Voor jezelf zorgen: iedereen zal daar een andere definitie of een ander gevoel bij hebben. Ook gedurende je leven kan dat veranderen. Waar je tijdens een eetstoornis misschien niet echt stil kan en durft te staan bij hoe je je voelt, kan dat ook echt weer anders worden en kan je erop gaan anticiperen.
Wanneer je niet goed in je vel zit, zijn de meest ‘simpele’ dingen en taken niet altijd even vanzelfsprekend en daar hoef je je niet voor te schamen. We pakken dingen allemaal op onze eigen manier aan en daarin ligt juist onze kracht, er is geen goed of fout. In de blog van vandaag kan je ongegeneerd meelezen hoe de redactieleden van Proud2Bme tijdens en na hun eetstoornis zelfzorg definiëren en toepassen.
Wat is voor jou de definitie van zelfzorg? Is dit anders dan tijdens je eetstoornis?
Irene: “Haha, als ik eerlijk ben vond ik het een moeilijke vraag om de definitie van zelfzorg zo in woorden te vatten, dus ik heb hem op Google ingetikt. Grappig, want ik gebruik het woord dagelijks en ben er ook zeker mee bezig, maar dat maakt het soms extra interessant om het eens op Google in te tikken of in een woordenboek op te zoeken. ‘Alles wat iemand onderneemt om gezond te worden en gezond te blijven’ is een zin die ik tegenkom en die vind ik wel treffend. En dan kan je weer kijken naar wat de definitie van gezondheid is, die kan namelijk mentaal zijn, maar ook fysiek, sociaal, financieel etcetera. Of dat er anders uitzag toen ik een eetstoornis had? Ja en nee. Dezelfde thema’s komen terug en ik ben niet ineens een heel ander persoon, maar een eetstoornis zit mijn gezondheid niet meer in de weg, dus dat is wel anders natuurlijk. Zo te zien komen we daar later in de vragen nog op terug…”
Daniël: “Ik weet eigenlijk net als Irene niet zo goed meteen wat zelfzorg is. Maar als ik erover nadenk kom ik op termen als mild zijn voor mezelf, voor mezelf opkomen, mezelf dingen gunnen, verwennen zelfs. Dat staat haaks op hoe dat vroeger was, want toen gunde ik mezelf niets. Ik was voortdurend bezig mezelf weg te cijferen, te straffen, schoppen onder mijn kont te geven en van alles te ontzeggen.”
Lonneke: “Voor mij betekent zelfzorg aandacht hebben voor waar jij, zowel op lichamelijk, mentaal als emotioneel gebied, behoefte aan hebt en daarin voorzien. Of proberen te voorzien. Terwijl ik tijdens mijn eetstoornis vooral dacht dat zelfzorg iets heel ‘actiefs’ was. Eigenlijk zoals ik altijd zag in films: in bad met een gezichtsmasker en een boek. Ja, ook dat kan zelfzorg zijn maar voor mezelf zorgen vat ik nu veel breder op. Jezelf toestaan om pijnstillers te nemen bijvoorbeeld. Zorgen voor een fijne werkplek en letten op je houding. Ook ‘nee’ zeggen op iets waarvan je weet dat het niet goed voor je is of juist andersom: iets doen wat je nu moeite kost om het juist voor jezelf makkelijker te maken. Zoals een dagplanning maken.”
Anne: “De tijd voor mezelf nemen. Daar waar ik tijdens mijn eetstoornis zelfzorg zag als een ‘moetje’, definieer ik zelfzorg nu juist als vooral even niet moeten.”
Phoi Cai: “Zelfzorg betekent voor mij het kunnen luisteren naar wat ik op dat moment nodig heb. Hoe dat eruit komt te zien kan elke keer verschillen, maar door te luisteren naar wat mijn lichaam of koppie me aangeeft probeer ik ruimte te maken voor wat ik nodig heb. En dit is zeker anders geweest. Voorheen vond ik namelijk niet de ruimte en rust om te voelen wat ik echt nodig had. Zelfzorg voelde vaak zwak, of als iets wat ik niet verdiende. Nu gun ik het mezelf.”
Hoe ziet zelfzorg er voor jou nu uit?
Irene: “Op het moment van schrijven heb ik het gigantisch druk met de band, dus om goed voor mezelf te blijven zorgen is het belangrijk dat ik het daaromheen rustig houd. Soms mogen we wel drie keer in een weekend spelen en op die dagen doe ik nagenoeg niks anders dan dat en bijslapen, anders houd ik het niet vol.”
