Kort geleden ontstond er op het forum van Proud2Bme een kleine discussie over het wel of niet in een GGZ instelling verbieden van zelfbeschadiging. De meningen hierover waren verdeeld. Sommigen vonden het onzin en niet helpend om zelfbeschadiging te verbieden, anderen vonden het juist goed. Zelfbeschadiging is een gevoelig onderwerp en ik heb gemerkt dat als het hierover gaat mensen zich snel aangevallen kunnen voelen. In deze blog deel ik mijn ervaring, kennis én mening over zelfbeschadiging binnen een GGZ instantie. Deze blog is bedoeld als uitnodiging om over dit onderwerp inhoudelijk en respectvol met elkaar in gesprek te gaan.
• Niet verbieden van zelfbeschadiging
Mijn ervaring met instellingen die zelfbeschadiging oogluikend toestaan is niet positief. Ik zag dat mensen elkaar binnen no-time na gingen doen. Niet eens altijd bewust. In eerste instantie waren er maar een paar jonge vrouwen die zichzelf beschadigden, maar na verloop van tijd beschadigde iedereen zich. Ik had het idee dat er eigenlijk vanuit de kant van de hulpverlening te weinig aandacht was voor de jonge vrouwen, waardoor er soms indirect op deze manier om hulp geroepen werd. Soms was het ook niet eens om hulp roepen, maar was het puur het gevoel nergens terecht te kunnen, niet weten hoe met de negatieve gevoelens aldaar om te gaan. Het probleem was echter dat na een aantal maanden iedereen zichzelf beschadigde, waardoor het als het ware “normaal” was geworden binnen de instelling. Mensen moesten zichzelf maar verbinden en als het even kon zelf naar de eerste hulp gaan…
Naar de eerste hulp gaan, want dat was hoe het uit de hand liep. Mensen gingen zichzelf steeds ernstiger beschadigen. Dit had wellicht ook te maken met het verloop van de behandeling. Deze werd zwaarder. Tegelijkertijd had het merendeel van deze vrouwen eerder nog nooit de eerste hulp bezocht en sinds hun deelname aan deze behandeling ineens wel. Een bezoek aan de eerste hulp betekende naast heel veel schaamte, hechtingen en blijvende littekens. Littekens die er voor deze behandeling nog niet waren. Ik heb het zelfbeschadigend gedrag van veel jonge vrouwen hier zien verergeren in plaats van zien verminderen. Natuurlijk was dit niet enkel het gevolg van het toestaan van zelfbeschadiging (Soms zijn problemen al aanwezig en komen deze pas tot uiting tijdens een behandeling omdat er dan voor het eerst over gesproken wordt en soms is een behandeling simpelweg behoorlijk pittig), maar het droeg er mijns inziens wel degelijk aan bij. Onderstaande quote ontving ik recent en vond ik passend bij deze blog.
Ik beschadigde mezelf soms, maar niet heel ernstig. Je zag wat oppervlakkige littekens op mijn armen. In de kliniek waar ik kwam ging het er bij sommige mensen veel heftiger aan toe. Eén meisje had zelfs een brandwond ter grootte van een voetbal op haar been. Ik schrok hier best van en ging mijn eigen gedrag hier ook een beetje mee vergelijken. Hoe kon ik nou bij mijzelf praten over zelfbeschadiging als het er bij andere zo uit zag? Ik vond dat ik me aanstelde. Het ging eigenlijk niet beter met me daar. Het was best een zieke omgeving en ik pastte me hierop aan. Ik ‘leerde’ mezelf onbewust op andere manieren beschadigen door wat ik van anderen hoorde en zag. Op een gegeven moment werd een sociotherapeut heel boos op me. Ik had een grapje gemaakt naar een medeclient, maar de sociotherapeut, die onze humor niet begreep, vond het niet kunnen en werd razend. Ik voelde me vreselijk en heb direct na de therapie mezelf pijn gedaan. Dit ging helemaal mis, omdat ik iets gebruikte waarover ik binnen de instelling gehoord had. Het was vreselijk. Ik moest naar de eerste hulp. De sociotherapeuten vroegen of ik er alleen heen kon, terwijl ik daar mijn hele leven nog nooit was geweest. Ik schaamde me kapot. Later las ik in mijn dossier op de betreffende dag “Jetske krabt een oude wond open”, maar dat was helemaal niet de waarheid en dat wisten we allemaal. De waarheid werd gewoon bedekt, in mijn geval met een groot en lelijk litteken dat nooit meer weggaat. Jetske.
Het gedogen van zelfbeschadiging vind ik hetzelfde als het binnen een instantie toestaan van drank, drugs en andere destructieve copingsmechanismes. Daar is op de lange termijn niemand mee geholpen. Op moment dat iemand bij een alcoholkliniek of drugskliniek wordt opgenomen, worden er ook afspraken gemaakt over het gebruik, dat lijkt me daarom ook meer dan logisch bij een instelling waar er sprake is van zelfbeschadigend gedrag.
