“Dit was al de zesde maand dat ze niet meer ongesteld werd. Dit terwijl ze echt wel at. Aan de ene kant vond ze het wel prettig want nu had ze niet iedere maand weer een halve week lang buikkrampen en bloederig gedoe, maar aan de andere kant beangstigde het haar ook. Wat als ze nooit meer ongesteld zou worden?
Nu wilde ze dan nog wel geen kind, maar misschien wel als ze ergens eind twintig zou zijn. Zou het wel goedkomen? Hoe lang kon dit zo blijven voordat het ernstige gevolgen zou hebben?”
Je hebt er vast wel eens van gehoord: het uitblijven van de menstruatie als één van de gevolgen van anorexia. In de medische wetenschap wordt het uitblijven van de menstruatie ook wel amenorroe genoemd.
Fotografie: Haylee
De menstruatie is de periode van de menstruatiecyclus waarin de verdikte wand van de baarmoeder, die klaar was gemaakt om een embryo op te vangen, wordt opgeruimd om voor de volgende eisprong opnieuw te kunnen worden opgebouwd. Het woord menstruatie komt van het Latijnse woord mensis, wat maand betekent.
Er zijn twee verschillende vormen van amenorroe:
1. Primaire amenorroe: hiervan is sprake wanneer een meisje maar niet ongesteld wordt, terwijl ze dit gezien haar leeftijd eigenlijk al wel zou moeten zijn. Ze is eerder dus nog nooit ongesteld geweest.
2. Secundaire amenorroe: hiervan is sprake wanneer een meisje/ vrouw al wel ongesteld is geweest, maar dit opeens niet meer wordt en dit langer dan vier/ zes maanden aanhoudt. ###
Oorzaken:
Als het gaat om het uitblijven van de menstruatie als gevolg van een eetstoornis, dan gaat dit dus meestal om secundaire amenorroe, tenzij een meisje met anorexia nog nooit ongesteld is geweest (nog erg jong is) en het door de anorexia ook niet wordt. Andere oorzaken van primaire amenorroe een late ontwikkeling of een aandoening aan de geslachtsorganen of hormoonhuishouding.
De oorzaken van secundaire amenorroe kunnen lichamelijk zijn: De meest logische en meest voorkomende is natuurlijk zwangerschap. Maar daar zullen de meeste leden van proud nog niet mee te maken hebben. Ook aandoeningen aan de schildklier of bepaald medicijngebruik kunnen ervoor zorgen dat de menstruatie tijdelijk stopt.
Dan heb je nog de psychische oorzaken van amenorroe, waaronder dus anorexia. Ook kan stress en een depressie ervoor zorgen dat de menstruatie tijdelijk uitblijft. Ook bij zeer intensief sporten kan de menstruatie uit blijven.
Maar hoe komt het dan dat de menstruatie soms stopt bij anorexia?
De hormonen die een belangrijke rol spelen bij de ontwikkeling van de vrouwelijke geslachtskenmerken, zoals de groei van je borsten, en bij de regulatie van de menstruatiecyclus en bij zwangerschap zijn oestrogenen. (andere hormonen zijn progesteron en testosteron) Ze worden ook wel vrouwelijke hormonen genoemd omdat de man ze nauwelijks bevat. De hormonen worden o.a. afgegeven door onze eierstokken en voor een klein deel door de bijnieren. Oestrogeen heeft naast bovenstaande hoofdtaken nog andere functies.
Oestrogeen draagt bij aan:
- een gezonde huidspanning
- sterke botten
- juist vetgehalte in bloed
- elasticiteit bloedvaten
- goede hersenfuncties
- emotioneel evenwicht
Maar hoe komt het dan dat de menstruatie stopt?
Daar is geen eenvoudig antwoord op te geven, omdat er hier meer hormonen een rol in spelen en een wisselwerking op elkaar hebben. Ik probeer hieronder toch het uit te leggen:
Een ander hormoon wat betrokken is bij de menstruatie is het Ghonadotrophin Releasing Hormoon, ofterwel GnRH. Tijdens de kindertijd wordt dit hormoon constant in kleine hoeveelheden afgescheiden.
Drie à vier jaar voor de eerste menstruatie – wanneer de vetverhouding in het lichaam van een meisje een bepaald punt bereikt (een kinderlichaam is fysiek niet in goed staat om zwanger te worden) – verandert de kleine constante afgifte in grotere pulserende golven. GnRH wordt gemaakt in de hypothalamus (deel van de hersenen). GnRH is verantwoordelijk voor het vrijmaken van de hormonen FSH en LH.
FSH is een Follikel Stimulerend Hormoon en stimuleert zo de groei van het aantal follikels in de eierstokken. Naarmate de follikels tot ontwikkeling komen produceren ze het hormoon oestrogeen.
Bij het begin van je pubertijd bevat iedere eierstok, niet schrikken, 200.000 follikels. Vanaf je pubertijd worden 10 a 20 follikels iedere maand tot ontwikkeling gebracht. Bij de groei/ ontwikkeling van follikels wordt oestrogeen afgegeven. De oestrogeen komt dan in je bloed terecht. Dit wordt uiteindelijk grotendeels opgenomen door het weefsel van de geslachtsorganen en de borsten.
