Zelfwaardering: wat is het en hoe krijg ik het?

Zelfwaardering? Wat is dat eigenlijk? Als ik terugkijk in de tijd heb ik heel lang gezocht – en soms nog steeds – naar iets waarvan ik niet eens echt wist hoe ik het kon definiëren. Als je worstelt met een eetstoornis of met andere psychische problemen kan je zelfwaardering daar behoorlijk onder lijden. Misschien is het zelfs iets waarvan je het idee hebt het nog niet eerder gevoeld te hebben. Toch denk ik dat je het op kunt bouwen. Dat je met kleine stapjes jouw zelfwaardering in kaart kan brengen en kunt vergroten; je moet tenslotte ergens beginnen. Dat begin is nooit te laat. En ook nooit te vroeg, als je het mij vraagt.

Dat kan denk ik het makkelijkste als je weet waar het voor jou uit bestaat. Simpel gezegd is zelfwaardering de mate waarin je jezelf waardeert. De plek die jij inneemt in je eigen leven. Hoe waardeer jij jezelf als persoon en het leven dat je leeft?

Mijn eigen zelfwaardering stond eigenlijk altijd in relatie tot anderen. Hoe verhoud ik me tot anderen? Waarbij ik eigenlijk, als vanzelf, ook ging vergelijken. Het vervelende van vergelijken is dat die ‘wedstrijd’ nooit eerlijk is. Zelf kwam ik namelijk nooit als ‘beste’ uit die test. Volgens mij is de kunst van zelfwaardering om je eigen waarde te leren voelen, los van anderen. Dat de basis van wat je van jezelf vindt los staat van wat er om je heen gebeurt, voor zo veel als mogelijk is natuurlijk. Puur door te focussen op de componenten waar jouw leven nu uit bestaat en hoe belangrijk je die componenten zelf vindt.

Over het algemeen wordt zelfwaardering opgesplitst in een aantal categorieën. Het is uiteraard iets heel persoonlijks, maar vaak bestaat iemands zelfwaardering uit een combinatie van deze componenten (waarin de belangrijkheid ervan natuurlijk kan verschillen).

Waardevolle contacten

Zonder dus meteen te vergelijken, is het hebben van waardevolle sociale contacten vaak wel belangrijk voor je zelfwaardering. Door het gebrek aan een grote vriendinnengroep dacht ik soms dat er iets mis was met me. Ik had het gevoel dat de omvang van je sociale contacten echt iets kon zeggen over hoe leuk je was en hoe veel je waard was als persoon. Veel mensen willen met je omgaan, dus je maakt mensen blij en je kunt veel mensen toelaten in je leven. Allemaal dingen die ik waardevol vond, maar eigenlijk zeggen die eigenschappen niets over de omvang die jouw kennissenkring zou moeten hebben. Je kunt een heel leuk mens zijn, heel veel mensen blij maken en heel goed mensen toelaten, óók als je een kleinere vriendengroep hebt.

Het hebben van een handje vol vriendschappen of misschien ‘slechts’ één echte vriendschap kan al genoeg zijn om een voldaan en gewaardeerd gevoel te hebben. Het gaat hierbij om kwaliteit en niet om kwantiteit. Hoe ouder ik word, hoe meer ik dat ook begin te voelen. Dat ene gesprek met die vriendin die de hele avond duurde, zorgt voor een gewaardeerd en opgeladen gevoel voor de rest van de week. De juiste mensen om je heen kunnen jou aanvullen en ik merk zelf dat ik daarvan groei als persoon.

Je uiterlijk

We denken hierbij sneller aan een uiterlijk dat aan een schoonheidsideaal voldoet. Het is natuurlijk ook menselijk om daardoor beïnvloed te worden en om te denken dat je dan blijer bent met jezelf. Toch gaat echte zelfwaardering over het waarderen van je uiterlijk, zoals jij je goed voelt en tevreden bent. Los van het schoonheidsideaal, los van wat anderen ervan zullen denken. En als ik dit opschrijf, realiseer ik me des te meer hoe moeilijk het is om dat los te koppelen. Het beeld van anderen kan namelijk ook verweven raken met jouw eigen zelfbeeld. Het is vaak verweven met de mening van anderen. Het vergelijken komt er opnieuw bij en daarna volgt vaak de bevestiging die je nodig hebt. Dat kun je blijven herhalen en ik hield mezelf bij elke herhaling voor dat ik me uiteindelijk echt beter ging voelen, als ik maar steeds dichter bij dat schoonheidsideaal in de buurt kwam.