Daniël: “Ik hoef mijzelf niet altijd in het nine-to-five-ideaal te persen en mag wat meer mijn eigen bioritme volgen. Ik ben geen ochtendmens, val meestal erg laat in slaap en ben ‘s avonds beduidend productiever dan ‘s ochtends. Daar schaam ik me nog steeds wel voor, hoor. Maar ik probeer me daaroverheen te zetten. Ik probeer het mezelf te vergeven dat ik vaak ‘s avonds laat of ‘s nachts nog aan het werk ben, omdat ik dan pas écht goed op gang kom. Ook probeer ik mezelf tussen de middag een lange pauze te gunnen om aan mijn broodnodige beweging en frisse lucht te komen. Een groot deel van mijn leven vond ik dat ik dat maar ‘s ochtends in alle vroegte moest doen, maar dat was een recept voor frustratie en uitputting. Ik weet dat ik mijn werkuren meer dan vol maak, maar het kost me nog altijd moeite om te accepteren dat er de eerste uren van de dag gewoon minder uit mijn handen komt. Eigenlijk gun ik mezelf geen pauzes en vrije tijd als ik niet optimaal heb gepresteerd tijdens die eerste uren van de dag, want daarna pas pieken dat hoort eigenlijk niet, dat gevoel zit heel diep.”
Lonneke: “Ook bij mij wisselt dat per dag. Soms merk ik dat ik behoefte heb om lekker te bewegen en kan ik van tevoren ook al inschatten dat dat me goed gaat doen. Soms moet ik het ervaren, en soms kan ik ook niet goed aanvoelen wat me nu gaat helpen. Meestal ga ik dan even naar buiten of zet ik een luisterboek op, het liefst een combinatie van die twee. Dan ben ik even uit mijn eigen ruimte, zowel letterlijk als mentaal.”
Anne: “Echt doen wat goed voelt. Het mooie is dat dit er steeds weer anders uit kan zien. De ene keer is dat juist actief naar buiten gaan, de andere keer betekent het met een kopje thee binnen blijven. Het ene moment betekent zelfzorg mijn lievelingsjurk aantrekken om mij fijn te voelen, terwijl het op een ander moment vooral comfortabele kleding is wat ik nodig heb. Ik vind die verschillen en daarmee geen eenduidig antwoord hebben mooi. Het betekent dat ik steeds naar mijn gevoel op dat moment mag en kan luisteren.”
Phoi Cai: “Dat verschilt per keer. Soms heb ik behoefte aan rust en soms heb ik juist weer de behoefte om op pad te gaan. Ik denk dat het verschil vooral ligt in of ik lichamelijke of mentale zelfzorg nodig heb. Als ik heel druk ben geweest, heb ik vooral behoefte aan lichamelijke zelfzorg. Door comfortabel op de bank te ploffen met fijne afleiding. Maar als ik druk ben in mijn koppie doe ik er beter aan om op pad te gaan. Om een heerlijke wandeling te maken waarbij ik weer tot mezelf kan komen. Het belangrijkste van beide is vooral iets te doen waar ik me goed bij zal voelen.”
Hoe was dit tijdens jouw eetstoornis?
Irene: “Als ik op dit moment nog in mijn eetstoornis-mindset zou zitten, had ik het heel moeilijk gevonden om mezelf toe te staan om verder niks te doen in die weekenden, want in theorie heb ik toch best tijd om nog even een Zumba-lesje mee te pakken in de sportschool? Ik keek veel meer naar wat op papier per uur zou kunnen in plaats van dat ik luisterde naar wat mijn lichaam nodig had. Je kan gewoon niet elk uur van de dag ‘productief’ zijn en sommige dingen kosten ook meer energie en hebben dus meer hersteltijd nodig. Aan de andere kant kon ik daarin dus ook heel zwart-wit zijn. Lukte het me niet om me ertoe te zetten? (Wat super logisch is als andere dingen veel energie kosten!) Dan deed ook niks er meer toe, kon alles me gestolen worden en was ik niks meer waard. Dat is ook weer de andere kant op schieten en niet goed.”
Daniël: “Ik herken heel erg wat Irene zegt: dat ik meer keek naar wat er op papier per uur zou kunnen dan naar wat mijn lichaam aangaf en nodig had – en in mijn geval kwam daar dan ook nog eens een heel rigide opvatting bij van wat op welk uur zou moeten kunnen. In plaats van meer rust te nemen als mijn lichaam aangaf moe te zijn, schroefde ik de eisen juist nog wat op. Als ik me bijvoorbeeld een keer versliep dan vatte ik dat niet op als een teken dat ik moe was omdat ik ‘s avonds laat nog iets nuttigs gedaan had, maar zette ik de wekker voor de volgende dagen juist nog een uurtje vroeger. Want wat ik buiten kantooruren presteerde, dat telde niet.”
