan niet zijn? Mag IK er dan niet zijn?” Natuurlijk mag jij er zijn. Wees er alsjeblieft. Ik denk dat er een verschil is tussen laten zijn of laten zien. Als ik bij mijn oma op visite ga, draag ik bijvoorbeeld altijd kleding die voor het grootste gedeelte mijn tatoeages bedekt. Dit doe ik omdat ik weet dat mijn oma er totaal niet achter staat en ik haar ermee zou kwetsen. Ze weet er wel van, maar ik vind het een kleine moeite om een beetje rekening met haar te houden. Het wil absoluut niet zeggen dat ik me ervoor schaam of dat ik niet honderd procent achter mijn tatoeages sta. Ik denk dat het juist is dat ik er zo oké mee ben, dat ik het niet erg vind om me te schikken naar een andere situatie. Ik hoef die bevestiging niet van iemand anders. Dan zijn de gevoelens van mijn oma me meer waard.

Daarmee wil ik niet zeggen dat jij altijd maar met lange mouwen over straat moet voor het geval je iemand triggert. Triggers kunnen altijd voorkomen op straat en het is ook aan de ander om daar mee om te leren gaan. Ik denk wel dat er een groot verschil is tussen gewoon zijn wie je bent en bewust content maken voor Instagram of een ander online platform. Het is belangrijk dat het er mag zijn, maar dat iets er mag zijn wil niet zeggen dat je ergens geen verantwoordelijkheid meer voor hebt. Niet alleen naar anderen, maar ook naar jezelf. Dat bedoel ik een beetje met de titel schaamteloze zelfbeschadiging. Als het allemaal maar oké is, zouden de grenzen ook kunnen vervagen en dat is niet de bedoeling. Het verlaagt misschien zelfs wel de drempel om nog verder te gaan, omdat het toch wel oké is. Ergens weet je ook wel dat het zo niet werkt, maar een eetstoornis of andere psychische aandoening kan makkelijk gebruik maken van dit soort stellingen.

Wat het laten zijn betreft, moet ik denken aan de blog ‘De verpleegkundige met littekens‘. Een prachtige blog waarin een ontzettend mooi voorbeeld wordt gegeven van hoe een taboe kan worden doorbroken. Niet door iets te laten zien, maar door iets te laten zijn. Hoe ik het op Proud probeer in te vullen, is door er over te praten op een bemoedigende manier. Zonder ooit een foto van mijn eigen littekens te plaatsen. Ik hoop dat ik daar goed aan doe. Dat je een ander er misschien mee triggert, is misschien nooit helemaal te vermijden. Als je maar weet dat je je er niet voor hoeft te schamen. Het is ook weer aan een ander, om daarin goed voor zichzelf te zorgen. Als jij merkt dat iets je triggert; maak het bespreekbaar bij je omgeving of hulpverleners.

Blijven hangen in een wereldje

Het mag er zijn, maar er mag meer zijn. Het is belangrijk dat niet jouw hele identiteit op jouw littekens of problematiek hoeft te rusten. Soms vragen mensen hoe het voor me is om op bijna dagelijkse basis met eetstoornissen en andere problematiek bezig te zijn. Of ik niet al lang genoeg in ‘dat wereldje’ rond heb gelopen? Of ik nu niet ‘verder wil met mijn leven’? Ik snap de vraag goed, maar voor mij is het niet meer hetzelfde als vroeger. Ik zit er namelijk niet middenin. Ik ben niet mijn werk, ik heb geen eetstoornis meer en ik beschadig mezelf niet. Ik ben verder gegaan met mijn leven. Ik schrijf er dagelijks blogs over, maar in mijn dagelijkse leven buiten werk is het helemaal geen onderwerp waar ik me mee identificeer. 

Waar mijn eetstoornis vroeger een groot deel uitmaakte van mijn identiteit, is dat nu helemaal niet meer zo. Althans, niet voor mijzelf. Dit is wel iets dat zich langzaam heeft moeten ontwikkelen. Het is ook iets geweest dat ik best wel lastig vond. Want als ik geen eetstoornis meer zou hebben, wat was ik dan nog wel? Intussen weet ik dat ik veel meer ben. Maar destijds voelde mijn eetstoornis naast iets verschrikkelijks ook als iets dat ik nodig had. Het was zelfs een grote inspiratiebron voor mijn werk op de kunstacademie. Als ik daar geen werk meer over kon maken, waar dan wel over? Als ik hier niet in kon vluchten, waar dan wel in? 

Wat dat betreft is het ook belangrijk geweest dat ik, voordat ik bij Proud kwam werken, nog ander werk heb gedaan. Dat ik echt een periode in mijn leven compleet vrij van de eetstoornis en andere problematiek heb kunnen zijn. Iets wat ik in zekere zin zou willen meegeven. Het is mooi om taboes te kunnen doorbreken, al is het maar voor een handjevol mensen. Maar waak ervoor dat je daardoor niet zelf in ‘een wereldje’ blijft hangen, want jij bent veel en veel meer dan je problemen en een ander is dat ook. Daar mag ook licht op geschenen worden.

♥