Als jij je jezelf voelt, zit je vaak ook beter in je eigen vel. Of je uiterlijk nu heel erg belangrijk voor je is of een stuk minder, zelfwaardering kan het beste groeien als jij steeds meer in de buurt komt bij iets wat bij jou past. Hoe meer jij weet wat bij je past en waar jij je lekker bij voelt, hoe minder je de bevestiging van anderen nodig hebt. En hoe meer je die bevestiging – en waardering – dus uit jezelf kunt halen.

Werk en studie

Gek genoeg speelt status hierin niet eens zo’n belangrijke rol. Dat kan natuurlijk wel, als jij status en positie belangrijk vindt is het logisch dat dit voor jou een grote rol kan spelen. Maar het gaat bij de meeste mensen uiteindelijk om voldoening, in de breedste zin van het woord. Als je iets doet wat jou voldoening geeft en wat jouw dagen op een positieve of waardevolle manier invult, heeft dat een positieve invloed op je zelfwaardering. Je bent niet wat je doet, maar wat je doet heeft wel invloed op hoe je je voelt. Dat kan die studie zijn waar je veel plezier uit haalt. Dat kan die functie op je werk zijn, waar je als kind al van droomde. Maar dat kan ook je vrijwilligerswerk zijn, waarin jij echt tot bloei komt.

Bezittingen

De één is natuurlijk materialistischer ingesteld dan de ander, en dat is oké. Maar ook als je die uitersten naast elkaar legt, komt overeen dat je – in het gunstigste geval – blij moet worden van wat je bezit. Dat kan je hutje op de hei zijn, of je nieuwe appartementje in de stad. Maar dat kan ook je knusse kamer zijn, die je helemaal in jouw stijl hebt ingericht met alle prints en foto’s waar je blij van wordt. Het voelt vaak zo plat of simpel als het over spullen gaat, want ‘het zijn maar spullen’. Maar ook die waxinelichthouder-collectie op je vensterbank die je zo leuk bij elkaar gespaard hebt en waar je stuk voor stuk herinneringen aan hebt, zegt ook iets over jou en jouw leven op dit moment. De spullen die je om je heen hebt verzameld kunnen een weerspiegeling van jou als persoon. Als je daar blij van wordt, gaat het de goede kant op!

Je verleden

Misschien heb je bovenstaande punten gelezen en voel je dat allemaal helemaal niet zo. Voelt het niet alsof je waardering haalt uit hoe je leven nu is. Alsof dat momenteel ver van je af staat en je die connectie met jezelf bent kwijtgeraakt, en dus ook de waardering voor jezelf. Misschien dat jouw zelfwaardering, of het gebrek eraan, vooral gekenmerkt wordt door je verleden. Door trauma’s – groot of klein – uit je jeugd. Het gepest worden op school, je opvoeding of andere ingrijpende en vormende gebeurtenissen die onderweg gebeurd zijn. Het zou kunnen dat bepaalde overtuigingen hieruit voortkomen en jouw zelfwaardering vandaag de dag nog heel erg inkleuren.

Dat is helemaal niet gek en het kan best een uitdaging zijn om dat om te buigen. Alleen al beseffen dat het bij jou uit het verleden komt, kan helpen om verder te komen. Bewust zijn dat het bij het verleden hoort lost niet meteen alles op, maar brengt ook gelijk naar voren dat het dus ook niet in het heden hoort. Dat het niets te maken heeft met jou vandaag de dag en dat er plaats mag komen voor nieuwe overtuigingen en een grotere zelfwaardering in de toekomst.

Hoe kun je het vergroten?

Dan natuurlijk de vraag waar het allemaal om gaat; hoe vergroot je je zelfwaardering? Daar is geen duidelijke formule voor en dat is misschien ook helemaal niet zo erg. Het is namelijk erg persoonlijk en heel fundamenteel. Het mag en moet ook tijd kosten om daar aan te werken. Om daarin, stapje voor stapje, steeds positiever en stabieler in te worden. Zelfwaardering vergroten is in mijn ogen dan ook altijd een lopend project.

Bewustwording; waar bestaat het nu uit? 

De eerste stap is vaak toch om je bewust te worden van hoe het nu voor je is. Kortom: hoe sta je er nu voor, voor jezelf? Waar bestaat jouw zelfwaardering uit? Welke van de eerder genoemde componenten is voor jou nu het meest bepalend? Waar bestaan die componenten nu uit voor jou en hoe zou je het anders willen?

Voor mij was het fijn om dit met pen en papier te doen en om al die componenten op een rijtje te zetten. In sommige periodes, als ik helemaal niet blij was met mezelf, voelde ik ook meteen heel sterk aan welk component dit lag. Wat weegt voor jou nu het zwaarste, waardoor alles heel erg negatief voelt? Of is er iets veranderd de afgelopen tijd, waardoor je over het algemeen juist positiever over jezelf bent gaan denken?