Lonneke: “Waar ik het nu nog weleens lastig vind om te onderzoeken waar ik behoefte aan heb, was dit tijdens mijn eetstoornis nog ingewikkelder. Ook omdat ik het mezelf juist moeilijk ‘wilde’ maken. Of nou ja, dat wilde ik niet, maar ik vond dat ik zorg en aandacht gewoonweg niet verdiende. Van anderen niet, maar ook van mezelf niet.”
Anne: “Tijdens mijn eetstoornis kostte zelfzorg mij vooral energie. Tanden poetsen, lenzen in doen of mijn haren kammen. Het leken ontzettend grote opgaven in mijn hoofd. Het lukte mij nauwelijks om mij ertoe te zetten. Ik vond mezelf niet de moeite waard. Met als gevolg dat ik mij enkel nog slechter ging voelen als ik die dingen niet deed. Zo verdrietig eigenlijk, als ik dit nu schrijf.”
Phoi Cai: “Wat ik eerder zei was zelfzorg iets wat ik mezelf heel moeilijk kon gunnen. Het voelde zwak om voor mezelf te zorgen. Iets wat nu heel gek voelt om te zeggen. Ik gunde mezelf geen zelfzorg en vroeg ontzettend veel van mezelf. Wat kon ik eigenlijk streng zijn voor mezelf…”
Hoe is dat veranderd?
Irene: “Nu ik erover nadenk is de manier waarop ik over mezelf denk ook iets waarin ik echt voor mezelf heb moeten leren zorgen. Milder zijn, niet zo zwart-wit. Niet zo oordelen en meer zelfvertrouwen en rust ontwikkelen. Dat is zo belangrijk voor mijn (mentale) gezondheid. Dat is heus niet altijd makkelijk. Ik heb snel het gevoel dat ik tekortschiet, dat zit er zo ingesleten, maar gelukkig kan ik daar nu een stuk beter op anticiperen en is het zo veel milder geworden. En die brug naar de eetstoornis is wat dat betreft wel echt verbrand, die link gaat niet meer automatisch. Dat scheelt echt de wereld. Want dat je verder wel eens onzeker bent in meer of mindere mate, is denk ik hartstikke menselijk.”
Daniël: “Ik hoef mezelf niet meer te straffen.”
Lonneke: “Ik vind dat Irene dat mooi verwoordt ja, de manier waarop ik naar mezelf ben gaan kijken is veranderd, waardoor de manier waarop ik voor mezelf zorg ook mee is veranderd. Waar echt stilstaan bij mijn gevoel en luisteren naar mijn grenzen (en erop inspelen) destijds echt iets was wat ik actief moest doen, gaat dat nu ook veel gemakkelijker en automatischer.”
Anne: “Nu geeft zelfzorg mij de energie die ik nodig heb. Zelfzorg betekent vandaag de dag niet enkel goed voor mijn lichaam zorgen door bijvoorbeeld voldoende voeding tot mij nemen. Het betekent nu ook goed voor mijn mentale gezondheid zorgen. Dus veel vaker momentjes voor mezelf pakken, meer ‘nee’ durven zeggen maar ook bijvoorbeeld naar buiten gaan om mijn hoofd wat leger te maken (al ben ik nog zo druk). En mezelf trakteren op iets lekkers als ik voel dat ik daar zin in heb. Dat hoef ik niet langer eerst te verdienen.”
Phoi Cai: “Zelfzorg kwam na herstel zeker niet vanzelf. Het was best zoeken geweest en dat is het soms nog steeds. Het is heel makkelijk om anderen voor mezelf te plaatsen. Om meer van mezelf te vragen dan het soms lukt. Door steeds bewuster stil te staan bij wat ik nodig heb, probeer ik op die manier beter voor mezelf te zorgen. Niet alleen lichamelijk, maar vooral ook mentaal.”
Heb je bepaalde rituelen en gewoontes als het gaat om zelfzorg?
Irene: “Niet echt, omdat mijn behoeftes kunnen verschillen. De ene keer is het tijd voor rust, de andere keer tijd voor actie. Al zijn er dingen waar ik op terug kan vallen, zoals even opruimen of een frisse neus halen, zorgen dat ik voldoende slaap krijg – niet altijd makkelijk, maar maakt wel echt een verschil merk ik, haha. Op sociale media zie je veel van die morning- of eveningroutines. Als je dan die filmpjes ziet kan ik me daar helemaal iets bij voorstellen, maar het voelt toch ook wel een beetje als een ideaalbeeld. Soms ga ik gewoon te laat naar bed of lukt het niet om op te staan en is het een grote chaos. Daar acceptatie in vinden en weer bijsturen, in plaats van alles perfect willen doen, is voor mij dan veel helpender.”
