Het is 21 januari, 2022. De dag nadat de uitzending van Boos online kwam. Een uitzending waar, geloof ik, bijna heel Nederland naartoe heeft geleefd afgelopen week. Krantenkoppen en quotes als ‘Seksueel wangedrag bij The Voice’, ‘Deelnemers van The Voice moesten een contract met zwijgplicht tekenen’, en ‘Hoe kon het zover komen’, slaan me om de oren en heel eerlijk gezegd weet ik ook even niet meer waar ik het zoeken moet. Ik stond op met een flinke kater en een knoop in mijn maag, en ik niet alleen. Het nieuws sloeg bij velen in als een bom, ook op het forum hier op Proud2Bme lees ik jullie kijk hierop. Hoe het nieuws jullie overspoelde en vaak ook triggerde. Ook op Instagram gaat het nergens anders meer over – en gelukkig maar, wil ik bijna zeggen. Wat fijn dat het serieus wordt genomen, wat goed dat er open over wordt gepraat. Dat mensen zich uitspreken. Maar met dat stukje openheid en kwetsbaarheid, komt helaas ook een keerzijde: victim-blaming en shaming.
Triggerwarning: ik zei het net al, op het forum heb ik berichten gezien die hierover gaan. Hoe het mensen raakt en van alles omhoog haalt. Deze blog is met de beste intenties geschreven, maar het kan zijn dat het niet helpend is voor jou om dit nu te lezen. Jij kan dat het beste aanvoelen. Twijfel je daarover? Laat deze blog dan nu even voor wat het is. Jouw veiligheid is het belangrijkst.
“Stel je niet aan, zie het als een compliment.”
Ergens ben ik ontzettend opgelucht dat alles bekend is geworden wat zich achter de schermen bij de Voice heeft afgespeeld. En ik hoop dat dit deuren opent voor alles dat zich nu nog onder de radar afspeelt. Want wat lijkt het me heftig. Dat je meedoet aan een talentenjacht, iemand iets tegen je zegt, over je zegt, je misschien zelfs aanraakt en dat je dan geen poot hebt om op te staan. Om überhaupt weerstand te bieden. Want die auditie? Nou, die kan zomaar ineens verknald worden. En: wie gaat jou nou geloven? Daarbij bleken de slachtoffers een zwijgplicht te hebben. Hielden ze zich daar niet aan? Dan was de boete maar liefst 10.000 euro. Je wordt écht in een hoekje gedreven en dat gevoel, daar kan ik vooral veel bij voelen en amper woorden aan geven. De oneerlijkheid, macht, misbruik… Om ziek van te worden.
De afgelopen week heb ik mede daarom het nieuws, waar mogelijk, ook een beetje vermeden. De reacties onder de nieuwsberichten maakten me soms echt misselijk. “Stel je niet aan”, “Nu is het wel weer genoeg in het nieuws geweest”, “Zie het als een compliment”, “Dit is gewoon fake nieuws”, “Ja pff, komen ze nu mee. Dan telt het niet meer”… Om maar wat te noemen. Deze reacties zijn echt niet oké. Ik kan me er zo ontzettend kwaad over maken. Laat je alsjeblieft nooit door een vreemde op het internet (die trouwens vaak geen idee heeft waar hij over praat) vertellen dat wat jou is overkomen, dat ongewenste gedrag dat nota bene iemand anders bij jou laat zien, iets is wat je moet verstoppen. Dat jíj je klein moet houden, door het foute gedrag van iemand anders. Dat jij niet mag voelen, dat jij je er ‘maar overheen moet zetten’. Nee, je mag je uitspreken wanneer iemand anders zich niet weet te gedragen. Echt, dat is je goed recht. Maar weet ook dat het niet hoeft, er is niets verplicht. Want soms is het echt al moeilijk genoeg om iets te doorleven, overleven, om het uiteindelijk achter je te laten – zo goed en kwaad als dat kan.
Waar ligt het probleem?