Nieuwe dingen leren

Uit je comfortzone stappen, we schreven er al eerder over. Het is iets wat je zelfvertrouwen kan vergroten, omdat je iets doet wat je eng vindt of nog niet eerder hebt gedaan. Door regelmatig iets nieuws te leren – klein of groot – vergroot je ook de waardering die je hebt voor jezelf. Je bent actief iets aan het ondernemen, met je handen of je hersenen, en dat vergroot de waardering voor wat jij als mens kan. Het gaat verder dan uiterlijk of oppervlakkigheden, omdat je investeert in jezelf. Dat betekent niet dat dingen moet lukken; dat stukje waardering haal je uiteindelijk puur uit het aangaan van nieuwe dingen. Het kan tegelijkertijd ook een manier zijn om de negatieve overtuigingen over jezelf – over wat je ‘niet zou kunnen’ of ‘niet zou durven’ – liefdevol omver te werpen. Experimenteren is het doel.

Realistisch naar jezelf kijken

In de kern is zelfwaardering denk ik ook realistisch kunnen en durven kijken naar je sterke en minder sterke kanten. Erkennen waar je goed in bent en ook accepteren wat niet aan jou besteed is. Het is best een kunst om naar al die dingen even realistisch te kunnen kijken. Werkelijk kunnen inzien waar je goed in bent, maar ook niet langer je mindere kanten groter maken dan nodig. Jezelf misschien wat meer beoordelen zoals je anderen zou beoordelen.

Vooral met die negatieve kanten ‘moest’ ik altijd iets. Ik wilde het wegmaken of groter maken. Het mocht er helemaal niet zijn, of het was er te veel. Het mocht er niet gewoon zijn of gewoon bij mij horen. En andersom, met de positieve kanten, kan dat natuurlijk ook een worsteling zijn. Dus een nuance aanbrengen in hoe je jezelf beoordeelt, kan denk ik veel meer rust geven.

Misschien moet je nog ontdekken waar jouw talenten en krachten liggen? Misschien ligt er ook nog een stuk winst te behalen in het durven accepteren van je mindere eigenschappen? Jezelf vergeven voor de fouten die je hebt gemaakt en die je ongetwijfeld nog gaat maken en leren voelen dat dat niets af doet aan de persoon die je bent. Je hebt nu eenmaal geweldige kanten en mindere kanten. Hoe meer je dat allebei durft te accepteren en te erkennen, hoe meer je jezelf echt kunt gaan waarderen om wie je bent.

Investeren in zelfliefde

Je eigenwaarde vergroten is voor een deel ook investeren in zelfliefde, op een manier die bij je past en waarmee je die connectie met jezelf terug kunt vinden. Investeren in jezelf, in de zorg voor jezelf, zorgt vaak ook voor een positiever gevoel. Aardig doen tegen jezelf en jezelf echt willen leren kennen, kan denk ik een heel positief effect hebben op de relatie die je hebt met jezelf. En uiteindelijk ook in de mate waarin je jezelf waardeert.

Een gezonde omgeving creëren

Eigenlijk iets wat goed aansluit bij het stuk over waardevolle contacten. Voor een groot deel heeft je omgeving, zowel je huis als de mensen om je heen, invloed op hoe je over jezelf denkt. De mate waarin jouw omgeving je op een gezonde manier stimuleert, speelt een belangrijke rol in het vergroten van je zelfwaardering. Voel je je thuis niet op je plek? Voel je je in je omgeving niet gewaardeerd of geaccepteerd? Dan kan het natuurlijk heel goed zijn dat je zelfwaardering daar onder lijdt en je negatief naar je eigen leven kijkt.

‘Je omgeving’ is ook best iets groots en iets wat je niet zomaar of makkelijk kunt veranderen. De mogelijkheden zijn niet altijd eindeloos en bovendien kost dit ‘project zelfwaardering’ veel tijd en is dat op veel vlakken soms hard werken. Besef ook dat je soms met iets heel kleins kunt beginnen, door je enkel te focussen op deze dag. Wat kun je vandaag doen? Wat kun je vandaag doen om je zelfwaardering te bevorderen? Tip: iets toevoegen aan je dag is vaak makkelijker dan ergens mee stoppen. Wellicht kun je een verandering toevoegen die jouw dag nét anders kan maken en die een positieve uitwerking op je heeft.

Je kunt namelijk altijd een begin maken. Het is nooit te laat, of te vroeg, om anders te leren kijken naar de manier waarop je jezelf waardeert. 

 ♥