Eigen verantwoordelijkheid wordt er dan gezegd. Maar is iemand toe aan die eigen verantwoordelijkheid als die moet worden opgenomen bij of een dagbehandeling start bij een GGZ instelling? Op moment dat je nog weinig andere manieren hebt om met heftige gevoelens om te gaan, zal je, zonder afspraken, al snel teruggrijpen naar ongezonde manieren zoals jezelf beschadigen, overgeven, te weinig eten of drank -en drugsgebruik.
• Verbieden van zelfbeschadiging
Mijn ervaring met instellingen die zelfbeschadiging verbieden is wel positief. Met het verbieden van zelfbeschadiging bedoel ik trouwens niet dat iemand bij één keer de mist in gaan direct weggestuurd moet worden. Nee, zeker niet. Ik heb het niet over een eenzijdig strafsysteem. Ik denk dat het waardevol is om aan het begin van een behandeling met elkaar een behandelplan op te stellen en hierbij afspraken te maken en deze bijvoorbeeld op te nemen in een zogenaamd non-contract. In dit contract spreek je dan af wat je gedurende je periode dat je in behandeling bent niet meer zal doen. Denk bijvoorbeeld aan overgeven, laxeren, onder een bepaald gewicht komen, blowen, drinken en jezelf beschadigen.
Gaat het een keer mis, dan spreek je af hierover eerlijk te zijn, waarna een soort van ‘waarschuwings gesprek’ volgt. Niet om je op je vingers te tikken, maar gewoon om als volwassenen met elkaar te onderzoeken waarom het niet mogelijk was om jezelf niet te beschadigen en hoe de behandeling anders vorm te geven zodat dit een volgende keer voorkomen kan worden. Op moment dat je na meerdere waarschuwings gesprekken dan toch door blijft gaan met jezelf beschadigen, dan moet onderzocht worden of de behandeling wel voldoende passend is en/of wat nodig is. Ik sta sowieso niet achter iemand zomaar wegsturen. Een goede verwijzing zonder dat iemand weken zonder voldoende hulp thuis belandt is nooit wenselijk. Ik vind het tenslotte belangrijk dat dit per persoon bekeken wordt en er niet 1 standaard regel voor iedereen is. We zijn immers allemaal anders.
Mijn mening is niet de waarheid en zo zijn de meningen over dit onderwerp dus zeer verdeeld. Er zijn ook mensen die juist pleiten voor geen verbod omdat het verbieden van iets het juist ‘aantrekkelijk’ kan maken. Bovendien is het belangrijk dat je zélf aan je problemen wilt werken en dat je iets doet vanuit intrinsieke motivatie en niet vanuit de extrinsieke motivatie dat iets niet mag. Op moment dat je dan weer alleen thuis belandt en de extrinsieke motivatie wegvalt, is de kans op een terugval groter. Ikzelf ben het hier niet zo mee eens. Ik denk dat je juist in de periode dat je in behandeling bent en op zoek móet naar andere copingmechanismes veel kunt leren en veranderen. Op moment dat je alle vluchtwegen afsluit kom je pas terecht bij je kernproblematiek, bij je ware gevoelens. Als je daar voldoende aan werkt in therapie en andere copingmechanismes ontwikkeld, dan wil je jezelf aan het einde van de behandeling ook geen pijn meer doen en is er voldoende intrinsieke motivatie om dit te voorkomen.
Dat iets verbieden leidt tot juist dit gedrag vertonen begrijp ik. Soms is dat ook zo. Ik moet zeggen dat ik het vrij verleidelijk vond om toen ik een eetstoornis had continu op dat randje van het toegestane gewicht te gaan zitten. Dat voelde veilig. Tegelijkertijd wist ik dat ik mijn eigen glazen ingooide door er echt flink onder te gaan zitten. Iets wat ik wellicht in het begin wel had gedaan als ik geen afspraken had gemaakt. Ik denk dat het ook gaat om de manier waarop iets wordt verboden. Als duidelijk wordt uitgelegd waarom het niet goed en helpend is dat je iets blijft doen, is het heel anders dan iemand iets gewoon verbieden omdat het niet mag, passend bij een strafsysteem.
Tenslotte wil ik nog even ingaan op het punt dat iets verbieden mogelijk stiekem gedrag aanmoedigt. Ik denk opnieuw dat dit afhankelijk is van de manier waarop iets wordt verboden. Als je het vooraf aan de behandeling met elkaar bespreekt en zelf inziet dat je pas het maximale uit een behandeling kunt halen als je al je vluchtwegen afsluit, dan hoeft er geen stiekem gedrag te ontstaan. Zeker niet als er veel ruimte voor gesprek is en er zonder het gevoel straf te krijgen, een gesprek plaatsvindt als het wel een keer mis gaat. Als er zo’n sfeer gehanteerd wordt binnen een instelling, moeilijk maar bewonderenswaardig, dan is er ruimte voor eerlijkheid en hoeft het verbieden van niet aanleiding te zijn tot stieken gedrag.
Ik ben benieuwd hoe jullie denken over het wel of niet verbieden van zelfbeschadiging binnen een instelling. Wat is jouw ervaring hiermee en wat denk jij dat goed zou werken?
Foto’s: Lmap
Geef een reactie