Voor Omstanders: helpen zonder te begrijpen

Een eetstoornis heb je nooit alleen. Ook al voelt het soms alsof je dit gevecht elke dag in je eentje aangaat, de mensen om jou heen hebben daar op een manier ook mee te maken. Anderen zien jou worstelen, terwijl ze misschien niet altijd weten hoe het werkt en wat het beste is om te doen. Hoe ga je om met iemand met een eetstoornis? Er is helaas geen duidelijk handboek voor, maar in onze blogserie ‘Voor Omstanders’ willen we jullie wat handvatten geven. Als ouder, zus, vriend(in), klasgenoot of collega kun je misschien best wat tips gebruiken in deze situatie. En daar hebben uiteindelijk alle partijen baat bij. Vandaag; deel 2!

Wat nou als je elkaar niet begrijpt? Het kan zijn dat eetstoornissen of psychische problematiek voorkomt in de omgeving of in de familie, maar er is natuurlijk ook een kans dat dat niet het geval is. Of dat er nooit over gepraat is en het gewoon heel ingewikkeld is. Dan kun je voor je gevoel ineens ver uit elkaar staan. Je hebt het beste voor met iemand, terwijl je niet altijd iets kunt met zijn of haar gedachtes of gedrag.

Onbegrip speelt een enorme rol in het leven van iemand met een eetstoornis, maar ook in het leven van de omstanders. Van alle kanten kan er eigenlijk constant onbegrip zijn. Lastig, maar ook heel begrijpelijk. Het is misschien ook vrij onrealistisch om ervan uit te gaan dat je elkaar makkelijk zou begrijpen. De één is ‘gezond’, de ander heeft een stoornis. Als je er over nadenkt, is het eigenlijk ook best geruststellend dat dat niet makkelijk te begrijpen is. Dat je met een gezond hoofd niet helemaal snapt hoe een eetstoornis werkt. Het is en blijft een ziekte; een hele ingewikkelde. Als zelfs patiënten zelf het niet altijd snappen, kan dat voor de buitenwereld al helemaal een onmogelijke opgave zijn. 

Bron: priscilladupreez

Overigens vond ik dat naast frustrerend ook wel geruststellend. Want herstellen zou betekenen dat ik ook wat gezonder mijn je hoofd zou kunnen worden. En dan kon ik dus, met de juiste hulp, heel ver af gaan staan van die eetstoornis. Dat het verschil tussen gezond denken en ziek denken groot is, kon zowel lastig als fijn zijn. Het bood namelijk ook perspectief voor de toekomst. 

Neemt niet weg dat dit voor alle partijen op het moment zelf best frustrerend kan zijn. Iemand met een eetstoornis wil dat anderen snappen wat hij/zij doormaakt en jij wilt als omstander ook niets liever dan snappen waarom iemand zo doet. Waarom honger je jezelf uit? Waarom eet je jezelf misselijk? Waarom ben je zo hard en streng over jezelf? Waarom is het soms zo zwart-wit? Waarom doe je iets, waarvan je weet dat het niet goed is? Je wilt niets liever dan begrijpen hoe het er in iemands hoofd aan toe gaat. Maar dat gaat nu eenmaal niet altijd. Je kan het aanhoren en je proberen in te leven, maar verder dan dat kom je misschien niet. En dat is niemands schuld. 

Accepteer het

Als je samen kunt accepteren dat je elkaar niet helemaal gaat begrijpen, scheelt dat misschien al de helft aan frustratie. Natuurlijk is dat voor alle partijen lastig en kan dat heel erg alleen voelen. Jij voelt je machteloos en ziet iemand dingen doen waar jij met je hoofd niet bij kan. De ander voelt zich machteloos tegenover een ziekte en ervaart ook veel onbegrip vanuit de omgeving. Dat voelt ook alleen; alleen met een gevaarlijke ziekte die je gek kan maken. Dat kun je allebei niet bij elkaar wegnemen en daarom kan professionele hulp zo belangrijk zijn om tot die kern te komen. Voor mij persoonlijk was het juist fijn om met een onafhankelijk iemand te praten, die ervoor gestudeerd had. Die relatie is zo anders, zo gericht op hulp verlenen, die relatie is sowieso anders – en soms makkelijker – dan die met je omgeving. 