Dit zorgt o.a. voor de produktie van de slijmvlieslaag van de baarmoeder.
De toename van de hoeveelheid oestrogeen in het bloed zorgt ervoor dat er weer een signaaltje gaat naar de hersenen waardoor er minder GnRH wordt aangemaakt, waardoor vervolgens weer minder FSH wordt geproduceert. Ongeveer twee weekjes voor de volgende menstruatieperiode wordt er een golf oestrogeen afgegeven (follikels zijn immers volop in groei), dit zorgt voor een signaal naar de hersenen wat ervoor zorgt dat er naast FSH, LH wordt afgegeven. LH zorgt ervoor dat het grootst gegroeide follikel openbarst waardoor er een eicel uitspringt. De ovulatie heeft plaatsgevonden. Wanneer geen bevruchting plaatsvindt, stopt het overgebleven follikel (gele lichaam) met de afgifte van progesteron (wat de baarmoeder klaarmaakt voor bevruchting)
Als jouw lichaamsgewicht te laag is (een bmi tussen 17 en 19, vrouwen vanaf 18 jaar), lukt het de hypothalamus echter niet om GnRH af te geven in pulserende golven. Hierdoor lukt het ook niet om voldoende FSH en LH af te scheiden waardoor er dus geen groei van de follikels ontstaat en er dus geen oestrogeen meer vrijkomt….etc –> stop menstruatie. De manier van afgifte van GnRH is nu te vergelijken met die van vóór de pubertijd.
Je lichaam neemt zichzelf en jou als het ware in bescherming. Blijkbaar kan jouw lichaam een zwangerschap (nog) niet aan. Het lichaam staat op een soort van overleef-stand. Het terugkomen van de menstruatie bij herstel van lichaamsgewicht heeft veel tijd nodig. Het lichaam moet eerst zeker weten dat het niet op korte termijn weer op de overleef-stand moet en daarom eerst lang genoeg op een gezond gewicht zitten (en op krachten zijn gekomen) voor de natuurlijke balans weer hersteld wordt.
Overmatig sporten zorgt er ook voor dat GnRH niet met pulserende golven kan worden afgegeven, waardoor dus ook de menstruatie kan stoppen. Ook stress vermindert de hoeveelheid van het hormoon oestrogeen.
Wat zijn de gevolgen van een te laag lichaamsgewicht, te lage vetverhouding en dus uitblijven van de menstruatie? Naast dat je natuurlijk het risico loopt onvruchtbaar te worden, zijn er meer gevolgen die een te laag oestrogeengehalte met zich mee brengt:
- Afname van de huidspanning.
- Afbraak botdichtheid waardoor osteoporose onstaat.
- Afname van de elasticiteit van de bloedvaten waardoor de kans op kans op hart- en vaatziekten toeneemt.
- minder goede hersenfuncties waardoor o.a. de concentratie afneemt.
- Emotioneel evenwicht neemt af waardoor je dus labieler bent.
- Stijging cholesterolgehalte.
- Haaruitval
Ook als de ongesteldheid onregelmatig is kan de oestrogeenproduktie te laag zijn waardoor de botten niet de hoogste piekdichtheid bereiken en dus eerder botontkalking optreedt.
Wat moet je doen bij een uitblijvende menstruatie?
Gezond en voldoende eten (minimaal 1 gram calcium per dag) is natuurlijk van belang om te zorgen dat de menstruatie weer terug komt. koffie, thee, frisdranken en alcohol hebben een negatieve invloed op het oestrogeenpeil. Daarnaast is het sowieso verstandig om, wanneer het uitblijven langer dan een paar maanden aanhoudt, naar de huisarts te gaan.
In het geval van amennoroe als gevolg van een eetstoornis zal bijvoorbeeld aangeraden worden te starten met het gebruik van een anticonceptiepil, zodat het oestrogeenpeil omhoog wordt gehaald. Ook kan worden gedacht aan hormoonpreparaten die worden voorgeschreven aan vrouwen die in de overgang zijn.
Bij gewichtsherstel zal de menstruatie in de meeste gevallen weer terugkomen. Hoe lang dit duurt verschilt per lichaam. Denk hier echter niet te makkelijk over! Ongeveer 30% van de vrouwen met secundaire amenorroe blijft menstruatiecyclus-problemen houden na herstel van het lichaamsgewicht. Een deel hiervan wordt zelfs permanent onvruchtbaar!
N.b. het uitblijven van de menstruatie komt niet enkel bij anorexia voor. Dit kan ook een gevolg zijn van boulimia of een eetstoornis NAO (niet anders omgeschreven). Het is niet enkel afhankelijk van ondergewicht, maar vooral met de vetverhouding in je lichaam. Iemand met flink ondergewicht, maar die wél gezond eet, kan dus nog ongesteld worden, terwijl iemand met nauwelijks ondergewicht maar met zeer slecht eetpatroon niet meer ongesteld kan worden.
Geef een reactie