Ik zag mijn ouders naar mij kijken op een manier die ik niet herkende. Mijn moeder vroeg constant of het wel goed met mij ging en gaf aan dat ze niet begreep wat ik bedoelde.
“Ik weet zeker dat er iemand achter die deur staat”, zei ik geïrriteerd. Ik voelde me angstig en het leek alsof ik door iedereen werd aangestaard, ook al was ik alleen met mijn ouders. Ik wist zeker dat er meer mensen naar mij keken op dat moment. Er stond iemand achter die deur, misschien wel meerdere mensen en ik wist maar niet wat zij van mij wilden.
Op mijn negentiende kreeg ik een psychose. Ik was erg in de war en kon fantasie en realiteit niet meer van elkaar scheiden. Het was een heel moeilijke periode waarin ik mijzelf verloor. Ik was op dat moment opgenomen in een instelling van de GGZ. Wat ik mij vooral nog herinner is dat ik heel erg bang was. De hele wereld leek vreemd en ik was ervan overtuigd dat iedereen tegen mij was en erop uit was om mij pijn te doen. Ik had bijna elke dag het gevoel dat ik werd achtervolgd en dat mensen mij konden zien op camera’s die – naar mijn idee – overal verstopt zaten.
Er heerst nog steeds een grote taboe rondom het begrip psychose. Ik merkte dat toentertijd, maar ook nu nog steeds. Een psychose houdt in dat iemand de grip op de realiteit kwijt is. Vaak uit zich dat in hallucinaties, dingen zien of horen die er niet zijn, of je bent overtuigd van een bepaald idee dat niet klopt: dit wordt ook wel wanen genoemd. Voor mij zorgde dat voor een groot gevoel van schaamte toen ik te horen kreeg dat ik een psychose had gehad. Ik zat op dat moment op een theateropleiding en het ging al maanden niet erg goed. Ik had in de jaren ervoor veel meegemaakt en besloot om daar geen hulp voor te zoeken. Ik vond het erg moeilijk toen de psychiater deze term gebruikte. Ben ik dan gek? was de eerste gedachte die in mijn hoofd op kwam. Wil nu niemand meer met mij praten? Was het volgende dat ik dacht. Ik had in mijn psychose namelijk een heleboel mensen laten schrikken. Ik was erg wantrouwend tegenover alles en iedereen. Agressie was iets wat steeds opkwam omdat ik mij onbegrepen voelde en niemand snapte waar ik het over had wanneer ik schreeuwde dat ik gevolgd werd door meerdere personen. Voor mij voelde het allemaal heel echt. Ik was erg angstig, nerveus en paranoïde.
Vlak na de psychose sloot ik mij af van de wereld. Ik zat nog steeds in de opname maar ik mocht wel weer naar buiten overdag. Ik merkte dat ik sterk overprikkeld was en dat mijn emoties of erg heftig waren of helemaal afgevlakt. Ik schaamde me voor het feit dat ik een psychose had gehad. Ik durfde mijn ouders niet aan te kijken, omdat zij alles van dichtbij hadden meegemaakt en gezien. Ik wilde mijn vrienden niet bellen omdat ik niet meer wist wie ik toen wel of niet had gesproken. Ik isoleerde mijzelf omdat mijn zelfbeeld, mijn gevoel van eigenwaarde, een enorme klap had gehad.
Soms voelde het alsof mijn lijf ook niet meer bij mij hoorde. Ik voelde me vervreemd van mijzelf. Ik had dingen gedaan, dingen gezegd, die ik normaal nooit zou doen of zeggen. Ik was erg in de war hierdoor. Hoe moest ik nou ooit iedereen weer onder ogen komen en uitleggen dat ik een psychose had gehad? Hoe leg je zoiets uit aan je naasten? Het voelde alsof ik een slap excuus verzon voor het gedrag dat ik had vertoond.
Na een paar maanden, toen ik weer thuis was, heb ik hierover gesproken met mijn ouders. Ik voelde me niet helemaal begrepen omdat zij eigenlijk helemaal niets wisten over wat een psychose nou precies inhoudt. Ik merkte dat mijn moeder ook veel moeite had met deze term. Ze bleef maar zeggen dat ze het wel wat overdreven vond en dat ik niet gek was. Het feit dat zij dit dus ook linkte aan ‘gek’ zijn, zorgde er bij mij voor dat ik er eigenlijk helemaal niet meer over wilde praten. Ik voelde me anders dan mijn familie. Het voelde alsof ik vanaf dat moment niet meer bij hen hoorde. Zij waren nog een eenheid en ik viel daarbuiten. Ook met vrienden sprak ik niet meer over dit onderwerp. Ik wilde het wegstoppen en het vergeten, maar dit lukte natuurlijk niet.