Door te accepteren dat je allebei ergens anders staat en elkaar niet ‘hoeft’ te begrijpen komt er misschien wat meer ruimte. Je wilt elkaar begrijpen en als je dat weet van elkaar, kun je vaak wel een middenweg vinden. Je hoeft die ander niet te redden. Door er te zijn en je eigen rol te accepteren, kun je misschien wel veel meer betekenen. Door goed te blijven praten, kleine dingen uit te leggen, elkaars gevoel te respecteren en te accepteren, denk ik dat je al de helft hebt gewonnen. Dan is er in ieder geval iets meer rust en meer oog voor de belevingswereld van de ander. Vanuit daar kan begrip ontstaan, zonder dat je elkaar helemaal begrijpt.

Begrijpen is geen voorwaarde

Maar dat betekent niet dat je elkaar niet zou kunnen helpen. Dat jij de ander niet begrijpt, is geen falen van jou en ook geen voorwaarde om er voor die persoon te kunnen zijn. De professionele hulp moet misschien ergens anders vandaan komen, maar ook jij kan van onschatbare waarde zijn. Jij als ouder, familielid, vriend of vriendin, jij hebt een rol die niet te vervangen is. Je hoeft de ander niet te begrijpen om te kunnen zeggen dat je er voor die persoon bent. Je hoeft niet alles te snappen om een enorme steun voor iemand te kunnen zijn. 

“Ik kan je niet altijd begrijpen, maar ik kan naar je luisteren. Ik kan je niet altijd volgen, maar ik kan je de afleiding bieden die je soms misschien nodig hebt. Sterker nog, ik snap vaak helemaal niets van wat je doet en hoe het in je hoofd werkt, maar ik hou van je en ik wil je helpen om je beter te laten voelen.”

Dat jij er bent, dat jij er wilt zijn en wilt helpen met alles wat in jouw macht ligt, is de enige voorwaarde om met elkaar deze tijd door te kunnen komen. Wat in jouw macht ligt is beperkt en dat weet je allebei. Maar wat je wél kan, dat betekent ongelofelijk veel voor een ander. Onderschat jouw steun en jouw bijdrage niet in dit proces.

Jij doet ertoe

Mijn moeder begreep er niets van, nog steeds niet helemaal denk ik, maar uiteindelijk was dat oké. Ze kon wel uitspreken wat ze mij gunde en hoe zij dingen aan zou pakken. We konden het hebben over onze verschillen en gek genoeg bracht dat ons dichter bij elkaar. Als ik een slechte dag had, wilde ik niet eten en verstopte ik mezelf het liefst. Als zij een slechte dag had, trok ze hakken aan, maakte ze zich mooi op en trad met opgeheven hoofd de dag tegemoet. ‘Niet voor mezelf zorgen, zou niet eens in me opkomen.’

Natuurlijk kon ik soms verdrietig worden van die verschillen. Het voelde soms eenzaam en zwak, omdat het bij mij zo anders was en me zo veel moeite koste allemaal. Terwijl dat bij anderen vanzelf leek te gaan. Maar ik kreeg ook direct een kijkje in het hoofd van iemand anders. Het was heel fijn om te horen hoe het bij een ‘gezond’ iemand eraan toe ging. Zo kan het ook, dacht ik. Zo mag het ook, zo mag ík het ook. Dat maakte mij niet ‘gekker’ en haar niet ‘beter’, maar het kon anders en dat bewijs had ik elke dag om me heen.

Je kan elkaar helpen zonder elkaar te begrijpen. Ik heb het idee dat als je dát centraal kunt stellen samen, je veel verder komt dan je zou verwachten. Je kunt niet dé oplossing zijn voor de ander, de persoon die alles in huis heeft om de eetstoornis te verslaan. Dat heeft niemand, ook geen enkele hulpverlener. Jij kan een puzzelstukje zijn, maar wel een ongelofelijk belangrijk puzzelstukje. Van de puzzel die iemand zelf in elkaar zal moeten leggen, om alles wat hij of zij nodig heeft in herstel, bij elkaar te kunnen brengen. 

♥