Daniël: “Als ik ga slapen doe ik vaak ontspanningsoefeningen om rustig en ontspannen in slaap te vallen, daar heb ik veel baat bij. Anders blijf ik maar piekeren, ik kom niet alleen ‘s ochtends moeilijk op gang maar het kost me ook moeite om ‘s avonds de uitknop te vinden. Verder maak ik tussen de middag vaak een wat langere wandeling met de hond, buiten de stad. Daar knap ik echt van op. De verloren werktijd haal ik in de avond wel in.”
Lonneke: “Hm… Ik denk dat ik er onbewust toch best een hoop heb, maar ik kan zo niet echt iets bedenken.”
Anne: “Een paar kleine gewoontes. Elke ochtend rustig opstarten met een koffietje in bed, hoe vroeg ik ook moet beginnen. Net zoals de tijd nemen om mij te kunnen klaarmaken. Dus tijd hebben om mijn haar te wassen, toch nog van outfit te kunnen wisselen of mijn nagels een andere kleur te geven. En van de zondag probeer ik tegenwoordig wel mijn ‘rustdag’ te maken. Tijd hebben voor dat nieuwe boek, lekker naar buiten gaan voor een wandeling of door juist een gezellige afspraak te plannen met een vriend(in).”
Phoi Cai: “Niet per se, denk ik. Ik probeer steeds meer een balans te vinden in dingen die moeten gebeuren en dingen die later kunnen, zodat ik mezelf tijd en ruimte kan geven om voor mezelf te zorgen. Dat is nog niet altijd even makkelijk met een gezin. Maar de kleine dingetjes maken het verschil.”
Ben je nog weleens nalatig als het gaat om zelfzorg? Hoe herken je dit en hoe ga je ermee om?
Irene: “Tuurlijk, ik ben ook maar een mens! En dan dus weer een beetje bijsturen. Het is belangrijk en het maakt uit, maar het hoeft ook niet altijd perfect. Zo is het leven ook denk ik. Maar dat moet natuurlijk niet de spuigaten uit lopen en een heel negatieve invloed op je dagelijks leven en algehele gemoedstoestand hebben.”
Daniël: “Jazeker. Als ik steeds minder tijd voor mezelf durf te nemen omdat ik het gevoel heb dat ‘alles’ tussen mijn vingers doorglipt vanwege een gebrek aan discipline, dan is dat een duidelijk signaal dat ik juist even wat gas terug moet nemen. Oh, en als ik mezelf in materiële zin amper meer iets gun. Als ik wel cadeautjes voor anderen mag kopen maar vind dat ik zelf geen enkel extraatje verdien, dan is dat ook altijd wel een veeg teken.”
Lonneke: “Ja, als ik veel aan mijn hoofd heb, is voor mezelf zorgen toch wel iets wat er weleens bij inschiet. Ik merk vaak dat ik dan geen of minder pauzes houd, makkelijker binnen blijf en niet even naar buiten ga bijvoorbeeld. Meestal heb ik het wel door, maar vind ik het toch lastig om dat echt weer om te draaien. Dat is dan echt een kwestie van doen en weer opnieuw in een ritme komen.”
Anne: “Als ik gestresst bent of er onzekerheden spelen, kan ik nog weleens nalatig omgaan met zelfzorg. Dan is het maar wat verleidelijk om gewoon door te gaan en vooral te doen alsof er niks aan de hand is. Nu merk ik dat sneller op bij mezelf en probeer dan juist even stil te staan. Even na te gaan wat er speelt, waarom ik doe wat ik doe en wat ik nodig heb. Dat helpt mij om weer verder te kunnen.”
Phoi Cai: “Zeker! Zelfzorg blijft wat dat betreft wel een puntje van aandacht. Vooral in het drukke leven met jonge kindjes kan ik mezelf snel voorbij schieten. Zelfzorg zakt dan ineens een paar plekken in mijn lijstje van prioriteiten. Des de belangrijker is het om daar vaker bij stil te staan. Om soms ook eens ‘ nee ‘ te zeggen tegen anderen of de strengere ik die soms alsmaar door wil gaan.”
Wat levert het jou op om voor jezelf te zorgen? Merk je verschil wanneer je minder goed voor jezelf zorgt?