Ook in de documentaire maken naar mijn idee bepaalde mensen zich schuldig aan victim blaming. Persoonlijk vind ik het typerend dat de witte, machtige mannen in kwestie het probleem (én hun machtspositie) ontkennen en afschuiven. Ja, fijn dat er ‘ruimte’ is voor slachtoffers om naar buiten te komen met wat hen is overkomen, maar weet dat het probleem niet bij hen ligt. Het probleem ligt niet bij de vrouwen, bij de mensen die het is overkomen. Die de woorden aan moesten horen, de handen moesten voelen en de appjes ontvingen. Het probleem ligt bij de daders, die hun handen niet thuis konden houden. Die hun foto’s en appjes niet hadden hoeven versturen en hun mond ook dicht hadden kunnen houden. Elkaar op hun gedrag aan hadden kunnen – en moeten – spreken. Dáár ligt het probleem. Daar is geen discussie over mogelijk.
Het beeld van een enge man in een steegje die een meisje verkracht. Dát is het overheersende beeld. Maar er is meer dan dat. Het gaat niet alleen over verkrachting. Het gaat niet alleen over enge mannen in lange leren jassen. Nee, het gaat om de ‘normale’ mens, die feilloos tussen de andere mensen opgaat in de menigte. Dat is nog veel enger. Het betreft niet alleen jonge meisjes en het gebeurt niet alleen in steegjes. Juist niet.
“Er wordt gezegd: vrouwen moeten ook weerbaar zijn, maar wat belangrijker is, is dat mannen niet over grenzen gaan. De verantwoordelijkheid ligt altijd bij degene die het doet, niet bij de slachtoffers.” – Willy van Berlo van het Rutgers, Expertisecentrum Seksualiteit in Boos (24:03)
Ja, iedereen heeft een eigen achtergrond. Een eigen karakter. En mede dat maakt elke persoon en diens kijk op de wereld uniek. Het is makkelijk om een uitspraak te doen over een situatie waar jij zelf geen ervaring mee hebt. Je weet namelijk niet hoe jij zelf had gereageerd, hoe heftig iets kan zijn. Daarnaast beleven we allemaal onze eigen waarheid, we kijken door onze eigen bril. Iets wat mij raakt, op wat voor manier dan ook, kan jij over het hoofd zien. We beleven het allemaal anders en daarom kan niemand een uitspraak doen over hoe jij iets moet ervaren. Of je er last van mag hebben of niet. Daar zijn namelijk helemaal geen criteria voor. Want het ‘gewoon’ vertellen, is niet zo gewoon. Voelt niet gewoon. Integendeel.
Verhoog de drempel nóg maar wat meer
Het is juist ontzettend moeilijk om je als slachtoffer uit te spreken. Door te stellen dat de ‘ruimte er wel degelijk was’, leg je niet alleen de schuld dus bij het slachtoffer, maar ook doe je daarmee hun hele ervaring teniet. Als je niet weet hoe het voelt, hoe moeilijk het is, hoe je aan jezelf kan twijfelen, houd dan je mond. Daarnaast, door dát te zeggen, door indirect te stellen dat de manier waarop het aangepakt is bij het slachtoffer ligt, verhoog je de drempel steeds wat meer. Want wie voelt zich op die manier nog veilig genoeg om überhaupt naar voren te stappen?
Victim blaming gaat me aan het hart. Misschien ook omdat ik het zelf heb ervaren, binnen mijn eigen familie maar zelfs hier op Proud2Bme, in de reacties. Dat trauma’s worden vergeleken. Dat anderen wel even vertellen hoe je ermee om moet gaan of dat anderen zelfs invullen dat jij het overdrijft. Ik heb zo ontzettend veel bewondering voor allen, stuk voor stuk, die nu naar buiten komen met hun deel van dit verhaal. Al die hoofdstukken vormen samen een groot geheel en leggen daarmee een gevaarlijk en walgelijk verhaal bloot.
Wat kun je doen als omstander van iemand die slachtoffer is van seksueel geweld?
- Laat de ander praten en luister. Dat klinkt simpel, maar luisteren betekent hier: laat de ander kiezen wat die persoon loslaat, draag niet direct een oplossing aan en bagatelliseer de situatie niet. Als iemand hierover wil praten, is dat al zo’n grote stap, waar veel gevoelens bij komen kijken. Laat iemand in haar of zijn waarde, ga niet op zoek naar de ‘waarheid’. Luister.