In mijn verdere sessies bij mijn psychologe ging zij juist in op het feit dat ik een psychose had gehad en hoe ik mij hierover voelde. Ik vond het moeilijk om erover te praten en de eerste paar keren heb ik alleen maar gehuild. Gelukkig begreep zij mijn gevoelens van schaamte en onbegrip. Ze legde ook uit dat ik er niets aan kon doen en dat mijn omgeving waarschijnlijk ook niet wist hoe hierop te reageren. Het is natuurlijk niet zomaar iets. Maar ze legde ook uit dat als ik er niet over zou praten, de mensen om mij heen ook niet wisten hoe ik mij voelde en daar dus ook niet op konden reageren. Ik vertelde haar dat ik ontzettend bang was dat het terug zou komen en dat ik nu voor altijd psychosegevoelig zou zijn. Wat in feite ook kan. Het heeft ook allemaal weer te maken met hoe de psychose is ontstaan en waardoor.
Ik had moeite om te accepteren dat dit mij was overkomen. Want dat is het eigenlijk. Een psychose overkomt je. Je roept het niet op, je krijgt het niet omdat je ‘gek’ bent. Het kan iedereen overkomen en dat idee gaf mij ergens een beetje troost.
Toch heeft het voor mij wel een aantal jaar geduurd om het echt te accepteren en te leven met de angst dat het terug zou komen. Als ik bepaalde gevoelens had of juist het idee had dat ik mijn emoties niet kon uiten, was ik bang dat het terugkwam. Ik durfde ook geen theater meer te doen, omdat ik dacht dat dit de reden was dat al mijn frustraties ineens omhoogkwamen. Dit was niet zo. De theateropleiding zorgde er wel voor dat ik geconfronteerd werd met dingen uit het verleden. Dit was iets wat ik moeilijk vond. Maar door therapie heb ik geleerd om te praten en te voelen, waardoor ik nu ook makkelijker bij mijn emoties kan komen. Gelukkig ben ik langzaam weer toneel gaan spelen en heb ik daar nu ook veel plezier van – zonder de angst dat dit een psychose zal opwekken.
Inmiddels ben ik tien jaar verder en heb ik geen psychose meer gehad. Wel af en toe wanen, maar ik ben erachter gekomen dat ik toentertijd last had van een manische episode die de psychose ook triggerde. Ik ben er wel van overtuigd dat ik gevoelig ben voor een psychose, maar ik probeer wel mijn leven gewoon te leiden zonder de angst om het te krijgen. Dit vond ik eerst best moeilijk, maar inmiddels heb ik geleerd om alles ook gewoon te laten gaan en te genieten. Ik vind het leven soms zwaar en moeilijk, zoals iedereen, maar ik maak ook zoveel mooie dingen mee. De schaamte die ik had heb ik ook niet meer. Ik vertel wel eens aan mensen dat ik een psychose heb gehad en vaak krijg ik fijne reacties en vragen erover. Dat vind ik heel fijn want dan kan ik ook uitleggen hoe het voor mij was en wat een psychose nou precies inhoudt. Soms krijg ik ook vreemde reacties. Iemand zei laatst tegen mij: “Dus je bent niet normaal?” Ik vroeg hem: “Vertel mij wat de definitie van normaal is.” Hier had hij geen antwoord op.
Iedereen is anders en iedereen heeft eigen problemen. Er is ook niets om je voor te schamen als je dit hebt meegemaakt. Zoals ik al eerder aangaf, een psychose overkomt je. Je hebt dit niet zelf in de hand. Ik hoop ook dat als jij dit zelf hebt meegemaakt in welke vorm dan ook, dat jij je niet schaamt. Je bent wie je bent en soms gebeuren er dingen die je niet zelf in de hand hebt.
♥
Maandag 27 juni zal ik een themachat begeleiden over het thema: schaamte na een psychose. Mocht jij hier ook mee zitten en dit herkennen, schroom dan niet om even langs te komen op de chat. Je kunt mij vragen stellen maar ook je eigen verhaal doen indien je hier behoefte aan hebt.
Geef een reactie