Irene: “Ja, ik merk dan wel dat ik minder lekker in mijn vel kom te zitten, overprikkeld raak en wat minder kan hebben van de mensen (en spullen, ik kan gek worden van spullen) om me heen. Dat is vervelend, dus ik voel me beter als ik wel goed voor mezelf zorg.”
Daniël: “Ja, paradoxaal genoeg komt er veel meer uit mijn handen als ik mezelf meer rust en pauzes gun.”
Lonneke: “Ja, ik merk ook echt wel dat ik dan eerder overprikkeld raak, hoofdpijn krijg en me snel erger als iets niet goed lukt. Of dat het me heel snel irriteert als mensen in de stad langzaam lopen. Dat soort dingen zijn voor mij vaak een teken dat ik even pas op de plaats moet maken en moet achterhalen waarom ik mezelf zo voorbijloop en hoe ik even stil kan staan.”
Anne: “Zo ontzettend veel. Ik merk dat wanneer ik goed voor mezelf zorg, ik zowel lichamelijk als mentaal mij veel beter voel. Door zelfzorg laadt mijn batterijtje op, zeg ik ook weleens. Wanneer ik hier niet genoeg tijd voor heb genomen, is dat batterijtje gedurende de week al een stuk leger. Dat merk ik dan niet enkel aan mijn energieniveau, maar ook aan de manier waarop ik met werk en deadlines bijvoorbeeld kan omgaan.”
Phoi Cai: “Het levert me zoveel op! Ik merk dat ik een betere versie van mezelf kan zijn als ik beter voor mezelf zorg. Als ik namelijk minder voor mezelf zorg en dus vaker over mijn eigen grenzen heen ga, merk ik vaak dat ik mezelf niet zo goed kan inzetten zoals ik het wil. Dat ik kribbiger kan zijn en dat wil ik niet. Voor mezelf niet, maar ook niet voor een ander.”
Hoe zorg jij voor jezelf als het minder goed met je gaat? Tips?
Irene: “Meer mogen, minder moeten. En vertrouwen durven hebben in dat dat ook echt oké is. Of soms juist even mezelf een schop onder mijnt kont geven. Zeker als het gaat over ‘dat ene telefoontje’ of ‘dit formulier’. Maar ook juist even mezelf de deur uitschoppen of gaan zwemmen ofzo. Motion is energy, zegt m’n vriend dan. (Maar dat geldt dus niet voor bewegingsdrang he, hehe.) Of ja, zoals ik al zei: dat het niet alles of niets hoeft te zijn. Het ligt heel erg aan welke kant die balans me is ontglipt.”
Daniël: “Tegenwoordig praat ik erover. Om te checken of mijn gevoel van ‘ik schiet tekort, als ik nou maar gewoon een ochtendmens was dan zou alles veel beter gaan’ eigenlijk wel klopt. Zulke gesprekken leveren me soms praktische tips op maar meestal vooral ook herkenning en geruststelling. Klinkt simpel, maar je wilt niet weten wat een grote overwinning het voor mij is geweest om over zulke dingen te gaan praten. Vroeger durfde ik dat echt niet, overtuigd als ik was dat iedereen dan zou beamen dat ik een luie nietsnut was. In de praktijk viel dat alles mee, kan ik wel zeggen.”
Lonneke: “Lastige wel. Dat verschilt per keer. Ik ben dan snel geneigd om alles even te laten, mezelf toe te staan om de bare minimum te doen en verder niets, maar ik weet ook dat ik daarin kan doorschieten en dat ik ook wel iemand nodig heb die me er soms even ‘uithaalt’. Ik denk vooral: aanvoelen wat ik precies nodig heb op zo’n moment; echt even niets, of een liefdevolle schop onder mijn kont.”
Anne: “Als het minder goed met mij gaat, neem ik nu juist meer tijd voor zelfzorg. Ook al is het maar wat verleidelijk om op zulke momenten niks aan zelfzorg te doen, ik doe het wel. Ik ben nog wat liever voor mezelf omdat ik diep van binnen weet dat dat precies is wat ik nodig heb. Dikke tip!”
Phoi Cai: “Door mild te zijn voor mezelf. Ik kon voorheen vaak boos worden als dingen niet gaan zoals ze zouden moeten. En dan werd ik vooral boos op mezelf. Door mild te zijn en door te luisteren naar wat ik nodig heb, kan ik ruimte en rust vinden om de draad weer op te pakken zoals ik dat graag wil.”
Hoe zorg jij goed voor jezelf?
Geef een reactie