- Vraag of je iemand aan mag raken. Voor velen is het de normaalste zaak van de wereld om een arm om iemand heen te leggen, een knuffel te geven. Maar wees je ervan bewust dat dit ook aanstootgevend kan werken. Vraag aan iemand of het oké is om die persoon aan te raken en neem genoegen met een ‘nee’. Het is juist heel sterk wanneer iemand die grens kan voelen en aan kan geven.
- Overlevingsmodus. Besef dat het brein van iemand die seksueel geweld heeft meegemaakt, op welke manier ook, hoogstwaarschijnlijk in een overlevingsmodus staat. Zet de ander daarom niet onder druk om te praten of om actie te ondernemen. Helen, voor zover mogelijk, kost tijd en kan je niet forceren.
- Behandel het slachtoffer hetzelfde als je altijd hebt gedaan. Ja, de persoon is slachtoffer, maar daarnaast ook partner, ouder, kind, mens. Daar is niets aan veranderd.
- Vraag eens hoe het gaat. Ook als jij het gevoel hebt dat het ‘gepasseerd’ is. Zoiets ingrijpends draagt iemand vaak lang, misschien wel voor altijd, met zich mee en het is fijn om daarin gezien te worden.
En nu?
Wat ik hoop? Ik weet het niet zo goed. Ik hoop vooral dat de slachtoffers de hulp kunnen krijgen die ze nodig hebben als ze daar behoefte aan hebben. Dat ze door kunnen gaan met hun leven, dat op kunnen pakken zoals zij dat willen. Dat er een eerlijke en rechtvaardige procedure volgt. Dat de mensen met macht ook vóelen dat hun gedrag niet acceptabel is. Of ze het echt inzien, dat weet ik niet, maar ik hoop dat hen toekomt wat ze verdienen. Ik hoop op meer openheid, meer inzicht. Op gelijkheid. Op zoveel verandering.
En om een verandering teweeg te brengen, is deze aflevering van BOOS denk ik een goed begin.
Wil jij de aflevering van BOOS (nogmaals) bekijken? Ik heb getwijfeld of ik hem hier als video in wilde zetten, want dat verlaagt de drempel. Zeker wanneer dit een thema is dat bij jou speelt of heeft gespeeld, probeer echt bij jezelf na te gaan of vandaag het moment is om de documentaire te bekijken en zet hem op pauze of stop als je merkt dat het je overspoelt. Jouw veiligheid eerst, altijd.
Heb je de behoefte om – na het zien van @boosbnnvara of n.a.v. de berichtgeving rondom The Voice – met iemand te praten over jouw eigen ervaring met seksueel grensoverschrijdend gedrag?
Neem dan gratis en anoniem contact op met:
- Slachtofferhulp Nederland
0900-0101, ma t/m vr 08:00 – 20:00 of via de chat op www.slachtofferhulp.nl - Centrum Seksueel Geweld
0800-0188, 24/7 of via chat ma t/m vr 16:00 – 06:00, za/zo van 20:00 tot 06:00 op www.centrumseksueelgeweld.nl - Mind Korrelatie
0900-1450, ma t/m vr van 09:00 tot 21:00 uur of via chat op www.mindkorrelatie.nl - Fier
Altijd bereikbaar via 088 – 20 80 000 of via de chat fier.nl/chat
Tot slot wil ik je iets meegeven dat Linda Hakeboom hier nog over deelde op haar Instagram account (helaas ook uit eigen ervaring):
“Dat mensen bevriezen zien als toestemming, is een extreem gevaarlijke denkfout. ‘Je had toch nee kunnen zeggen’, is totale onwetenheid. Mensen die geen ‘nee’ zeggen, zeggen niet automatisch ‘ja’. Educate yourself and do better. En slachtoffers: vergeef je lichaam voor deze reactie. Het deed alleen maar wat het dacht dat het beste voor je was.”
Kom bij Proud2Bme gratis en anoniem in contact met lotgenoten, ervaringsdeskundigen, psychologen en dietisten. Op ons forum kun je jouw verhaal delen en/of vragen stellen. Ook kan je dagelijks met ons chatten (de agenda vind je hier). Wij staan voor je klaar.
Geef een reactie